Zdzisław Hryniewiecki

Data i miejsce urodzenia	1 września 1938 Lwów
Data i miejsce śmierci	17 listopada 1981 Bielsko-Biała
Klub	BBTS Bielsko-Biała
Rekord życiowy	116,0 m na Kulm w Tauplitz (marzec 1959)[1]

Zdzisław Hryniewiecki (ur. 1 września 1938 we Lwowie, zm. 17 listopada 1981 w Bielsku-Białej) – polski skoczek narciarski, reprezentant Polski, mistrz kraju. Honorowy Najlepszy Sportowiec Polski w roku 1960. Były rekordzista Polski w długości skoku, były rekordzista skoczni w Wiśle. Według Wojciecha Fortuny był najlepszym polskim skoczkiem w okresie między Stanisławem Marusarzem a Adamem Małyszem^[2]. Jego karierę przerwał upadek na skoczni w Wiśle-Malince w styczniu 1960, w wyniku którego został sparaliżowany i do końca życia poruszał się na wózku inwalidzkim.

Hryniewiecki już jako kilkuletni chłopiec jeździł na nartach po lwowskim Łyczakowie^[3]. Jego ojciec był piłkarzem Pogoni. Po II wojnie światowej Hryniewieccy zostali zmuszeni do opuszczenia rodzinnego miasta. Wyjechali na zachód i osiedli w Bielsku-Białej^[3]. Zdzisław nadal uprawiał narciarstwo, zaczął startować w kombinacji norweskiej. Brał także udział w zawodach pływackich, był mistrzem Polski juniorów w sztafecie cztery razy 50 m stylem dowolnym^[3]. Jego pierwszym narciarskim trenerem był starszy brat Janusz. Zdzisław ostatecznie zdecydował się na uprawianie skoków narciarskich i zapisał się do klubu BBTS Bielsko-Biała. Pierwszym sukcesem było zwycięstwo w 1948 roku na skoczni w Cygańskim Lesie, po dwóch skokach na odległość 16 m^[3].

W 1954 wystartował w mistrzostwach Polski juniorów w Karpaczu i zajął w nich 19. miejsce. Trzy lata później w Zakopanem zajął czwarte miejsce. W tym samym roku stanął na trzecim stopniu podium w Mistrzostwach Związkowych Klubów Sportowych juniorów C^[4].

W 1958 wziął udział w Memoriale Bronisława Czecha i Heleny Marusarzówny. W dwuboju klasycznym zajął trzecie miejsce, a w skokach był drugi^[3], po skokach na 73 m i 75 m przegrywając z Nikołajem Szamowem z ZSRR^[5]. W tamtym roku wystąpił także w kilku konkursach krajowych. Najlepsze wyniki odniósł podczas konkursu w Zakopanem, który wygrał i na mistrzostwach okręgu śląskiego, gdzie był drugi, przegrywając z Władysławem Tajnerem. Był także siódmy podczas konkursu w Szczyrku i dziewiąty na seniorskich mistrzostwach ZKS-ów. Na Mistrzostwach Polski 1958 w Wiśle zajął siódme miejsce po skokach na 67 m i 70,5 m^[4].

W styczniu 1959 startował w konkursach Pucharu Beskidów 1959, gdzie uplasował się na czwartej pozycji w klasyfikacji generalnej^[6].

W lutym, w Klingenthal, zajął po skokach na 79 m i 71 m piąte miejsce^[7]. Przegrał wówczas z Niemcami Helmutem Recknaglem, Wernerem Lesserem, Manfredem Brunnerem i Harrym Glaßem. Później startował w Falun, gdzie uplasował się na 22. pozycji^[6].

15 lutego wywalczył jedyny w karierze medal mistrzostw Polski. Pokonał wówczas Jana Furmana i Władysława Tajnera i zdobył złoty medal^[8], po skokach na 81,5 m i 79,5 m^[4]. 8 marca zwyciężył w Mistrzostwach AZS^[4]. Tydzień później, podczas Memoriału Bronisława Czecha i Heleny Marusarzówny, na Wielkiej Krokwi w Zakopanem skoczył w pierwszej serii 77,5 m i prowadził przed Szwedem Lingvistem, który osiągnął odległość 76,5 m^[9]. W drugiej Sannikow z ZSRR lądował na 79,5 m, potem Lingvist i Szamow skoczyli po 78 m. Hryniewiecki znów skoczył jednak najdalej – 81 m i wygrał konkurs^[9].

