Žarana Papić (4. jul 1949, Sarajevo - 10. septembar 2002, Beograd) bila je jugoslavenska sociologinja-antropologinja, profesorka fakulteta, jedna od osnivačica feminističkog pokreta u Jugoslaviji i suosnivačica (1992) beogradskog Centra za ženske studije.[1]
U istoriji jugoslovenskog feminizma Žarana Papić je upamćena kao jedna od pionirki feminizma, koja je postavila visoke standarde kako u teoriji tako i u aktivizmu, boreći se za ravnopravnije i pravednije društvo.[1]
Biografija
Mladost i obrazovanje
Žarana Papić je rođena 4. jula 1949 u Sarajevu u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji. Njena majka Milena rođena Šotrić (1921-2002) i otac Radovan Papić (1910-1983) su aktivno učestvovali u antifašističkoj borbi, suprotstavljali se nacionalizmu i borili se za socijalnu pravdu. Posle rata otac je bio visoki funkcioner Komunističke partije i 1955 su se iz Sarajeva preselili u Beograd. 1968 Žarana je maturirala kao student generacije u Petoj beogradskoj gimnaziji.[1]
Žarana Papić je diplomirala 1974 na katedri za Sociologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu. Vreme njenih studija se poklapa sa velikim studentskim demonstracijama 1968 godine, i raznim levičarskim aktivnostima nakon toga. Žarana Papić je pripadala krugu mladih ljudi koji su aktivno učestvovali u mnogim događanjima u Studenskom kulturnom centru u Beogradu, tada najznačajnijom institucijom alternativne kulture.[1]
Aktivizam i naučni rad
Kao diplomirana sociologinja Žarana se prvi put upoznala sa savremenom feminističkom teorijom na Konferenciji hrvatskog sociološkog društva u Portorožu 1976. Iste godine je prisustvovala prvom kursu Ženskih studija organizovanom u Inter-Univerzitetskom Centar u Dubrovniku. Zajedno sa drugim koleginicama i kolegama organizovala je oktobra 1976 u beogradskom SKC-u prvu međunarodnu feminističku konferenciju u istočnoj Evropi pod nazivom: "Drug/ca žensko pitanje, novi pristup?" Ova konferencija je predstavila novi feministički pokret i teoriju, uz gostovanje znamenitih učesnica/ka iz cele Evrope. Konferencija je kritički preispitivala dominantan sistem, i omogućila je osnivanje tvrdog jezgra grupe feministički nastrojenih teoretičarki i aktivistkinja/a u Jugoslaviji. Konferencija je predstavljala početak feminističke kritike patrijarhata u socijalizmu.[1]
Od 1977 Žarana Papić objavljuje članke na temu ženskog pitanja. Zajedno sa Lydijom Sklevicky iz Zagreba urednica je knjige Antropologija žene (1983), prvom te vrste u Jugoslaviji. Magistrirala je 1986 sa temom "Feministička kritika sociologije" na odelenju za antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu. Rad je objavljen 1989 pod nazivom "Sociologija i feminizam". Žarana 1989 postaje asistent na predmetu socijalna antropologija na Odelenju za Sociologiju. Doktorirala je sa tezom: "Dijalektika pola i roda - priroda i kultura u savremenoj socijalnoj antropologiji" i dobija mesto docenta na istoj katedri. Žarana je redovno predavala Socijalnu i kulturnu antropologiju i Studije roda kao izborni predmet. Njen doktorat je objavljen 1997 pod nazivom: "Polnost i kultura: telo i znanje u savremnoj antropologiji".[1]
Žarana Papić je pripadala prvoj posleratnoj generaciji jugoslovenskih feministkinja i imala je ogromnog uticaja na razvoj mlađih generacija. Tečno je govorila engleski i francuski jezik, mnogo je putovala i održavala veze sa mnogobrojnim kolegama u Jugoslaviji i inostranstvu.[1]
Raspad SFRJ
U vreme raspada SFRJ početkom 1990-tih Žarana Papić je pripadala onom manjem broju intelektualaca koji su odbacili rat, nacionalizam i multietnički konflikt. Žarana je dala veliki doprinos feminističkom razumevanju prirode konflikta koje su besneli zemljom objavljivanjem radova u kojima je jasno povezivala nacionalizam, patrijarhat i rat. Bila je jedna od osam žena koje su osnovale Beogradski centar za ženske studije 1992 godine, kao alternativno mesto za ženske intelektualne i antiratne aktivnosti. Žarana je u Centru predavala antropologiju roda.[1]
Žarana se zalagala aktivniju ulogu žena u političkom životu zemlje. Podržavala je osnivanje grupe za promociju ženskih političkih prava Glas razlike (2000 godine); učestvovala u antiratnim protestima i aktivnostima Žena u crnom; podržavala je Autonomni ženski centar protiv seksualnog nasilja kao i gej i lezbejski pokret u Srbiji držeći 2001 predavanja na teme Queer studija. Predavala je i na Alternativnoj akademskoj obrazovnoj mreži, koja je predstavljala alternativu Univerzitetu pod kontrolom Miloševićeve vlasti.[1]
Jedan od posljednjih tekstova Žarane Papić nosi naslov "Bosanke, Albanke i Romkinje su naše sestre: Feministička politika u Srbiji".[2]
Smrt
U proleće 2002 Žaranina majka je umrla posle duge bolesti. Te godine Žarana je krenula na svoje poslednje putovanje (25 maj-9 jun) kao deo projekta Balkanske žene za mir. Uskoro po povratku 10. septembra iznenada umire u svom stanu.
