Ten artykuł dotyczy kultury średniowiecza. Zobacz też: Waganci (zespół muzyczny).

Zasugerowano, aby zintegrować ten artykuł z artykułem Goliard. Nie opisano powodu propozycji integracji.

Waganci (łac. vagantes), zwani także goliardami – w średniowieczu wędrowni żacy (studenci uniwersytetów angielskich, francuskich i niemieckich) oraz klerycy pełniący przygodnie funkcje kapłańskie. Pierwsza nazwa – waganci – oznaczała łazików włóczących się od miasta do miasta w poszukiwaniu łatwego zarobku, bywalców szynków i dworów. Nazwa druga – goliardzi – wywodzi się od imienia sławnego wówczas wędrownego poety pochodzenia niemieckiego, Goliasa, równie popularnego jak Primus, przypuszczalnie Francuz.

Wytworzyli rodzaj poezji wesołej, hulaszczej i swawolnej. Utwory spisywali w języku łacińskim; powstawały one w X-XIII wieku. Najsłynniejszym zbiorem, w którym się zachowały jest Carmina Burana, powstała około 1230 roku; zbiór znaleziono w opactwie benedyktyńskim w Benediktbeuern (Bawaria).

Od strony naukowej wagantami zajmowali się uczeni angielscy^[1] i wydawcy niemieccy^[2]. Filolog i mediewista Ryszard Gansiniec odszukał nieznane teksty, np. "Pieśń niedźwiedników", która prawdopodobnie powstała na Śląsku lub Podkarpaciu.

Pierwsza polskojęzyczna pieśń świecka: Chcy na pannu żałować powstała w XV wieku. Obok Córuś, czego ty jeszcze chcesz, wychwalającej studenta jako kandydata na męża, jest typowym przykładem poezji waganckiej. Na kanwie najsłynniejszej pieśni goliardowskiej: Moim zamiarem umrzeć w karczmie (łac. Meum est propositum in taberna mori) oparty został komiczny marsz pogrzebowy A gdzieś ty bywał, miły Sewerysiu, opisujący śmierć pijaka w piwnicy, przy dźwięku kufli w miejsce dzwonów. Pieśń o wszechwładzy pieniądza Za pieniądze ksiądz się modli przetrwała do czasów dzisiejszych jako przysłowie.

• Ryszard Gansiniec: Echa poezji goliardowej w Polsce. ss.57-58: "Przegląd Humanistyczny" t.5, 1930. Brak numerów stron w książce
• Julian Krzyżanowski: Słownik folkloru polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1965. Brak numerów stron w książce