Muzeum brata Zenona w CzarniSala japońska w Muzeum brata Zenona Żebrowskiego w Czarni (Muzeum Kurpiowsko-Japońskie): pamiątki z pobytu brata Zenona Żebrowskiego w Japonii, z wizyty cesarza Japonii w Polsce, widoczne kimona i inne przedmioty z Japonii, u sufitu zawieszono kierec
Pochodził z rodziny chłopskiej. Był synem Józefa i Anny z Kozonów małżonków Żebrowskich[3]. Obserwował głęboką religijność matki, która chodziła pieszo na pielgrzymki do Częstochowy[4]. Miał trzech braci i siostrę[5]. Po odbyciu komisji wojskowej w Ostrołęce 1 lipca 1919 zaciągnął się w Łomży do 1 Pułku Piechoty Legionów. W czasie wojny polsko-bolszewickiej bronił Wilna. W wojsku służył niecałe trzy lata[3]. Potem uczył się rzemiosła u krawca, szewca, ślusarza i kowala[5].
W 1924 pracował w Przasnyszu u „dobrego Jojne” w fabryczce żydowskiej[4], co pozwoliło mu stwierdzić „Ja bardzo lubiłem Żydów, gdyż Żydzi mają dobre serce”[2]. Podczas uroczystości odpustowych ku czci św. Stanisława Kostki w Rostkowie, po kazaniu wygłoszonym przez ojca pasjonistę, zainteresował się życiem zakonnym. Przebywał jeszcze krótko w Płocku i Warszawie, dokąd wyruszył, bo „chciał się ubrać lepiej i poznać większe miasto”. Tam wstąpił do małego kościółka i zobaczył „gołe piętki i trepki” zakonnika, więc stamtąd odszedł. „Zawsze lubiłem nosić piękne, wyglansowane buty, błyszczące jak „oficerki”. Nie śmiejcie się, żem powołanie zakonne uzależniał od butów”[4].
W 1930 wraz z o. Maksymilianem Kolbem wyjechał na misję do Japonii. Współtworzył misję katolicką w Nagasaki (m.in. budował klasztor franciszkanów w Nagasaki). Tam w 1931 złożył śluby wieczyste[3]. Kolportował współtworzone przez siebie japońskie wydanie „Rycerza Niepokalanej”. Po zakończeniu II wojny światowej zajął się organizowaniem sierocińców dla japońskich dzieci. 6 stycznia 1946 wraz z o. Mieczysławem Mirochną założył sierociniec dla bezdomnych chłopców, ofiar II wojny światowej (początkowo w budynku seminaryjnego internatu w Urakami). Kolejne sierocińce powstawały w Kogakura – wynajął kilka baraków po robotnikach byłych fabryk Mitsubishi; w Ōmura – sieroty zamieszkały przejściowo w byłych koszarach marynarki wojennej, dzieci kształciły się w warsztatach: mechanicznym, szewskim, krawieckim i ogrodniczym. W Konogai, 25 km od miejscowości Isahaya, w sierpniu 1948 powołano szkołę powszechną i gimnazjum. Pragnąc dać podopiecznym radość, organizował wycieczki, loty samolotem, pływanie statkiem lub okrętem, zawody sportowe, place zabaw z huśtawkami. Do tego miejsca przybył 18 kwietnia 1946 młodszy brat cesarza, książę Takamatsu Miyadenka, a w 1949 sam cesarz Hirohito[2]. Ksiądz Wacław Nowacki podaje: „Już w 1947 r. w Nagasaki złożył mu wizytę brat cesarza, książę Takomitsu. A w dwa lata później odwiedził go sam cesarz Hirohito”[6].
Tworzył osiedla dla bezdomnych, zwane „Miastami Mrówek”, oraz zakłady dla okaleczonych podczas wybuchu bomby atomowej w Nagasaki. W Tokio do „króla gałganiarzy” dołączyła Satoko Kitahara, córka profesora uniwersytetu i stała się oddaną współpracownicą, nazywano ją „Marią z Miasta Mrówek”, zmarła cicho w jednym z zakątków osiedla gałganiarzy[2]; została beatyfikowana. Kolejne „Miasta Mrówek” powstały w dwudziestu miejscowościach, w tym w Nagasaki, Kobe, Osaka, Nagoja, Zasebo, Kumamoto, Modzi, Fukuoko, Hiroszima. Założył ponad 30 ośrodków opieki społecznej. W Notahara koło Hiroshimy zorganizował pierwsze „Zeno shoneu Bokujo”, czyli pastwisko, łąkę, gdzie upośledzone fizycznie i umysłowo dzieci, hodując i pielęgnując zwierzęta, przechodziły naturalną terapię. Początkowo ośmiu chłopców miało tam dwa psy, dziewięć kóz, czternaście skowronków, dwadzieścia sześć kaczek, dziewięć kur, parę gołębi i jedną owcę[2]. Japońskie dzieci nazywał swoimi „skośnookimi pisklętami”[4]. Treść Ewangelii oraz maryjnej nauki o. Kolbego podawał w codziennej, dla wszystkich zrozumiałej mowie czynu. W swej pracy docierał tam, dokąd nie dochodziło pismo ani słowo kaznodziei, czyli do mieszkańców spelunek, złodziei, włóczęgów, pijaków i w ogóle marginesu społecznego, W tym zbliżał się do św. Franciszka z Asyżu[4]. Jego spontaniczna działalność charytatywna była pionierska w Japonii, gdzie nie znano działań „woluntaryjnych”, nawet nie było takiego wyrażenia w języku japońskim[7]. Był nazywany „Świętym Mikołajem w czarnym habicie”, co Sigemi Sakasita umieścił w popularnej piosence, śpiewanej przez podopiecznych „ferm Zenona” i mieszkańców dawnych osiedli śmieciarzy[4].
