PROFILPELAJAR.COM

Milenijum:	1. milenijum pne.
Vjekovi:	7. vijek pne. • 6. vijek pne. • 5. vijek pne.
Decenije:	590-e pne. 580-e pne. 570-e pne. 560-e pne. 550-e pne.; 540-e pne. 530-e pne. 520-e pne. 510-e pne. 500-e pne.
Kategorije:	Rođenja – Smrti ; Nastanci – Prestanci

6. vijek pne. počeo je na prvi dan 600. pne. a završio na posljednji dan 501. pne.

Ovaj je vijek bio karakterističan po tome što su tada u Aziji nastale ili se naglo razvile mnoge svjetske religije. U Iranu je Zoroaster promicao dualistički koncept zorastrizma. U Indiji se razvio džainizam, a nakon njega je Buda počeo propovijedati budizam. U Kina|Kini je Konfucije razvio konfucijanizam, a Lao Zi razvio taoizam.

Na Bliskom Istoku se početkom vijeka kao dominantna država nametnulo Neo-babilonsko Carstvo pod Nabukodonosorom Velikim. Ono je progutalo mnoge manje države, uključujući Kraljevstvo Juda čiji je glavni grad osvojen, a stanovništvo prognano u babilonsko ropstvo - događaj koji je imao važan utjecaj na razvoj judaizma. Sredinom vijeka pod Kirom Velikim nastaje Perzijsko Carstvo koje je pokorilo ne samo Babilonce, nego i Egipat, postavši tako svjetsko carstvo, odnosno najveća i najmoćnija država u dotadašnjoj historiji.

Na evropskom kontinentu se među raznim narodima kao dominantna grupa počinju nametati Kelti, dok u zapadnom Mediteranu trgovačka republika Kartaga postaje velikom silom. Istovremeno u polisima Antičke Grčke cvate ne samo trgovina, nego i kultura u obliku filozofije koji će postati temeljima zapadne civilizacije.

Početkom stoljeća, Grci sa Krfa (Korkyra) osnivaju "Crni Krf" (Melaina Korkyra) na otoku Korčula - kolonija nije dugo trajala. Hekatej Milećanin daje prve vijesti o istočnoj obali Jadrana u "Obilasku zemlje".^[1]

c. 625-525 dolazi do stabilizacije kulture Gvozdenog doba i jasnijeg razgraničenja. Bosutska kultura se deli: na području današnje istočne Srbije i Šumadije prelazi se na stočarstvo, lov i polunomadski način života, s ratničkim slojem (Zlotska grupa, budući Tribali); na području današnje Vojvodine ostaju pri zemljoradnji i sedelačkom životu, gotovo bez metalnog nakita i oružja (periferne Dako-getske populacije).

Krajem 7. i prvih decenija 6. veka pripadnici Glasinačke kulture (verovatno budući Autarijati) prelaze preko Drine u doline Đetinje i Rzava, dok ih "Bosućani" i "Zloćani" ne zaustave na Moravici i Maljenu. Grupe s područja današnje severne Albanije (verovatno Iliri u užem smislu) zauzimaju deo Metohije od Brnjičke grupe (verovatno budući Dardanci), do Belog Drima i Dečanske Bistrice^[2] Na Kosovu i u dolini Ibra naselja se utvrđuju, grobovi prvi put sadrže gvozdene mačeve.

Period c. 525-350 donosi ravnomeran razvoj, prožimanje kultura i uvoz luksuzne grčke robe (naročito kod Dardanaca i Tribala)^[3], većina je raslojena na viši i niži sloj.^[2].

