PROFILPELAJAR.COM

Bačka kao mađarska (označena žuto) i srpska pokrajina

Bačka (Бачка, mađarski: Bácska, slovački: Báčka, rusinski: Бачка, njemački: Batschka) je geografska pokrajina u Srbiji (Vojvodina) i Mađarskoj.

Mađarski deo Bačke uključen je u mađarsku županiju Bač-Kiškun. Srpski deo Bačke je lociran u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini.

Na teritoriji Vojvodine, Bačka je administrativno podeljena na okruge: Južnobački, Severnobački i Zapadnobački. Veći gradovi Bačke su: Novi Sad (215.659), Subotica (99.471), Sombor (50.950), Bačka Palanka (29.431), Vrbas (25.887), Bečej (25.703), Senta (20.363) i drugi.

Prema poslednjem popisu stanovništva (2002), u Bačkoj žive: Srbi (59%), Mađari (16%) i ostali.

Historija

U Bačkoj se nalaze tragovi naselja još iz kamenog doba, najviše pokraj Dunava i Tise, a najvažnija su kod Gomboša, Apatina, Ade, Sente i Titela. Ima mnogo tragova iz bronzanog doba, kao i tragova prisustva raznih naroda: Kelta, Rimljana, Huna, Slovena, Germana, Avara. Sloveni se u Bačkoj prvi put pominju u 6. veku.

U devetom veku, Bačkom je vladao bugarski vojvoda Salan, a glavni grad njegove vojvodine bio je Titel.

Posle zauzimanja panonskog basena od strane Mađara, javljaju se kao stanovnici Bačke Mađari, Pečenezi i drugi. Mađarski vladar, Sveti Stefan (Vajk), osnovao je gradove Bač i Bodrog, kao glavne gradove istoimenih županija. Između ovih županija išla je granica približno današnjim kanalom Dunav-Tisa-Dunav.

Doseljavanje Srba sa južnih srpskih političkih oblasti počelo je u većoj meri u 15 veku za vladavine kralja Sigmunda. U prvoj polovini 16 veka stradala je Bačka prilikom seljačke bune 1514, a zatim i od provala Turaka.

1526. godine Bačka je bila centralni region jedne prolazne nezavisne države, kojom je vladao samozvani srpski car, Jovan Nenad. Prestonica njegove države bila je Subotica.

Vojvodstvo Salana, 9. vek
Bačka i Bodroška županija 1370. godine
Posedi srpskih despota u Bačkoj
Srpsko carstvo Jovana Nenada, 16. vek

Posle pada Budima i Segedina (1542), Bačka dolazi pod tursku vlast. Na teritoriji Bačke je postojao Segedinski sandžak, koji je bio podređen Budimskom pašaluku. Bačka se delila u 6 nahija i to: bajsku, subotičku, segedinsku, somborsku, bačku i titelsku. U to doba je Bačka u etničkom smislu bila skoro isključivo srpska oblast, a ovakvo etničko obeležje je imala i 1720, kada od 3.456 popisanih domova nalazimo samo 166 mađarskih i 25 nemačkih.

Posle završetka turske vladavine, mnogo je stradalo srpsko stanovništvo Bačke, u vreme Rakocijevog ustanka (1702—1704). Posle razvojačenja potiske vojne granice formiran je komorski okrug (od 1794 nazvan je potiski krunski okrug), a sastojao se od mesta: Martonoša, Stare Kanjiže, Sente, Ade, Petrovog Sela, Mola, Srbobrana, Bačkog Gradišta, Turije i Starog Bečeja, kao glavnog mesta. 1750 godine se počelo raditi na organizaciji šajkaškog okruga. Usled razvojačenja potiske granice, Srbi iz Bačkog Potisja su se u velikim masama odselili u Rusiju, Banat i kasniju Šajkašku, tako da ti krajevi gube srpski etnički karakter. Umesto ovih Srba, počinje snažno naseljavanje Mađara, Nemaca, Slovaka, Rusina i drugih na te teritorije. 1802 godine spojene su bačka i bodroška u jednu županiju. Između 1848 i 1849 godine, Bačka je bila poprište krvavih borbi između Mađara i Srba. 1849 godine ušao je veliki deo Bačke u okvir Vojvodstva Srbije. Kada je ukinuta Vojvodina (1860), ove teritorije su ponovo ustrojene kao bačko-bodroška županija. 1873 godine pripojen je šajkaški okrug ovoj županiji.

Od 1918. godine, Bačka je deo Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, a od 1945. godine, deo je Autonomne Pokrajine Vojvodine.

Segedinski sandžak, 16. vek
Granice Srpske Vojvodine proglašene 1848.
Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat, 1849-1860.
Bačka oblast, 1922-1929.

Privreda

Bačka, a naročito njen južni deo, vrlo je plodan, i spada među najplodnije delove Evrope. Stanovništvo se bavi u prvom redu zemljoradnjom. Proizvode se sve vrste žitarica, a naročito su čuveni bačka pšenica i kukuruz. U manjim količinama kultiviraju se i ostala žita. Pirinač uspeva oko Krstura i Torže. Znatna je proizvodnja kudelje, šećerne repe, kupusa i bostana. Veoma je razvijeno vrtlarstvo, a značajno je i voćarstvo. Vinogradarstva ima nešto oko Subotice. Šuma ima nešto pokraj Dunava, inače je Bačka gotovo potpuno bez šuma i ruda. Stočarstvo je sve do kraja 19. veka bilo glavno zanimanje stanovništva. Naročito je znatno gajenje konja, rogate marve krupnog zuba, ovaca i svinja. Bački su konji čuveni u Evropi, a najbolje se timare u kulskoj i bečejskoj opštini. Ima nekoliko državnih ergela, a ima i čuvenih privatnih staja sa glasovitim svetskim rasama. Kod rogate marve je više zastupljena marva bele boje (takozvana podolska rasa), naročito u ritovima, kao vrlo izdržljiva, dok se u stajama drže zapadne, plemenitije vrste. Svinjogojstvo je veoma važno. Znatno je zastupljeno gajenje živine, ribarstvo, svilarstvo, lov. Najviše stanovništva se bavi zemljoradnjom i stočarstvom, a u mnogo manjoj meri zanatstvom, trgovinom i industrijom.
Od industrije je značajna mlinska, a važna je i industrija kudelje, svile i uopšte tekstilna industrija. Isto tako značajna je lončarska, cementna, ciglarska, pivarska, kožna, itd. Trgovina je vrlo živa, naročito poljoprivrednim proizvodima, stokom i industrijskim proizvodima.
Bačka, kao deo »žitnice Srbije«, na Dunavu, između bogatih i kulturnih regiona, sa veoma kulturnim stanovništvom, najraznovrsnijom i najbogatijom industrijom, razvijenim zanatstvom i najgušćom železničkom mrežom, sa osobito živom industrijom i u široj okolini Beograda, — spada među najvažnije regione Srbije i Vojvodine.