Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (UMB), do 2008 Akademia Medyczna w Białymstoku – publiczna uczelniao profilu medycznym utworzona w 1950 jako Akademia Lekarska w Białymstoku.
Siedzibę Uniwersytetu stanowi spalony w czasie wojny, a następnie odbudowany pałac Branickich. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych główny wysiłek badawczy uczelni koncentrował się wokół zagadnień patofizjologii i biochemii procesów krzepnięcia krwi i fibrynolizy. Później stała się znana głównie z pierwszych wykonywanych w Polsce operacji in vitro. Na Uniwersytecie funkcjonują trzy wydziały: Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej oraz Wydział Nauk o Zdrowiu. Na uczelni studiuje obecnie około 5000 studentów na piętnastu kierunkach studiów stacjonarnych i niestacjonarnych.
Według Webometrycznego Rankingu Uniwersytetów Świata ze stycznia 2019, pokazującego zaangażowanie instytucji akademickich w istnieniu w sieci Web, uczelnia zajmuje 6. miejsce w Polsce wśród uniwersytetów medycznych, a na świecie 1501/25000. pośród wszystkich typów uczelni[3].
Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim w 2006 roku był najlepszym wydziałem lekarskim w Polsce według oceny parametrycznej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 30.06.2006[4]. Sytuacja powtórzyła się w ocenie z 30.09.2013[5]. Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej według oceny potencjału naukowego z 30.09.2013 roku dokonanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest najwyżej sklasyfikowaną jednostką wśród medycznych i paramedycznych jednostek w Polsce[5].
prorektor ds. klinicznych i kształcenia podyplomowego: prof. dr hab. Janusz Dzięcioł
Historia
Prace zmierzające do utworzenia Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku podjęto w początkach 1949 roku. Pomysł utworzenia uczelni przedłożył doktor Jerzy Sztachelski. Akademię Lekarską w Białymstoku powołano mocą rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 lutego 1950 roku, jako pięćsetny wydział lekarski na świecie i dziesiąty w powojennej Polsce[6]. Miesiąc później kolejnym rozporządzeniem przemianowano nazwę uczelni na Akademia Medyczna w Białymstoku[7]. Pierwszym rektorem został profesor Tadeusz Kielanowski.
Siedzibą uczelni ustanowiono Pałac Branickich – najokazalszy i najcenniejszy gmach zabytkowy w Białymstoku. W przyległym Collegium Primum zlokalizowano pierwsze zakłady podstawowych nauk medycznych. W drugim roku istnienia akademia uzyskała uprawnienia do nadawania stopni naukowych. W roku 1953 powołano pierwsze kliniki. Siedzibą jednostek klinicznych stały się szpitale zlokalizowane na terenie Białegostoku. W 1954 oddano do użytku budynek Collegium Universum, który pomieścił większość zakładów nauk podstawowych.
Podczas inauguracji roku akademickiego w 1955 r., w piątą rocznicę istnienia uczelni, Akademii Medycznej nadano imię Juliana Marchlewskiego[8], przewodniczącego Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski, który w 1920 r. miał swoją siedzibę w Pałacu Branickich. W 1963 oddano do użytku Państwowy Szpital Kliniczny (obecnie Uniwersytecki Szpital Kliniczny). W roku 1968 powołano Oddział Stomatologii. W 1976 uczelnia została odznaczona Orderem Sztandaru Pracy II klasy[9]. W 1977 utworzono Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej (od 2001 Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej). Początkowo dokonano naboru jedynie na Oddział Analityki Medycznej tego wydziału. Kształcenie farmaceutów ze względu na trudności w skompletowaniu kadry naukowej rozpoczęto dopiero w 1987 roku. W 1981 rozpoczęto budowę Dziecięcego Szpitala Klinicznego im. Ludwika Zamenhofa, który mimo że nie ukończony rozpoczął działalność siedem lat później. W roku 1982 przekazano do użytku gmach Collegium Pathologicum. W 1999 powołano Oddział Pielęgniarstwa na Wydziale Lekarskim, który stał się zalążkiem Wydziału Pielęgniarstwa i Ochrony Zdrowia powołanego 30 maja 2003 roku (w 2008 zmieniono nazwę na Wydział Nauk o Zdrowiu). Przełomem było uruchomienie studiów anglojęzyczne na kierunku Lekarskim w 2004 roku. Wysoki poziom kształcenia i badań naukowych został potwierdzony podniesieniem uczelni do rangi uniwersytetu. W dniu 22 marca 2008 roku weszła w życie ustawa o nadaniu Akademii Medycznej w Białymstoku nazwy Uniwersytet Medyczny w Białymstoku[10].
