PROFILPELAJAR.COM

Świadome macierzyństwo – idea, zgodnie z którą kobieta, wraz ze swoim partnerem, powinni w sposób całkowicie racjonalny sterować swą płodnością, decydując się na posiadanie dzieci w liczbie adekwatnej do warunków materialnych, w momencie niezakłócającym ich funkcjonowania w społeczeństwie (np. nie w fazie pobierania nauki lecz już po osiągnięciu dojrzałości umysłowej, emocjonalnej i społecznej), w okresie optymalnym fizjologicznie (dla kobiety jest to wiek mniej więcej od 18 do 33-35 lat)^[1], a kolejne ciąże nie powinny następować zbyt szybko po sobie^[2], zaś ciąża od początku powinna odbywać się pod kontrolą lekarza – by zmniejszyć możliwość urodzenia się dziecka z niepełnosprawnością.

Kwestia planowania potomstwa w świadomym macierzyństwie pozostaje sprawą kluczową. Teoretycznie, w okresie dojrzałości, zdrowa kobieta może urodzić 20-30 dzieci. Jeśli tak się nie dzieje, to m.in. dlatego, że stosuje się jakąś metodę kontroli urodzeń, chociaż nie zawsze optymalną (najczęściej wskutek braku wiedzy medycznej). Inne aspekty świadomego macierzyństwa są trudne do kontroli i zależą głównie od samych zainteresowanych, głównie od poziomu ich świadomości i odpowiedzialności za swe poczynania. Wytworzeniu pożądanej przez odpowiednie władze postawy w odniesieniu do rodzicielstwa sprzyjają praktykowane w wielu krajach zajęcia szkolne z zakresu przysposobienia do życia w rodzinie, przy czym w poszczególnych krajach stosuje się różne nazwy i różny zakres tematyki tego przedmiotu.

W czasach, gdy w II RP świadome macierzyństwo zaczęli propagować Tadeusz Boy-Żeleński i Irena Krzywicka (założyli pierwszą w Polsce poradnię świadomego macierzyństwa), medycyna nie dysponowała skutecznymi środkami antykoncepcyjnymi ani technikami badań prenatalnych. Idea świadomego macierzyństwa sprowadzała się wówczas do uświadamiania, jak stosować dostępne wtedy metody antykoncepcji. Nawet poznański oddział Zjednoczenia Katolickich Związków Polek^[3] analizował ewentualne korzyści z abstynencji seksualnej oraz sterylizacji.

W okresie PRL do idei świadomego macierzyństwa przykładano zwiększoną uwagę, bowiem państwo formalnie odpowiadało za poziom życia obywateli, co przy znacznym przyroście naturalnym nie było łatwe do osiągnięcia^[4]. Dzieci i młodzież były w ograniczonym zakresie uświadamiane seksualnie w ramach nauki przedmiotu biologii (po wprowadzeniu ośmioklasowej szkoły podstawowej w klasie ósmej, a w większym zakresie w klasach VI i VII po kolejnej reformie szkoły podstawowej na początku lat 80. XX wieku). Próba wprowadzenia tego tematu do szkół średnich w jeszcze szerszym zakresie została skutecznie oprotestowana przez przeciwników uświadamiania seksualnego^[5].

Od 1957 r. propagowaniem świadomego macierzyństwa oraz wszelką pomocą seksuologiczną dla młodzieży, dorosłych i małżeństw zajęło się Towarzystwo Świadomego Macierzyństwa – kontynuator inicjatywy Boya-Żeleńskiego. Po roku 1989 wobec braku wsparcia ze strony państwa i zakładów pracy (głównie chodziło o lokale i darmowe środki przepisywane na receptę, bo część prac wykonywano społecznie), towarzystwo musiało zmienić zasady działania, ograniczyć swą działalność i zacząć w pełni zarabiać na siebie^[6]. Wśród osób propagujących idee świadomego macierzyństwa z wykorzystaniem metod naturalnych duży wpływ miała działalność naukowa prof. Włodzimierza Fijałkowskiego^[7]. Część ginekologów nie ograniczała się do propagowania jednej metody, lecz starała się dobierać środki antykoncepcyjne i swe porady optymalnie do sytuacji pacjentów i najnowszych osiągnięć nauki. Do najsłynniejszych, działających również w Towarzystwie, należeli Michalina Wisłocka, Mikołaj Kozakiewicz, Zbigniew Lew-Starowicz, Kazimierz Imieliński, Wiesław Sokoluk; także inni lekarze w nim działający propagowali wiedzę medyczną z zakresu seksuologii, wychowania, psychologii, co czasem wiązało się z koniecznością obalania różnorakich zabobonów czy stereotypów, obecnych w świadomości pacjentów.

Przypisy

↑ Wisłocka M., Sztuka kochania, Warszawa 1985, w rozdziale: Nie należy zaczynać zbyt wcześnie
↑ Wisłocka M., Sztuka kochania, Warszawa 1985 w rozdziale: Harmonia seksualna
↑ por. Marja Kempińska, Świadome macierzyństwo, Poznań 1934, Drukarnia św. Wojciecha
↑ W latach 1970–1979 przyrost wynosił 9,7‰ i był najwyższy w całej Europie
↑ Wiesław Sokoluk, Dagmara Andziak, Maria Trawińska, Przysposobienie do życia w rodzinie — podręcznik do szkoły średniej został oprotestowany i już po wydrukowaniu wycofany z użytku szkolnego i księgarń, a większość nakładu przeznaczono na makulaturę.
↑ Biuletyn 3 (16) - lato 2000
↑ m.in. wielokrotnie wznawiana pozycja Biologiczny rytm płodności a regulacja urodzeń (3 wydania w języku polskim - Państwowy Związek Wydawnictw Lekarskich 1973, 1974, 1978 oraz 2 w języku rosyjskim: 1974 i 1976)

Bibliografia

Żeleński (Boy) T. Reflektorem w mrok, Warszawa 1985 zwłaszcza cykle esejów Dziewice konsystorskie i okupanci w sutannach oraz Piekło kobiet i zaułki paragrafów mówiące o społecznych skutkach nieświadomości i ulegania autorytetom będących na bakier z racjonalizmem.
Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania pod red. N. Wolańskiego i A. Siniarskiej, Warszawa 1979 - książka w dużej mierze traktuje o wpływie warunków materialnych na rozwój fizyczny dziecka
Rodzina i dziecko praca zbiorowa pod red. M. Ziemskiej - książka o wpływie warunków społecznych (rodziny) na rozwój psychiczny i umysłowy dziecka
Seksuologia kulturowa pod red. K. Imielińskiego, Warszawa 1980 - książka o różnych postawach wobec seksu i antykoncepcji, także w ujęciu historycznym.