Ovo je članak o drevnoj kineskoj dinastiji. Za državu iz perioda Južne i sjeverne dinastije v. Sjeverni Zhou. V. također Carica Wu Zetian od Kine, koja se također smatrala pripadnicom dinastije Zhou za vrijeme vladavine od 690. do 705. godine; također Wu Sangui, koji je koristio to ime za svoju pobunjeničku vladu od 1678. do 1681.
Dinastija Zhou (kineski: 周朝; Hanyu Pinyin: Zhōu Cháo; Wade-Giles: Chou Ch`ao; 1122. pne. - 256. pne.) je naslijedila dinastiju Shang i prethodila dinastiji Qin u Kini. Dinastija Zhou je vladala duže nego ijedna druga dinastija u kineskojhistoriji—iako je stvarna politička i vojna kontrola dinastije nad Kinom trajala jedino u periodu Zapadnog Zhoua. Za vrijeme Zhoua, korištenje željeza je počelo u Kini [1], iako se ovaj period kineske historije često navodi kao vrhunac kineskih artefakata napravljenih od bronce. Dinastija također pokriva period u kome je kinesko pismo evoluiralo od drevnog stadija koji se vidi u brončanim natpisima ranog Zapadnog Choua do početaka modernog stadija, u formi arhaičnih svećeničkih zapisa kasnog Perioda zaraćenih država.
Za vrijeme dinastije Zhou su se stvorili korijenu zrele kineske filozofije, s time da su započeli u 6. vijeku pne.. Tadašnji veliki kineski filozofi, koji su snažno utjecali na buduće generacije Kinezi, bili su Kong Fuzi (Konfucije), osnivač konfucijanstva i Laozi, osnivač daoizma. Ostali filozofi, teoretičari i filozofske škole ovog vremena su bili Mozi (latinski: Micius), osnivač mohizam, Mengzi (Mencije), slavni konfucijanac koji je proširio Kong Fuzijev opus, Shang Yang i Han Feizi, zaslužni za razvoj drevnog kineskog legalizma (ključne filozofije dinastije Qin) i Xunzi, koji je bio središte inetelektualnog života u Kini svog vremena, možda čak više nego Mencije.[2]
Mandat neba
Brončana gui posuda iz perioda Zapadnog Zhoua, cca. 1000. pne.
Prema kineskoj historijskoj tradiciji, Zhou su porazili Shange te preorijentirali shangovski sistem štovanja predaka prema univerzalnijem štovanju Dija a od toga prema štovanju Tiana ili "neba". Svohu su vladavinu opravdavali mandatom Neba, idejom da vladar ("Sin Neba") vlada po božanskom pravu, ali da njegovo svrgavanje znači da je izgubio taj mandat. Događaji koje dokazuju da je vladajuća porodica izgubila mandat neba su prirodne katastrofe i pobune. Ta je doktrina objašnjavala i opravdavala propast dinastije Xia i Shang te tako legitimnima činila trenutne i buduće vladare.
Dinastiju Zhou je osnovala porodica Ji čiji je glavni grad bio Hào (鎬, blizu današnjeg grada Xi'ana u dolini rijeke Wei). Dijeleći jezik i kulturu Shanga, rani vladari Zhoua su kroz osvajanja i kolonizaciju stvorili imperiju s velikim teritorijem, a čiju su vlast priznavale i vazalne države u Shandongu, istovremeno prihvaćujući kulturu Zhoua. Širenje brončanih predmeta karakterističnih za Zhoue je, međutim, bilo istovremeno s upotrebom grnčarije u stilu Shanga u udaljenim predjelima tadašnje Kine, pa se pretpostavlja da su tadašnje države osvojene tek pred kraj perioda Zapadnog Zhoua.
Ispočetka je porodica Ji čvrsto kontrolirala državu. Godine 771. pne., nakon što je kralj You zamijenio kraljicu s priležnicom Baosi, glavni grad je napadnut i opljačkan od zajedničkih snaga kraljičinog oca, moćnog markiza od Shena i nomadskog plemena Quanrong. Kraljičin og sina Ji Yijiu su novim kraljem proglasili plemići iz država Zheng, Lü, Qin i markiz od Shena. Glavni grad se godine 722. pne. premjestio na istok u Luoyang u današnjoj provinciji Henan.
Zbog ovog pomaka, historičari eru Zhoua dijele na Zapadni Zhou (西周, pinyin Xī Zhōu), koji je trajao do 771. pne. i Istočni Zhou (Traditional Chinese: 東周, pojednostavljeni kineski: 东周, pinyin: Dōng Zhōu) do 770 do 256. pne.. Početna godina Zapadnog Zhoua je predmet rasprave - predlažu se 1122. pne., 1027. pne. i mnoge godine od 12. vijeka pne. do kraja 11. vijeka pne.. Kineski historičari uzimaju 841. pne. kao prvu godinu otkada se redovno bilježe godine u kineskoj historiji, a što se temelji na Zapisima Velikog HistoričaraSima Qiana. Istočni Zhou se grubo dijeli na dva pot-perioda. Prvi, od 722. do 481. pne. se zove Period Proljeća i jeseni, nazvan po slavnoj historijskoj kronici tog doba; drugi je poznat kao Period zaraćenih država (480. do 221. pne.), prema još jednoj znamenitoj kronici. Period Zaraćenih država traje nešto dulje od 256. pne. i kraja Istočnog Zhoua; to se temelji na činjenici da je posljednji kralj Zhoua prestao vladati godine 256. pne., odnosno 35 godina prije početka dinastije Qin koja je okončala Period Zaraćenih država.
Period Istočnog Zhoua se također naziva periodom stotinu škola. Time se označavaju različite škole historijske kineske misli. Postojale su četiri osnovne škole - Ru, mohisti, daoisti i legalisti. Te su škole bitno doprinijele društvenim, filozofskim i političkim promjenama koje su igrale važnu ulogu u slabljenju dinastije Zhou.[2]
2 Plemići iz porodice Ji su kralja Huija proglasili nasljednikom kralja Nana nakon što je njihov glavni grad Luoyang, pao pod naletom snaga Qin godine 256. pne.. Međutim, otpor Zhoua nije dugo trajao pred napredovanjem Qina pa se kralj Nan općenito smatra posljednjim kraljem dinastije Zhou.
