Wiecznik

Wiecznik
Ilustracja
Wiecznik kulisty
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szarłatowate

Rodzaj

wiecznik

Nazwa systematyczna
Gomphrena L.
Sp. Pl. 224. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

G. globosa Linnaeus[3]

Synonimy
  • Amaranthoides P. Miller[3]
  • Bragantia Vand.[4]
  • Coluppa Adanson[3]
  • Philoxerus R. Br.[4]
  • Xeraea O. Kuntze[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiecznik płożący
Gomphrena celosioides
Gomphrena mollis

Wiecznik[5][6], gomfrena[7] (Gomphrena L.) – rodzaj roślin z rodziny szarłatowatych. Obejmuje ok. 125[8], 132[9] gatunków. Rośliny te występują w strefie tropikalnej i umiarkowanej ciepłej obu kontynentów amerykańskich[8] – od południowej części Ameryki Północnej po północną Argentynę[9], poza tym na wyspach Oceanu Spokojnego[10] i w Australii (tam 33 gatunki są rodzime)[8]. Jeden gatunek rośnie jako rodzimy w Chinach[10]. Jako rośliny introdukowane przedstawiciele tego rodzaju spotykani są poza tym niemal w całej Afryce, Azji (z wyjątkiem jej północnej części) oraz wschodniej części Ameryki Północnej[9].

Wiecznik kulisty G. globosa rozpowszechniony jest w uprawie jako rabatowa roślina ozdobna[8], dostępny w wielu odmianach rozmaicie i jaskrawo ubarwionych[5]. Pędy ścięte przed zakończeniem kwitnienia nadają się do suszenia i do suchych bukietów[7]. G. claussenii wykorzystywany jest do fitoremediacji gleb zanieczyszczonych cynkiem i kadmem[8].

Morfologia

Gomphrena scapigera
Gomphrena haageana
Pokrój
Rośliny zielne (jednoroczne i byliny)[11], rzadko półkrzewy[10]. Łodygi są płożące, podnoszące się lub prosto wzniesione[11].
Liście
Naprzeciwległe, rzadko skrętoległe[10], siedzące lub ogonkowe. Blaszka liściowa jajowata do owalnej, całobrzega, od spodu szczeciniasto owłosiona, rzadziej także z wierzchu[11].
Kwiaty
Skupione w wyrastające na szczycie pędu lub w jego rozwidleniach kulistawe główki, często wsparte przez siedzące listki okrywy (podsadki). Kwiaty są obupłciowe i wsparte cienkimi przysadkami. Pięć listków okwiatu otacza 5 pręcików o nitkach zrośniętych u nasady w rurkę oraz pojedynczą zalążnię z szyjką zakończoną zwykle rozwidlonym znamieniem[11].
Owoce
Jednonasienne niełupki zamknięte trwałym okwiatem. Nasiona gładkie, soczewkowate, kulistawe lub podługowate[11].

Systematyka

Rodzaj z rodziny szarłatowatych Amaranthaceae[2][4], klasyfikowany do podrodziny Gomphrenoideae i plemienia Gomphreneae[8].

Wykaz gatunków[9]

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-01-25] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Gomphrena Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-01-25].
  4. ↑ a b c Genus: Gomphrena L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-01-25].
  5. ↑ a b c Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 975. ISBN 83-214-1305-6.
  6. ↑ a b c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 92. ISBN 978-83-925110-5-2.
  7. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 409, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  8. ↑ a b c d e f David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 396, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  9. ↑ a b c d Celosia. The Plant List. [dostęp 2016-05-11]. (ang.).
  10. ↑ a b c d Gomphrena Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-25].
  11. ↑ a b c d e Steven E. Clemants: Gomphrena Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-25].