PROFILPELAJAR.COM

Organiczne zaburzenie osobowości
	Klasyfikacje
ICD-10	F07.0; Zespół płata czołowego

Zespół czołowy (łac. syndroma frontale, ang. frontal lobe disorder) – zespół objawów psychoorganicznych związanych z uszkodzeniem okolicy czołowej mózgu, najczęściej przez guz. W czystej postaci wiąże się z uszkodzeniem kory płatów czołowych. Towarzyszyć mu mogą objawy niezwiązane z uszkodzeniem kory i niewchodzące w skład obrazu klinicznego zespołu, np. związane ze wzrostem ciśnienia śródczaszkowego lub uszkodzeniem innych części mózgowia przez proces rozrostowy.

Objawy i podział

Objawy psychopatologiczne guzów okolicy czołowej wyprzedzają objawy neurologiczne. Przebieg choroby zależy od charakteru guza: oponiaki rosną powoli, i okres objawów psychiatrycznych jest dłuższy; guzy złośliwe, głównie glejaki, cechuje krótki wywiad, objawy neurologiczne pojawiają się wcześniej. Większość autorów jest zdania, że nieistotne jest który płat, lewy czy prawy, objęty jest procesem rozrostowym^[2]. W klinice wypadnięcia funkcji płatów czołowych istotne znaczenie ma natomiast fakt, czy proces lokalizuje się w górnej części płatu (od strony sklepistości) czy w części przypodstawnej (nadoczodołowej)^[3].

Zespół czołowy ze sklepistości (zespół przedczołowy grzbietowo-boczny, zespół wypukłości czołowej, łac. syndroma convexofrontale, ang. frontal convexity syndrome)^[2]^[4]

zaburzenia napędu psychoruchowego (niem. Mangel an Antrieb^[5])
- zanik inicjatywy, spontaniczności
- hipopatia lub apatia
- abulia
- dysforia
- nastrój tępy i mrukliwy
- labilność uczuciowa
- obniżenie uczuciowości wyższej: utrata uczuć społecznych, poczucia odpowiedzialności, ambicji
- deficyty uwagi, przypominania, myślenia abstrakcyjnego, myślenia przyczynowo-logicznego.

Zespół czołowy z części nadoczodołowej (zespół oczodołowy, zespół oczodołowo-czołowy, łac. syndroma baseofrontale, ang. orbitofrontal syndrome)^[2]^[4]:

obniżenie lub zanik uczuciowości wyższej
odhamowanie
niedostosowany afekt
osłabiony krytycyzm
brak wglądu
nastrój labilny, waha się między beztroskim a gniewliwym
skłonność do opowiadania niemądrych żartów i często niewybrednych historyjek o treści erotycznej (moria, wiłość, nastrój moriatyczny; niem. Witzelsucht)

Podstawowe umiejętności językowe, pamięć i procesy poznawcze zwykle są niezaburzone^[6].

Niektórzy autorzy wyróżniają dodatkowo zespół czołowy przyśrodkowy (zespół przyśrodkowo-czołowy, ang. medial frontal syndrome), w którym uszkodzenie dotyczy przedniej części obręczy^[6].

Głównym objawem tego uszkodzenia jest apatia, z utratą motywacji i zmniejszoną aktywnością celową. Występuje osłabienie kończyn dolnych i brak kontroli nad zwieraczami, wytwory werbalne są rzadkie^[7].

Zespół czołowy jatrogenny

Szczególną postacią zespołu czołowego jest zespół czołowy jatrogenny po leukotomii przedczołowej, czyli lobotomii (charakteropatia leukotomizowanych). W tej metodzie leukotomii w różny sposób oddzielano struktury korowe płata czołowego od struktur podkorowych, czego psychiczne następstwa zbliżone były obrazem klinicznym do charakteropatii pourazowych. U zdrowych ludzi poddanych leukotomii dokonywała się zmiana charakteru, na którą składały się^[4]:

bezwolność
potulność
bezpretensjonalność
brak zainteresowania światem zewnętrznym
uproszczenie życia wzruszeniowego
zmniejszenie roszczeń życiowych
monotonia uczuciowa
zanik inicjatywy
brak zainteresowania przyszłością.

Phineas Gage

Osobny artykuł: Phineas Gage.

Jednym z pierwszych opisanych i bardziej znanych przypadków zespołu czołowego był przypadek Phineasa Gage'a, 25-letniego, zdrowego rzemieślnika, który w 1848 roku wskutek nieszczęśliwego wypadku został uderzony w głowę metalowym prętem. Pręt przebił na wylot czaszkę, przez lewą szczękę, oczodół, płat skroniowy i sklepienie czaszki. Gage przeżył, ale wystąpiły diametralne zmiany w jego charakterze^[8].

Przypisy

↑ Schmitt R, Kettritz U, Luft FC, Kettritz R. Posttransplantation malignancy in a patient presenting with weight loss and changed bowel habits: a case report. „BMC nephrology”, s. 9, styczeń 2006. DOI: 10.1186/1471-2369-7-9. PMID: 16674825.
↑ ^a ^b ^c Adam Bilikiewicz, Stefan Smoczyński: Psychopatologia guzów śródczaszkowych. Wydanie II zmienione i uzupełnione. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1989 s. 50-56 ISBN 83-200-1378-X
↑ Psychiatria : podręcznik dla studentów medycyny. Adam Bilikiewicz (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, s. 735. ISBN 83-200-3388-8.
↑ ^a ^b ^c Bilikiewicz A: 2.6. Zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu. W: Bilikiewicz A, Pużyński S, Rybakowski J, Wciórka J (red.): Psychiatria. Tom II. Psychiatria kliniczna. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2002, s. 160-161. ISBN 83-87944-72-6.
↑ Hauptmann, Der „Mangel an Antrieb“ — von innen gesehen, „Archiv für Psychiatrie und Nervenkrankheiten”, 66 (1), 1922, s. 615–686, DOI: 10.1007/BF01910516, ISSN 0003-9373 (niem.).
↑ ^a ^b Jeffrey L. Cummings, Michael S. Mega: Neuropsychiatria. Michał Rydzewski (red. polskiego wydania). Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2005, s. 143-161. ISBN 83-89581-42-6.
↑ Narriman CN.C. Shahrokh Narriman CN.C., Robert E.R.E. Hales Robert E.R.E., Amerykański słownik psychiatryczny, BartoszB. Łoza (red.) i inni, Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2009, s. 234, ISBN 978-83-7609-058-0, OCLC 750909062 .
↑ Harlow JM. Passage of an iron rod through the head. Boston Medical and Surgical Journal 39: 389-393 (1848)