Nasleđe
Poštujući njenu dugogodišnju saradnju sa francuskim akademskim institucijama, posthumno joj francuska vlada dodeljuje Palmes Academiques i dobija zvanje Chevalier dans l’Ordre des Palmes Academiques.[1]
2003. godine Centar za Ženske studije u Beogradu je dobio Legat Žarane Papić, koji sadrži preko 2000 naslova kao i materijal i dokumentaciju od neprocenjive vrednosti za istoriju ženskog i feminističkog pokreta u Srbiji i bivšoj Jugoslaviji.[3]
U Sarajevu postoje Ženske studije ˝Žarana Papić˝ i od 2015 se nazivaju 'Feministička škola Žarana Papić'.
Iza Žarane Papić je ostalo dragoceno delo i princip koji svaka feministkinja s prostora Jugoslavije čuva kao Žaraninu baštinu: 'Princip je da se stalno prekoračuju granice'.
Bibliografija
- Antropologija žene, priredila sa Lydijom Sklevicky, Prosveta, Beograd, 1983.
- Sociologija i feminizam, savremeni pokret i misao o oslobođenju žena i njegov uticaj na sociologiju, IIC SSOS, Beograd, 1989.
- Polnost i kultura, telo i znanje u socijalnoj antropologiji, Beograd, 1997.
- Bivša muškost i ženskost bivših građana bivše Jugoslavije, Sociološki pregled (vol. 26, br. 1-4, str. 79-88), Beograd, 1992.
Teorija
U knjizi "Polnost i kultura" Žarana kritikuje savremena shvatanja opozicije priroda/kultura, pre svega model strukturalne antropologije Kloda Levi-Strosa. Ona odnos prirode i kulture smatra fundamentalnim antropološkim problemom, posebice ako je riječ "o interpretaciji prirode kao specifičnom kulturnom sklopu naglasaka i previda u tumačenju toga što priroda 'jeste'. Središte njene kritike su pojmovi pola i roda.[4]
U članku "Nacionalizam, patrijarhat i rat u bivšoj Jugoslaviji", Žarana je pokušala da objasni zločine koji su počinjeni. Ona smatra da je ratna propaganda razvila mržnju između etničkih grupa ili "nacija" sa ciljem izazivanja neprijateljstva. Pritom, razne nacionalističke ideologije su promovisale agresivnu i nasilnu muškost čije je varvarsko ponašanje opravdano u ime nacije. Kada se ljudska prava tako uništite, ženska prava se brišu i žene se svode na supruge i majke koje obezbeđuju buduće branioce naroda. Ona zaključuje da je u uslovima rata rodna politika definisana tako da se muškarci uglavnom nalaze na bojnom polju a žena u kući.[5]
Izvori
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 Žarana Papić biografija Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u (astra.org)
- ↑ Feministkinje pod paljbom[mrtav link]
- ↑ Legat
- ↑ Polnost i kultura
- ↑ Nationalism, patriarchy and war in ex-Yugoslavia
Vanjske veze
Biografija:
Radovi:
]