Događaji

Solon, tvorac Solonskog ustava Atene koji je sadržavao prve elemente formalizirane građanske demokracije u svjetskoj historiji.

sredina 6. vijeka pne. — Izgradnja temelja Hrama Olimpijskog Zeusa u Ateni.
598. pne. — Joahin nasljeđuje Joakima kao kralj Jude.
16.3. 597. pne. — Babilonci osvajaju Jeruzalem i na mjestu kralja Joahina zamjenjuju Zedekijom.
595. pne. — Psametih II nasljeđuje Nehoa II kao kralj Egipta.
594. pne. — Solon imenovan za arhonta Atene; uvodi demokratske reforme.
590. pne. — Egipatska vojska pustoši Napata, tjerajući kušitski dvor da se premjesti na sigurnije mjesto kod Meroea u blizini Šestog katarakta ^[4].
589. pne. — Apries smjenjuje Psametiha II kao kralj Egipta.
588. pne. — Nabukodonosor II od Babilona počinje opsadu Jeruzalema; neki izvori sugeriraju 587. pne.
587/586. pne. — Jeruzalem pada u babilonske ruke, čime prestaje Kraljevstvo Juda. Osvajači uništavaju Hram u Jeruzalemu i protjeruju preživjele stanovnike. Započinje babilonsko ropstvo Židova.
586. one. — Smrt kralja Dinga od Zhoua, kralja kineske dinastije Zhou.
28.5. 585. pne. — Pomrčina Sunca se po Talesovom predviđanju događa u trenutku dok Alijat II vodi bitku protiv Kjaksara. To dovodi do primirja. Ovo je jedan od tzv. kardinalnih datuma svjetske historije, temeljem kojih se računaju događaji iz daleke prošlosti.
585/584. pne — Astijag nasljeđuje Kjaksara kao kralj Medijaca.
585. pne. — Kralj Jian od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
582. pne. — U Delfima započinju prve Pitijske igre. (tradicionalni datum)
580. pne. — Kambiz I nasljeđuje Kira I kao kralj Anšana i poglavar dinastije Ahemenida. (približan datum)
580. pne. — U Korintu započinju istamske igre. (tradicionalni datum)
579. pne. — Servije Tulije nasljeđuje ubijenog Lucija Tarkvinija Priska kao kralj Rima. (tradicionalni datum)
573. pne. — U Nemeji započinju Nemejske igre. (tradicionalni datum)
572. pne. — Smrt kralja Jiana od Zhou, vladara kineske dinastije Zhou.
571. pne. — Kralj Ling od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
570. pne. — Amazis II nasljeđuje Apriesa kao kralj Egipta.
568. pne. — Amtalqa nasljeđuje svog brata Aspeltu kao kralj Kuša.
562. pne. — Amel-Marduk nasljeđuje Nabukodonosora kao kralj Babilona.
560. pne. — Neriglissar nasljeđuje Amel-Marduka kao kralj Babilona.
560/561. pne. — Krez postaje kralj Lidije.
560. pne. — Pizistrat osvaja Akropolu u Ateni i proglašava sebe tiraninom. Iste godine je svrgnut.
550-e pne. — Kartaga osvaja Siciliju, Sardiniju i Korziku.
559. pne. — Kralj Kambiz I od Anšana umire i nasljeđuje ga njegov sin Kir II Veliki.
558. pne. — Hegesija smijenjen s mjesta arhonta Atene.
558. pne. — Kineska država Jin pobjeđuje u bitci svog suparnika Qin.
556. pne. — Pizistrat je prognan iz Atene na Eubeju.
556. pne. — Labashi-Marduk nasljeđuje Neriglissara kao kralj Babilona.
556/555. pne. — Nabonid nasljeđuje Labashi-Marduka kao kralj Babilona.
550. pne. — Tračani uništavaju Abderu.
550. pne. — Kir Veliki zbacuje Astijaga od Medije i stvara Perzijsko Carstvo.
550. pne. — Kasni Mumun period počinje na Korejskom poluotoku.
547. pne. — Krez, lidijski kralj je kraj rijeke Halis poražen od Kira od Perzije.
546. pne. — Kir Veliki od Perzije dovršava osvajanje Lidijei od Pasargadaea čini glavni grad.
544. pne. — Stanovnici Teosa sele u Abderu kako bi izbjegli perzijski jaram.
544. pne. — Kralj Jing od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
543. pne. — Sjevernoindijski princ Vijaya napada i osvaja Cejlon i stvara Sinhalešku dinastiju. (prema nekim izvorima).
543. pne. — Pizistrat, tiranin Atene, pročišćava otok Delos (približan datum).
540. pne. — Osnovana Elea, grčki grad u južnoj Italiji.
540. pne. — Perzijanci osvjajaju likijski grad Xanthos, danas u južnoj Turskoj (približan datum).
539. pne. — Kir Veliki, porazivši Nabonida, osvaja Babilon.