W dniach 20-22 marca brał udział w konkursie lotów w austriackim Tauplitz na obiekcie Kulm. Przed rozpoczęciem zmagań Polak założył się z należącym do światowej czołówki Niemcem z NRD, Harrym Glaßem, że go pokona^[9]. Zawody miały pięć kolejek. Hryniewiecki w każdej był lepszy od Glaßa, a w jednym ze skoków osiągnął 116 m, co było nowym rekordem Polski^[9]. Po pierwszym dniu był 4., a ostatecznie uplasował się na 5. lokacie^[9]. 25 marca był czwarty na zawodach w Klingenthal, gdzie pokonał Helmuta Recknagla. Polak lądował na 84 m i 75 m^[10]. Dwa dni później wystartował w Oberwiesenthal, gdzie zajął trzecie miejsce, za Recknaglem i Glaßem^[9]. Sezon 1958/59 był najlepszym dla polskich skoków od 1938 roku, kiedy Stanisław Marusarz zdobył srebrny medal w Lahti^[9].

8. Turniej Czterech Skoczni odbył się bez skoczków z NRD, ZSRR, CSRS i Polski, ponieważ kierownictwa tych ekip zdecydowały się zbojkotować Turniej za niewywieszenie przez organizatorów flagi NRD^[11]. W styczniu Hryniewiecki startował w silnie obsadzonych zawodach w Lauscha w NRD^[9]. Rozegrano dwa konkursy – w pierwszym zwyciężył Polak, w drugim Recknagel^[9].

9 stycznia w Oberwiesenthal, w pierwszym konkursie, wygrał Recknagel przed Sannikowem i Szamowem^[11]. Hryniewiecki w pierwszej serii doleciał do 77 m, w drugiej do 83 m, lecz nie ustał tego skoku^[11]. Następnego dnia był już najlepszy. Osiągnął wówczas 82,5 m i, z obniżonego rozbiegu, 73,5 m^[11]. Kolejne zawody, w Klingenthal, się nie odbyły. Hryniewiecki oddał najdłuższy skok w sesji treningowej (78,5 m)^[11]. Ówczesnym trenerem polskiej kadry skoczków był Mieczysław Kozdruń^[12]. Hryniewiecki skakał takim samym stylem jak Recknagel, z rękami wyciągniętymi w drugiej fazie lotu przed siebie. Za każdym razem starał się uzyskać maksymalną odległość^[12]. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Władysławem Tajnerem^[12].

16 stycznia 1960 wygrał międzynarodowy konkurs skoków, organizowany w ramach Pucharu Beskidów na skoczni w Wiśle-Malince, przed Władysławem Tajnerem i Józefem Gąsienicą Bryjakiem^[12]. Uzyskał wówczas odległości 78,5 m i 70,5 m z notą 227,5 punktu, o 10,5 punktów wyprzedzając Tajnera^[11] i o 16 punktów Gąsienicę Bryjaka^[13]. Odległość 78,5 m była przez cztery lata rekordem skoczni w Wiśle^[13]. Drugi konkurs skoków rozegrano w Szczyrku na Skalitem. Wygrał go Władysław Tajner^[13]. Hryniewiecki oddał najdłuższy skok w konkursie, ale podparł go^[11] i zajął 14. miejsce. W klasyfikacji generalnej zajął drugą pozycję^[6]. Po zawodach stwierdził, że jedzie na igrzyska po złoto, ale ze srebra i brązu również byłby zadowolony^[13].

28 stycznia, dwa dni przed wyjazdem na igrzyska, Hryniewiecki brał udział w ostatnim przedolimpijskim treningu na skoczni w Wiśle-Malince^[14]. Przed rozegraniem na niej treningu, zamknięto na ulicy ruch kołowy, ponieważ zeskok kończył się na asfaltowej szosie^[15]. Skakało dwóch członków kadry: Hryniewiecki i Tajner. W pierwszej serii Tajner skoczył ponad 70 m, Hryniewiecki 78 m z podpórką − pół metra mniej od własnego rekordu skoczni^[15]. Przed drugą serią Tajner zaproponował obniżenie belki, ale Hryniewiecki nie zgodził się i skoczył z najwyższego rozbiegu. Zbyt wcześnie wyszedł z progu i miał ciężki upadek. Nie wziął pod uwagę zaleceń trenera, by skakać ostrożniej^[15].