Rektorzy Akademii Medycznej w Białymstoku (1950–2008)[11]
Do roku 2000 w uczelni tytuł naukowy profesora uzyskało 189 osób, stopień naukowy doktora habilitowanego 255 a stopień doktora 1586 osób. Uczelnia nadała tytuł doctor honoris causa 42 osobom. UMB wykształcił wielu lekarzy z krajów rozwijających się, głównie z obszaru Bliskiego Wschodu, północnej Afryki i Ameryki Łacińskiej.
Ostatnio Uniwersytet Medyczny w Białymstoku podjął szeroki program międzynarodowej współpracy, w zakresie wdrażania nowych metod nauczania, w dziedzinie badań naukowych oraz w zakresie diagnostyki i terapii. Unowocześniono także wyposażenie aparaturowe zakładów nauk podstawowych i zaplecze diagnostyczno-lecznicze klinik.
Dziekani Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim[12]
Prawo, organizacja i zarządzanie w ochronie zdrowia,
Dietetyka kliniczna
Epidemiologia
Prawo medyczne i bioetyka
Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna
Psychodietetyka
Suplementy diety w żywieniu ogólnym i sporcie,
a także podyplomowe kursy specjalizacyjne dla lekarzy, farmaceutów, diagnostów laboratoryjnych, pielęgniarek i położnych oraz kursy w ramach kształcenia ciągłego farmaceutów.
Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim
w dziedzinie nauk medycznych, dyscyplina biologia medyczna
w dziedzinie nauk medycznych, dyscyplina medycyna
w dziedzinie nauk medycznych, dyscyplina stomatologia
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
w dziedzinie nauk farmaceutycznych
w dziedzinie nauk medycznych, dyscyplina biologia medyczna
Wydział Nauk o Zdrowiu
w dziedzinie nauk medycznych, dyscyplina medycyna
w dziedzinie nauk o zdrowiu
Działalność naukowa
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku jest prężnym ośrodkiem naukowo-badawczym Polski północno-wschodniej. Od pierwszych lat istnienia uczelnia jest miejscem wielu zjazdów i sympozjów naukowych o zasięgu krajowym i międzynarodowym. W ponad 50-letniej historii odbyło się około 200 imprez tego typu. Corocznie pracownicy uczelni realizują blisko 500 projektów naukowych. Dorobek publikacyjny pracowników Uczelni stale wzrasta i dzięki tak prowadzonej polityce naukowej Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim znalazł się na 1. miejscu, a Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej na 4. miejscu, spośród innych wydziałów jednorodnych w rankingu przeprowadzonym przez Ministerstwo Nauki Szkolnictwa Wyższego. Uniwersytet stara się zapewniać swoim pracownikom naukowym najnowocześniejsze zaplecze infrastrukturalne oraz bazę aparaturową. Uniwersytet również swoim studentom stwarza możliwości rozwoju zainteresowań naukowych w studenckich kołach naukowych, które działają przy większości uczelnianych zakładów i klinik. Uczelnia zrzesza 88 kół naukowych, w ramach których studenci prowadzą badania kliniczne, zdobywają praktyczne umiejętności oraz biorą udział w krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych. W strukturach uczelni funkcjonują takie instytucje naukowe jak: Centrum Medycyny Doświadczalnej (2006), Euroregionalne Laboratorium Analiz Farmaceutycznych (2008), Centrum Badań Innowacyjnych (2010) z ośrodkiem biostatystyki (2015), które w 2012 r. uzyskało tytuł Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW), Euroregionalne Centrum Farmacji (2011) czy Laboratorium Obrazowania Molekularnego i Rozwoju Technologii (2014). Uniwersytet jest również wydawcą czasopisma naukowego o zasięgu międzynarodowym, obecnego na liście filadelfijskiej: „Advances in Medical Sciences” (od 1955 r.; do 2005 pod nazwą „Roczniki Akademii Medycznej w Białymstoku”).