cca. 538. pne. — Neki od Židova se počinju vraćati iz babilonskog egzila i počinju graditi Drugi Hram 520. pne.–516. pne..
537. pne. — Židovima u Babilonu je dozvoljen povratak u Jeruzalem, čime prestaje babilonsko ropstvo.
536. pne. — Prema tradiciji, biblijskog proroka Danijela posjećuje anđeo. see Daniel 10:4
534. pne. — Lucije Tarkvinije Superb (Oholi) postaje kralj Rim.
534. pne. — Započinje natjecanje u stvaranju tragedija u okviru dionizijskog festivala u Ateni.
530. pne. — Kambiz II nasljeđuje Kira kao kralj Perzije.
528. pne. — Gautama Buddha postiže Porosvjetlenje, započinje svoje propovijedanje i osniva budizam u Indiji. On postaje svjetska religija.
526. pne. — Psametih III nasljeđuje Amazisa II kao kralj Egipta.
525. pne. — Kambiz II, vladar Perzije, osvaja Egipta, poražava Psametiha III. Time završava Dvadeset šesta dinastija i počinje perzijska Dvadeset sedma dinastija.
522. pne. — Smerdis nasljeđuje Kambiza II kao vladar Perzije.
522. pne. — Babilon diže ustanak protiv perzijske vlasti.
521. pne. — Darije I nasljeđuje Smerdisa kao vladar Perzije.
521. pne. — Babilonska pobuna protiv perzijske vlasti je ugušena..
520. pne. — Kralj Dao od Zhoua nasljeđuje prijestolje kineske dinastije Zhou ali umire prije završetka godine.
520. pne. — Kleomen I nasljeđuje Anaksandridu kao kraj Sparte. (približan datum).
519. pne. — Kralj Jing od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
12.3. 515. pne. — Dovršena izgradnja drugog Hrama u Jeruzalemu.
514. pne. — U Kini Kralj Helu od Wua osniva "Veliki grad Helua" (današnji Suzhou) i od njega pravi svoj glavni grad .
513. pne. — Darije Veliki pokorava Gete i istočnu Trakiju u svom ratu protiv Skita.
510. pne. — Hipija, sin Pizistrata i tiranin Atene, protjeran je nakon naroddnog ustanka koga je podržao Kleomen I, kralj Sparte.
510. pne. — Kraj vladavine Lucija Tarkvinija Superba, posljednjeg od tradicionalnih sedam rimskih kraljeva.
510. pne. — Osnivanje Rimske Republike.
510. pne. — Demarat nasljeđuje Aristona kao kralj Sparte. (približan datum)
13.9. 509. pne. — Jupiterov hram na rimskom Kapitolu je posvećen na septembarske ide.
508. pne. — U Rimu stvorena služba pontifex maximus.
507. pne. — Klisten, grčki reformator preuzima vlast u Ateni i širi demokraciju.
506. pne. — Bitka kod Bai jua: Snage Kraljevstva Wu pod Sun Tzuom tuku snage države Chu.
505. pne. — Izabran prvi par rimskih konzula.
4.12., 502. pne. — Pomrčina sunca zamračuje Egipat. (bez historijskih zapisa)
502. pne. — Latinski savez poražava Etruščanepod Larsom Porzenom kod Aricije.
502. pne. — Naksos diže ustanak protiv perzijske dominacije čime počinje Jonski ustanak.
501. pne. — Klisten reformira demokraciju u Ateni.
501. pne. — Naksos napadaju snage Perzijskog arstva.
501. pne. — Kao odgovor na sabinjanske prijetnje, Rim uspostavlja službu diktatora.
501. pne. — Konfucije je imenovan guvernerom Chung-tua.
501. pne. — Gadir (današnji Cádiz) osvaja Kartaga. (približan datum)
500. pne. — Narodi koji govore Bantu migirraju u jugozapadnu Ugandu sa zapada. (približan datum)
500. pne. — Izbjeglice s Teosa ponovno naseljavaju Abderu.
500. pne. — Darije I od Perzije proglašava aramejski kao služeni jezik u zapadnoj polovici carstva.
500. pne. — Završetak civilizacije Nordijskog brončanog doba u sistemu periodizacije Oscara Monteliusa i početak Prd-rimskog željeznog doba.
500. pne. — Osnivanje prve republike u Vaishaliju (Bihar Indija).
Perzijanci dominiraju Istočnim Mediteranom.
Perzijanci pod Darijem I napadaju Transoksijanu.
Kartaginsko trgovačko carstvo dominira zapadnim metiranom.
Napisan Tao Te Ching (tradicionalni datum).
Konfucije formulira svoj etički sistem konfucijanstva.
Sinhalezi emigriraju na Šri Lanku.
Napisana Knjiga psalma.
Prorok Lehi, prema Knjizi Mormonovoj, dolazi u Sjevernu Ameriku.
Grci koloniziraju današnju Abhaziju.
Pojava proto-germanske kulture Jastorf.
Sagrađen Hram B u Selinu na Siciliji.