Tajner, który miał skakać zaraz po Hryniewieckim, obserwował z rozbiegu skoczni jego tragedię. Hryniewiecki złamał trzon kręgu szyjnego i stłukł klatkę piersiową. W wyniku urazu nastąpił natychmiastowy niedowład górnych kończyn i całkowity bezwład tułowia wraz z kończynami dolnymi^[16].

Były trener alpejczyków, Kazimierz Koterbski, stwierdził, że na tak ciężki upadek miało wpływ także wygimnastykowanie skoczka, który, chcąc się ratować, wykonał rozpaczliwą próbę kręcenia salta w powietrzu, którą podpatrzył na zawodach w Norwegii^[18]. Władysław Tajner nazwał później trenera Kozdrunia głównym winowajcą kalectwa Hryniewieckiego. Uważał on, że trening na skoczni w Wiśle był niepotrzebny^[18]. Piotr Wala, Gustaw Bujok i trener Bronisław Klęczek twierdzili jednak, że był to zwykły przypadek spowodowany błędem przy wychodzeniu z progu^[18][19]. Kozdruń bardzo przeżył upadek podopiecznego^[19].

Skoczka przewieziono do szpitala w Cieszynie, a następnie helikopterem dostarczono do Instytutu Chirurgii Urazowej w Piekarach Śląskich. Stwierdzono tam złamanie trzonu piątego kręgu szyjnego, czwartego piersiowego^[20] i uszkodzenie rdzenia kręgowego^[16], porażenie kończyn oraz mięśni tułowia^[1]. Zawodnikiem zajmowali się najlepsi polscy lekarze, m.in. dr Liszka, dr Antoni Smolik, dr Janusz Daab i dr Sowiński^[16][19]. Hryniewieckiemu założono wyciąg, a następnie, 9 lutego, specjalista od urazów kostnych, profesor Adam Gruca, przeprowadził na nim operację^[19]. Przez kilkanaście tygodni pacjent leżał w gipsowym gorsecie. Czytelnicy Przeglądu Sportowego przyznali mu honorowy tytuł najlepszego polskiego sportowca roku 1960^[16]. W tym samym czasie, w Squaw Valley, na igrzyskach olimpijskich, Helmut Recknagel zdobył złoty medal^[16]. Po zakończeniu olimpiady przysłał go Hryniewieckiemu, zaznaczając, że w normalnych warunkach przypadłby on Polakowi^[14]. Jeszcze przed wyjazdem do Ameryki za pośrednictwem Przeglądu Sportowego pozdrowił go i życzył mu powrotu do zdrowia i do skakania^[14].

Hryniewiecki po czterech miesiącach, kiedy jego rany się zabliźniły, trafił do duńskiego sanatorium w Hornbæk. Główny Komitet Kultury Fizycznej, kierowany w tym okresie przez Włodzimierza Reczka, znalazł fundusze na jego leczenie. Dzięki intensywnej rehabilitacji udało mu się odzyskać częściowo sprawność w rękach, ale nogi i palce dłoni pozostały sparaliżowane^[1]. Nauczył się samodzielnie siedzieć i stać w poręczach. Rehabilitację kontynuował potem w Polsce, w Konstancinie i Ciechocinku^[21]. Tam też poznał pielęgniarkę Wandę Góralską, z którą wziął ślub^[1]. Otrzymał mieszkanie, a ówczesne władze PZN i PKOl ufundowały mu samochód – Škodę^[21]. Wraz z żoną i przyjaciółmi jeździł nim latem nad rzekę, a zimą na konkursy skoków do Wisły, Zakopanego i Szczyrku. Ludzie często spotykali się z Hryniewieckim, odwiedzali go m.in. aktor Zbigniew Cybulski, bokserzy Marian Kasprzyk, Zbigniew Pietrzykowski i trener Mieczysław Kozdruń^[21]. Żona byłego skoczka pragnęła mieć dzieci, których w tym związku być nie mogło. Po pięciu latach małżeństwa rozwiedli się^[21]. Hryniewiecki załamał się psychicznie i popadł w alkoholizm^[22].

