Zhenyuan (鎮遠) – chińskipancernik z końca XIX wieku typu Dingyuan, zbudowany w niemieckiej stoczni Vulcan w Szczecinie. Wraz z bliźniaczym „Dingyuan” stanowiły jedyne pancerniki marynarki chińskiej. Służył podczas wojny japońsko-chińskiej, w toku której został zdobyty przez Japończyków w lutym 1895 roku i wcielony do służby w marynarce Japonii pod nazwą Chin′en. Nazwa spotykana jest także w starszej transkrypcji jako „Chen Yuen”.
Dwa pancerniki typu Dingyuan zostały zamówione przez Chiny w latach 80. XIX wieku w niemieckiej stoczni AG Vulcan Stettin w związku z rozwojem chińskich sił zbrojnych w ramach polityki tzw. samoumocnienia[1]. Miały to być dobrze uzbrojone i opancerzone i zarazem możliwie tanie jednostki[1].
Drugim budowanym okrętem typu był „Zhenyuan” (chiń. upr.镇远; chiń. trad.鎮遠; pinyinZhènyuăn; Wade-GilesChen Yüan, pol. „ochraniający na dystans”[a]. Spotykana w literaturze jest także starsza transkrypcja „Chen Yuan” lub „Chen Yuen”[2]. Kontrakt na budowę drugiej jednostki podpisano 23 maja 1881 roku[3]. Stępkę pod jego budowę położono około rok po pierwszym okręcie, w marcu 1882 roku, a wodowano go już 28 listopada 1882 roku[3].
„Zhenyuan” rozpoczął próby morskie w marcu 1884 roku[4]. Na próbach uzyskał prędkość maksymalną 15,4 węzła i moc siłowni 7400 KM, przekraczając wartości projektowe[4]. Dostawa pancerników jednak została wstrzymana z powodu wojny Chin z Francją[5]. W końcu oba pancerniki i krążownik „Jiyuan” opuściły Kilonię 3 lipca 1885 i pod niemiecką banderą handlową, z niemieckimi załogami i chińskimi oficerami dopłynęły przez Kanał Sueski, Singapur i Hongkong w październiku 1885 roku do Dagu w Chinach, gdzie zostały przekazane Chińczykom i przyjęte do służby[3].
Służba
W Chinach
„Zhenyuan” po zdobyciu w Weihaiwei, z zaznaczonymi miejscami uszkodzeń
Banderę cesarską na „Zhenyuan” podniesiono 28 października 1885 roku[3]. Razem z innymi najsilniejszymi okrętami chińskimi, wszedł do służby w północnej eskadrze, tzw. Flocie Beiyang. Dowódcą został Lin Taizeng[3]. Od czerwca do sierpnia 1886 roku pancerniki zostały wysłane w rejs propagandowy eskadry do Korei, Japonii i Władywostoku w Rosji, po czym od sierpnia do października były dokowane w Nagasaki[6]. W marcu i kwietniu 1890 roku eskadra odwiedziła Singapur, Sajgon i Luzon, a w sierpniu sam „Dingyuan” odwiedził Władywostok[7]. Latem 1891 roku eskadra odwiedziła Japonię, gdzie okręty były wizytowane m.in. przez przyszłego admirała Heihachirō Tōgō[7].
Oba pancerniki uczestniczyły w działaniach wojny japońsko-chińskiej i brały udział w głównej bitwie u ujścia Jalu 17 września 1894 roku. Przed bitwą usunięto z nich materiały łatwopalne oraz lekko opancerzone pokrywy wież[8]. Były potężniejsze od ówczesnych okrętów japońskich, jednak na skutek ograniczeń wynikających z rozmieszczenia artylerii, nie najlepszego wyszkolenia marynarzy chińskich, a także faktu, że – jak się okazało – część zapasu amunicji stanowiły pociski ćwiczebne, pancerniki nie odniosły większych sukcesów, oprócz uszkodzenia przez „Zhenyuan” krążownika „Matsushima”[8]. Z kolei japońskie okręty, ostrzeliwując pancerniki szybkostrzelnymi armatami średniego kalibru, nie mogły zagrozić ich pływalności, lecz spowodowały zniszczenia w ich nieopancerzonych nadbudówkach. „Zhenyuan” został również trafiony jednym pociskiem najcięższych japońskich dział kalibru 320 mm, który przeszedł na wylot przez część dziobową, bez poważniejszych skutków[9]. Ogółem otrzymał 220 trafień, lecz liczba ofiar nie była wielka: 13 zabitych i 28 rannych, a okręt zachował zdolność bojową[9].
Okręty chińskie wyremontowano następnie w Port Artur, po czym pod koniec października przeszły do bazy Weihaiwei[10]. Pancerniki działały jeszcze na Morzu Żółtym, lecz bez żadnych efektów, a ich wykorzystanie było nieudolne, po czym od połowy listopada pozostały w Weihaiwei[10]. 14 listopada „Zhenyuan” uszkodził tam przy wejściu do portu dno na skale i wobec braku tam możliwości remontu, został jedynie prowizorycznie załatany[10]. Dowódca Lin Taizeng popełnił w następstwie tego samobójstwo, a dowodzenie objął starszy oficer Yang Yonglin[11]. Od 31 stycznia 1895 roku pancerniki brały udział jako pływające baterie w obronie bazy podczas jej oblężenia przez Japończyków[11]. 12 lutego podjęto decyzję o kapitulacji bazy, której jednym z warunków było przekazanie nienaruszonych okrętów, co nastąpiło 17 lutego 1895 roku[12]. Ostatni dowódca pancernika Yang Yonglin również popełnił samobójstwo[12].
W Japonii
„Zhenyuan” został w marcu wyremontowany prowizorycznie w zdobytym Port Artur, a następnie w Nagasaki[12]. 16 marca 1895 roku został wcielony do japońskiej służby jako okręt liniowy (senkan). Zachowano dotychczasową nazwę, odczytywaną jednak na sposób japoński jako „Chin’en”[12]. W 1898 roku, po przybyciu nowocześniejszych pancerników, przeklasyfikowano go
na okręt liniowy II klasy[12]. W Japonii zmodernizowano artylerię średnią, wymieniając dwa działa kalibru 149 mm Kruppa na cztery szybkostrzelne działa 152 mm (6-calowe) Armstronga L/40 (działo w wieży dziobowej zamieniono na 152 mm, rufową wieżę zastąpiono przez działo 152 mm w masce pancernej i dodano dwa takie działa na skrzydłach pokładu w okolicach masztu rufowego)[12]. Artylerię pomocniczą wymieniono na 2 działa 57 mm Nordenfelda na pokładzie nadbudówki w części dziobowej i 8 dział 47 mm Hotchkissa[13].
.jpg)