Znamenite ličnosti

Mahavira od Vaishalija, 24. po redu Tirthankara džainizma, (599. pne.–527. pne.)
580-e pne. — Nabukodonosr II, kralj Babilona
Anaksimen iz Mileta, grčki filozof (585. pne.–525. pne.)
Pitagora sa Samosa, grčki matematičar i pronalazač Pitagorinog teorema (cca. 580. pne.– c. 500. pne.)
580. pne. — Smrt Kira I od Anšana (približan datum)
Kir Veliki, kralj Perzije (576. pne. – jul 529. pne., vladao 559. pne. – jul 529. pne.)
Ezra i Nehemija, vođe Židova pri povratku iz babilonskog ropstva
maj 563. pne. — Rođenje Siddharte Gautame, kasnije poznatog kao Gautama Buddha u Lumbiniju (današnji Nepal) (u. maj 483. pne.
563. pne. — Kraljica Maya, majka Siddharte Gauatame, umire sedam dana nakon rođenja
cca. 562. pne. — Smrt Nabukodonosr II, kralja Babilona
Pizistrat, tiranin Atene 561. pne., 559. pne.–556. pne. i 546. pne.–528. pne. (u. 527. pne.)
Solon od Atene, jedan od Sedam mudraca Grčke (638. pne.–558. pne.)
cca. 556. pne. — Rođenje Simonid sa Keosa
553. pne. — Car Itoku se pojavljuje u Japanu
Stesihor sa Sicilije, lirski pjesnik (cca. 640. pne.–555. pne.)
cca. 551. pne. — Smrt Zoroastera
Konfucije, osnivač konfucijanstva (551. pne.–479. pne.)
Tales, grčki matematičar (635. pne.–543. pne.), predvidio pomrčinu sunca 585. pne.
Darije I, kralj Perzije (rođ. 549. pne.; vladao 521–485. pne.)
547. pne. — Smrt Kreza
546. pne. — Smrt Anaksimandra, grčkog filozofa (približan datum).
545. pne. — Smrt kralja Linga od Zhoua, vladara kineske dinastije Zhou.
Sun Tzu, autor Umjetnosti ratovanja (cca. 544. pne.–496. pne.)
cca. 540. pne. — Aminta I postaje kralj Makedonije.
539. pne./538. pne. — Smrt Nabonida, posljednjeg kralja Babilona
cca. 535. pne. — Rođenje Heraklita iz Efeza, grčkog filozofa
cca. 531. pne. — Smrt Laozija, osnivača taoizma
Eshil, pisac grčkih tragedija, (525. pne.–456. pne.)
525. pne. — Smrt Psametiha III, posljednjeg faraona XXVI. dinastije Egipta
522. pne. — Smrt Pindara, grčkog pjesnika
mart 521. pne. — Smrt Kambiza II, vladara drevne Perzije (samoubistvo)
oktobar 521. pne. — Smrt Smerdisa, vladara drevne Perzije
cca. 519. pne. — Rođenje Kserkso I od Perzije
Epimenid iz Knossosa, znameniti kretski prorok, filozof i pjesnik, povezan s Epimenidovim paradoksom
Lehi, legendadrna ličnost, prvi prorok spomenut u Knjiga Mormonova
Tespis, tvorac grčkog teatra.