Na wózku inwalidzkim spędził prawie 22 lata^[21]. Mieszkał w Bielsku-Białej przy ulicy Zegadłowicza. Ostatnie pięć lat życia spędził w łóżku, z odleżynami na brzuchu. Miał też problemy z krążeniem i nerkami^[1]. Jesienią 1980 Hryniewieckim zainteresowała się bielska „Solidarność”, ale jego organizm prawie nie funkcjonował^[23]. Zmarł z poniedziałku na wtorek, 17 listopada 1981 roku, w wieku 43 lat^[1]. Wzmianki o jego śmierci i karierze sportowej zamieściły m.in. Przegląd Sportowy i Sport^[23].

W sobotę, 21 listopada, w kościele św. Mikołaja odbyło się nabożeństwo żałobne^[24]. Pochowano go na cmentarzu przy ul. Grunwaldzkiej. W kondukcie żałobnym szła rodzina zmarłego, delegacje beskidzkich i podhalańskich klubów sportowych, przedstawiciele władz, przyjaciele i setki mieszkańców Podbeskidzia^[24].

Narty i trofea sportowe skoczka trafiły do Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie. Trafił tam też duplikat złotego medalu olimpijskiego ze Squaw Valley, który Recknagel przysłał Hryniewieckiemu, wraz z depeszą zawierającą słowa starorzymskiej sentencji Primus inter pares (Pierwszy wśród równych)^[24]. Część pamiątek wciąż przechowuje rodzina Hryniewieckich w Bielsku-Białej. Imieniem Hryniewieckiego nazwano nieistniejącą obecnie skocznię narciarską na „Białym Krzyżu”, poniżej Przełęczy Salmopolskiej^[25]. Skocznia spłonęła w 2000 roku. Była ona nieczynna już od 1992 i przeznaczona do rozbiórki^[20]. Przez pewien czas, od lat 80., organizowano „Memoriał Zdzisława Hryniewieckiego” w skokach narciarskich^[21]. Podczas przebudowy skoczni w Wiśle planowano nadać jej imię Hryniewieckiego^[20], lecz ostatecznie została ona skocznią im. Adama Małysza.

Miejsce	Dzień	Rok	Miejscowość	Skocznia	Skok 1	Skok 2	Nota	Strata	Zwycięzca
7.	2 lutego	1958	Wisła	Malinka	67,0 m	70,5 m	203,5 pkt	20,0 pkt	Władysław Tajner
1.	15 lutego	1959	Zakopane	Wielka Krokiew	81,5 m	79,5 m	223,5 pkt	-	-

• mistrz AZS w skokach^[4]: 1959
• Memoriał Bronisława Czecha i Heleny Marusarzówny 1958 – 2. miejsce (w skokach), 3. miejsce (w dwuboju klasycznym)^[3]
• Memoriał Bronisława Czecha i Heleny Marusarzówny 1959 – 1. miejsce (w skokach)^[9]
• Puchar Beskidów 1959 – 4. miejsce, 1960 – 2. miejsce^[11]

• Wojciech Szatkowski: Poczet skoczków polskich: Zdzisław Hryniewiecki - Przerwany lot „Dzidka”. Skijumping.pl, 2006. [dostęp 2012-10-18]. (pol.).
• Wojciech Szatkowski: HRYNIEWIECKI Zdzisław Złamana młodość.... Skijumping.pl, 2001. [dostęp 2012-10-18]. (pol.).
• Przemysław Gajzler: Zamiast złotego medalu wózek inwalidzki. eurosport.onet.pl, 2014-01-02. [dostęp 2014-03-08]. (pol.).
• Zdzisław Hryniewiecki (Polska). Skokinarciarskie.pl. [dostęp 2011-06-30]. (pol.).
• Legendy polskiego sportu, cz. 1 Białe szaleństwo, Aniela Tajner, fundacja „Gloria Victoribus”, 1991, str. 68-69