PROFILPELAJAR.COM

Kovački zanat u Gjumri
	Nematerijalna svjetska baština
	[[Datoteka:\|275px\|Kovački zanat u Gjumri]]
	Armenija
Regija:	Evropa i Azija
Godina upisa:	2023.
ID:	01967
Ugroženost:	-
Poveznica:	UNESCO

Kovač
	; Kovač u suvremenoj Australiji
Tip	Profesija
Opis
Sposobnosti	Fizička snaga
Srodni poslovi	zanatlija

‎

Za ostala značenja, vidi Kovač (razvrstavanje).

‎Kovač je zanatlija specijalizovan za obradu gvozdenih metalnih predmeta kao ‎što su kapije od kovanog gvožđa, razne rešetke, nameštaj, ‎skulpture, oružje, ukrasni i sakralni predmeti, kuhinjski pribor i alat. ‎Uopšteno govoreći, kovači se ne bave obradom metala koji nisu gvožđe, kao što ‎su kalaj, bronza, bakar i slično. Njihovom obradom se bave samo usko ‎specijalizovane zanatlije. U početku, kovači gotovo da nisu pravili dekorativne ‎predmete (zbog relativno brzog rđanja gvožđa). Pronalaskom nerđajućeg čelika to ‎se veoma izmenilo. ‎ ‎ Kovači rade tako što zagrevaju komad metala (kovano gvožđe ili čelik) dok on ne ‎postane dovoljno mekan da bi se oblikovao po želji na nakovanju pomoću čekića ‎ili drugog alata. Zagrevanje se vrši pomoću propana, prirodnog gasa, uglja, ‎ćumura, ili koksa. Savremeni kovači upotrebljavaju za zagrevanje metala i ‎oksiacetalenske baklje,kao i specijalne električne peći. Osim toga što se ‎koristi za omekšavanje metala, zagrevanje se može koristiti i u druge metalurške ‎svrhe. ‎

‎

‎

Osobenost kovačkog zanata je i to da kada se radi sa čelikom on može zagrevati, a ‎zatim uronjavati u vodu. Svrha ovoga je da se dobije specifična struktura metala. ‎Uronjavanjem u vodu krt čelik ojačava ali i postaje pogodniji za obradu. Ovo ‎zahteva zagrevanje metala do određene temperature. Kod mnogih tipova čelika pri ‎ovom procesu na površini metala se može videti oksidaciona boja. Različite ‎upotrebe zahtevaju različite kombinacije čvrstine i otpornosti, a samim tim i ‎različite načine obrade metala. Vešti kovači su u stanju da isti komad metala ‎obrade na nekoliko mesta na različite načine. Na primer, prednji deo čekića je ‎uvek tvrđi od zadnjeg dela što čini alatku izdržljivom i čvrstom. U Japanu ‎kovači prave mačeve katane sa izuzetno čvrstim prednjim sečivom, dok drugi deo ‎sečiva ostaje mekši. ‎

‎

‎

Kovači rade sa 'obojenim' metalima, pogotovo sa gvožđem (vidi: kovano gvožđe), ‎dok ostali metalci rade sa 'neobojenim' metalima, kao što su kalaj i olovo). ‎Termin 'obojeni' metali potiče od sloja oksida koji se formira na površini ‎metala tokom zagrevanja, tzv. vatrene skale. Obojeni metali imaju tamniju vatrenu ‎skalu, dok neobojeni metali imaju svetliju, a neki je uopšte i nemaju. Umetnost ‎obrade dragocenih metala (uglavnom zlata i srebra) se naziva zlatarstvo. ‎Poslednjih godina kovanje nerđajućeg čelika je u sve većem porastu, naročito zbog ‎potreba u graditeljstvu. ‎

‎

‎

Dolaskom masovne proizvodnje došlo je do smanjenja tržišta za kovače, izuzev u ‎Africi, Indiji, Jugoistočnoj Aziji i Južnoj Americi gde su mnoge zanatlije ‎nastavile da se bave tradicionalnim poslovima. Velika potražnja za umetničkim ‎predmetima od kovanog gvožđa dovela je do pojave nove vrste zanatlija, tzv. kovača ‎umetnika. Pionir ove vrste umetnosti je Filip Simons (Philip Simmons) iz ‎‎Čarlstona u Južnoj Karolini. ‎

Najpoznatiji kovač u antičkoj mitologiji (vidi: grčka mitoligija i rimska ‎mitologija) je bio grčki bog Hefest, odnosno njegov rimski ekvivalent ‎‎Vulkan. Kao kovač bogova pravio je sva njihova oružja, posebno ‎‎munje za Zeusa (tj. rimskog Jupitera), koje je on bacao na ‎Zemlju.‎

Nematerijalna svjetska baština

Kovački zanat, odnosno izrada i popravka gvozdenih predmeta, vijekovima je igrala centralnu ulogu u lokalnom identitetu i kulturnim karakteristikama grada Gjumrija u Armeniji. Iako je ova praksa skoro nestala u Jermeniji sredinom dvadesetog veka, opstala je u Gjumriju, gdje stanovnici i dalje čuvaju postojeće predmete – kao što su prozorske rešetke, ograde, kapije, vrata, svećnjaci i lusteri – koje su pravili stari majstori i kovali i koriste proizvode od željeza u svakodnevnom životu.^[1]

Kovački zanat u Gjmri nalazi se na UNESCO-voj Reprezentativnoj listi nematerijalnog kulturnog nasleđa. Odluku je donio Međuvladin komitet za očuvanje nematerijalnog kulturnog nasleđa na zasjedanju koje je održano od 5. do 8. decembra u Cresta Mowani, u Bocvani. god.^[2]