Władze zakonu mianowały go generalnym opiekunem franciszkańskich inicjatyw w Japonii. Organizował pomoc dla osób potrzebujących, w tym po klęskach żywiołowych, z Korei, Wietnamu, Nikaragui, Indii[5]i Biafry[4]. Działał w myśl zasad: „Śmierć człowieka jest zjawiskiem naturalnym, dlatego trzeba pracować z pośpiechem, dopóki się żyje” oraz „Każde dziecko jest piękne” i „Wszyscy ludzie składają się z takich samych pierwiastków i jako tacy są jednakowi”, „W ludzkich sercach jest wiele dobroci, tylko trzeba ją w nich odkryć”[2].
Cieszył się ogromnym zaufaniem i szacunkiem Japończyków (nazywany był przez nich bratem Zeno od jap. słowa zennō – „wszechmocny”). Był gościem na japońskim dworze[5]. Cesarz Hirohito pokłonił się przed nim i zapewnił mu bezpłatne przejazdy wszystkimi środkami transportu oraz pobyty w japońskich hotelach[2]. W 1969 został odznaczony przez cesarza Orderem Świętego Skarbu IV klasy[1], a rząd PRL uhonorował go w 1976 Złotą Odznaką Orderu Zasługi PRL[3].
Po wyjeździe do Japonii rodzinne strony odwiedził raz, w 1971[5]. Ostatnie lata życia (1978–1982) spędził w szpitalu w Tokio[3][5], tam odwiedził go papież Jan Paweł II.
Spokrewniony był z Tadeuszem Żebrowskim – ambasadorem PRL w Tokio, oraz z o. Jerzym Żebrowskim (bratanek), który poszedł w ślady stryja, był misjonarzem w Kenii, Kanadzie, jest proboszczem Parafii Matki Bożej Częstochowskiej w Bostonie.
Upamiętnienie
W 1976 Rada Państwa PRL przekazała przez Polską Ambasadę w Tokio Złotą Odznakę Orderu Zasługi dla brata Zeno[8].
W 1979 wzniesiono pomnik Brata Zeno „Bezgranicznej Miłości” pod górą Fudżi, w Fuji Reien (Park Pamięci Fuji) w miejscowości Gotenba (pref. Shizuoka), z dobrowolnych ofiar społeczeństwa na wniosek pana Shizuki Edami; wykonany wspólnie przez Polaka i Japończyka, Adolfa Ryszkę i Hajime Togashi[5][2].
W 1977 powstał film Zenon-Niebo-Maryja[5], a w 1999 film animowany Zeno Kagiri Naki Ai ni[9][10]. W 2019 Marta Sokołowska wyreżyserowała film dokumentalny Zeno-San[11]. Powstał też musical o bracie Zenonie pt. Wszyscy ludzie są równi. Telewizja Niepokalanów wyprodukowała film dokumentalny Niespokojna dusza w reżyserii Doroty Górskiej[8].
W 2002 został wspomniany w przemówieniu cesarza Akihito, który odwiedził Polskę pierwszy raz w historii stosunków polsko-japońskich i znał brata Zeno[5]. Pamiątki z tej wizyty można oglądać w otwartym w 2002 w Czarni Muzeum im. Brata Zenona Żebrowskiego[12][13]. Przed kościołem w Czarni stoi pomnik wystawiony w 1998 przedstawiający zakonnika z japońskim chłopcem i dziewczynką w kurpiowskim stroju. Pod pomnikiem jest napis Miłość bez granic[5][14][15]. Zakonnik jest upamiętniony w Muzeum św. Maksymiliana w Niepokalanowie[8].
Zenon Żebrowski jest patronem szkół podstawowych w Wykrocie[16] i Surowem[17][3]. Patronuje ulicy w Ostrołęce[18] oraz Specjalnemu Ośrodkowi Szkolno-Wychowawczemu w Czarni[15].