Pronalasci, otkrića, pojave

Babilonski kralj Nabonid provodi prva arheološka istraživanja Arabijskog poluotoka.
Sunshu Ao (孫叔敖), prvi kineski hidraulički inženjer, stvara ogromni umjetni rezervoar sagradivši branu radi velikog projekta navodnjavanja za kralja Zhuanga od Chua (u. 591. pne.).

Decenije i godine

Izvori

↑ Matijašić, 18
↑ ^2,0 ^2,1 Dragoslav Srejović, Kulture gvozdenog doba na tlu Srbije, rastko.rs
↑ Istorija srpskog naroda, Prva knjiga - Od najstarijih vremena do Maričke bitke (1371), SKZ Beograd 1981, str. 57-61
↑ „History of the SUDAN” (English). www.historyworld.net. 2007. Pristupljeno 2007-08-03.

Literatura

Matijašić, Robert. Povijest hrvatskih zemalja u antici do cara Dioklecijana. Leykam international Zagreb 2009 ISBN 978-953-7534-31-8

600-e pne.	609. pne.	608. pne.	607. pne.	606. pne.	605. pne.	604. pne.	603. pne.	602. pne.	601. pne.	600. pne.
590-e pne.	599. pne.	598. pne.	597. pne.	596. pne.	595. pne.	594. pne.	593. pne.	592. pne.	591. pne.	590. pne.
580-e pne.	589. pne.	588. pne.	587. pne.	586. pne.	585. pne.	584. pne.	583. pne.	582. pne.	581. pne.	580. pne.
570-e pne.	579. pne.	578. pne.	577. pne.	576. pne.	575. pne.	574. pne.	573. pne.	572. pne.	571. pne.	570. pne.
560-e pne.	569. pne.	568. pne.	567. pne.	566. pne.	565. pne.	564. pne.	563. pne.	562. pne.	561. pne.	560. pne.
550-e pne.	559. pne.	558. pne.	557. pne.	556. pne.	555. pne.	554. pne.	553. pne.	552. pne.	551. pne.	550. pne.
540-e pne.	549. pne.	548. pne.	547. pne.	546. pne.	545. pne.	544. pne.	543. pne.	542. pne.	541. pne.	540. pne.
530-e pne.	539. pne.	538. pne.	537. pne.	536. pne.	535. pne.	534. pne.	533. pne.	532. pne.	531. pne.	530. pne.
520-e pne.	529. pne.	528. pne.	527. pne.	526. pne.	525. pne.	524. pne.	523. pne.	522. pne.	521. pne.	520. pne.
510-e pne.	519. pne.	518. pne.	517. pne.	516. pne.	515. pne.	514. pne.	513. pne.	512. pne.	511. pne.	510. pne.
500-e pne.	509. pne.	508. pne.	507. pne.	506. pne.	505. pne.	504. pne.	503. pne.	502. pne.	501. pne.	500. pne.
490-e pne.	499. pne.	498. pne.	497. pne.	496. pne.	495. pne.	494. pne.	493. pne.	492. pne.	491. pne.	490. pne.

Milenijum	Vijek
4. pne.:	40. pne.	39. pne.	38. pne.	37. pne.	36. pne.	35. pne.	34. pne.	33. pne.	32. pne.	31. pne.
3. pne.:	30. pne.	29. pne.	28. pne.	27. pne.	26. pne.	25. pne.	24. pne.	23. pne.	22. pne.	21. pne.
2. pne.:	20. pne.	19. pne.	18. pne.	17. pne.	16. pne.	15. pne.	14. pne.	13. pne.	12. pne.	11. pne.
1. pne.:	10. pne.	9. pne.	8. pne.	7. pne.	6. pne.	5. pne.	4. pne.	3. pne.	2. pne.	1. pne.
1.:	1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.	10.
2.:	11.	12.	13.	14.	15.	16.	17.	18.	19.	20.
3.:	21.	22.	23.	24.	25.	26.	27.	28.	29.	30.
4.:	31.	32.	33.	34.	35.	36.	37.	38.	39.	40.