W 2017 Miejska Biblioteka Publiczna im. W. Gomulickiego w Ostrołęce oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Bibliotek i Książki poświęciły mu spotkanie regionalnego klubu „Przy Studziennej”[19]. W 2022 Noc Poezji podczas Myszynieckich Nocy w Dzwonnicy była poświęcona bratu Zeno w 40. rocznicę śmierci[20].
W 2018 Związek Kurpiów wydał wierszowaną historię brata Zeno z rysunkami dzieci ze szkoły w Wykrocie[21].
Z postacią Żebrowskiego związana jest praca doktorska Iwony Merklejn, która przeanalizowała obraz działalności brata Zeno w japońskiej prasie[24][25][26].
W 2024 przy krzyżu w Surowem odsłonięto tablicę mu poświęconą. Krzyż stoi naprzeciwko rodzinnej posesji zakonnika. Wykuł go w ramach egzaminu na kowala[27].
25 czerwca 2024 w siedzibie Towarzystwa Przyjaciół Ostrołęki odbyło się spotkanie na temat: „Śladami Brata Zeno (Zenona Żebrowskiego) i jego Bratanka, o. Jerzego Żebrowskiego”, a 30 lipca – spotkanie z o. Jerzym Żebrowskim, bratankiem Brata Zeno i innymi członkami Rodziny[28]
↑ abcdefghiTōruT.MatsuiTōruT., Zeno nie ma czasu umrzeć...Kornel Wł.K.W.Kaczmarek (tłum.), Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 1993, s. 32,73,158, 182–183, 188, 208, 215, ISBN 83-85037-62-4, Tytuł oryginału japońskiego: Zeno shinu hima nai, ed. Kanda Jimbocho; Tytuł przekładu włoskiego: zeno non ha tempo di morire, ed. Instututo Saveriano Missioni Estere, Parma 1969, Przekł. Luciano Mazzocchi.
↑WacławW.NowackiWacławW., Życie i dzieło Brata Zenona, [w:] Ks. JanuszK.J.Aptacy (red.), Episteme 48(2005) Brat Zenon Żebrowski – kurpiowski Apostoł Japonii, Olecko: Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej Acta Universitatis Masuriensis, 2005, s. 139, ISBN 83-86523-33-6.
↑ShizukiS.EdamiShizukiS., Życie i działalność Brata Zenona w Japonii (Referat wygłoszony z okazji obchodów 100-ej rocznicy urodzin Brata Zenona), [w:] Ks. JanuszK.J.Aptacy (red.), Episteme 48 (2005) Brat Zenon Żebrowski – kurpiowski Apostoł Japonii, Olecko: Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej Acta Universitatis Masuriensis, 2005, s. 112, ISBN 83-86523-33-6.
↑ abcO. Roman SoczewkaO.R.S.OFMConvO. Roman SoczewkaO.R.S., Niech brat Zeno wróci do Japonii [online], niedziela.pl [dostęp 2022-09-05](pol.).
↑Iwona Merklejn, Brat Zeno Żebrowski – polski misjonarz w Japonii, [w:] Polska i Japonia w 50. rocznicę wznowienia stosunków oficjalnych, red. Ewa Pałasz-Rutkowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, s. 135–165.
Tōru Matsui, Zeno nie ma czasu umrzeć…, tytuł oryginału japońskiego Zeno shinu hima nai, wyd. Kanda Jimbocho JAPONIA BRAK ROKU, tytuł przekładu włoskiego Zeno non tempo di morire, ed. Istituto Saveriano Missioni Estere, Parma 1969, Przekł. Luciano Mazzotti, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1993 (z dedykacją dla pp.Elżbiety i Kazimierza Piórkowskich z dn.19 września 1998)
Ludomir Jan Bernatek, Opowieść o Bracie Zenonie Żebrowskim, 1. Praca zbiorowa, Ojciec Kolbe i jego współpracownicy, 1981; 2. Ludomir Jan Bernatek, Opowieść o Bracie Zenonie Żebrowskim, 1983, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1983
O. Ludomir Jan Bernatek OFMConv, Opowieść o Bracie Zenonie Żebrowskim, 1. Praca zbiorowa, Ojciec Kolbe i jego współpracownicy, 1981; 2. Ludomir Jan Bernatek, Opowieść o Bracie Zenonie Żebrowskim, 1983, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1998
Jubileusz 125-lecia Parafii Matki Bożej Częstochowskiej (1893-2018), opracowanie Joanna Szybiak, tł. Joanna i Jesse Curry (album okolicznościowy wydany przez Polonię wspólnie z proboszczem, o. Jerzym Żebrowskim), Boston 2018
Episteme 48 (2005) Brat Zenon Żebrowski – kurpiowski Apostoł Japonii, redaktor tomu ks. Janusz Aptacy, Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej Acta Universitatis Masuriensis, Olecko 2005