Kadra
Obecnie w skład kadry naukowej wchodzi 816 nauczycieli akademickich w tym 128 profesorów tytularnych oraz 141 doktorów habilitowanych i 372 doktorów nauk[14]. Reprezentują oni nieomal wszystkie specjalności nauk lekarskich, stomatologii, farmacji i analityki medycznej. Blisko 90% obecnie zatrudnionych profesorów i doktorów habilitowanych to absolwenci uczelni. Ponad 30 absolwentów uczelni, profesorów i doktorów habilitowanych pełni kierownicze funkcje w innych uniwersytetach medycznych, instytutach i placówkach służby zdrowia, w kraju i za granicą.
Centrum Medycyny Doświadczalnej powstało w 2006 roku jako inicjatywa w dziedzinie nauk medycznych, farmaceutycznych oraz biologicznych w zakresie badań in vivo oraz in vitro. Centrum Medycyny Doświadczalnej jest jednym z najnowocześniejszych obiektów tego typu w kraju, którego zadaniem jest hodowla zwierząt laboratoryjnych, a także prowadzenie badań eksperymentalnych na zwierzętach i liniach komórkowych. Centrum stanowi unikatową bazę do prowadzenia badań podstawowych, przedklinicznych i wdrożeniowych dla jednostek krajowych i międzynarodowych.
W 2008 na Wydziale Farmaceutycznym UMB rozpoczęło działalność Euroregionalne Laboratorium Analiz Farmaceutycznych – pierwsza tego typu placówka w kraju, która zapewnia możliwość kontroli leków i preparatów pochodzących z wymiany przygranicznej oraz ocenę jakościowo-ilościową substancji toksycznych w preparatach leczniczych, żywności oraz w materiale biologicznym. Współpracę z placówką prowadzą przedstawiciele policji, prokuratury, straży pożarnej oraz straży granicznej. W przyszłości kadra laboratorium chce się również zajmować dziedziną mało jeszcze znaną, czyli tym, do jakich reakcji między lekami dochodzi w organizmie, kiedy pacjent leczący się na kilka schorzeń przyjmuje wiele lekarstw jednocześnie.
Utworzenie laboratorium było wynikiem realizacji projektu „Utworzenie laboratorium analiz farmaceutycznych w transgranicznym obszarze polsko-litewskim” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach programu INTERREG IIIA. W projekcie ze strony Polski brał udział Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, a ze strony Litwy szpitale w Łoździejach, Mariampolu i Kalwarii. Projekt obejmował zorganizowanie zespołu lekarzy i analityków odpowiednio przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy i pobieraniu materiału do badań oraz stworzenie bazy technicznej o standardach europejskich wymaganej do oceny jakościowo-ilościowej substancji czynnych oraz substancji toksycznych zawartych zarówno w preparatach leczniczych, jak i w materiale biologicznym pochodzącym od pacjentów.
Euroregionalne Centrum Farmacji
Na UMB zrealizowano projektu utworzenia Euroregionalnego Centrum Farmacji, które przyczynia się nie tylko do efektywniejszej działalności dydaktycznej i naukowej Wydziału Farmaceutycznego, ale jest także nowoczesnym centrum badawczo-rozwojowym o zasięgu międzynarodowym. Nowo powstałe Centrum umożliwia szerszą współpracę z innymi jednostkami medycznymi zarówno w Polsce, jak i w krajach sąsiednich (Litwa, Rosja, Białoruś). Projekt był ściśle powiązany z działającym od niedawna Euroregionalnym Laboratorium Analiz Farmaceutycznych. W 2012 roku otwarto budynek, który pomieścił część zakładów Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, a także pomieszczenia ogólnodostępne, jak dziekanat czy sale wykładowe.
Centrum Badań Innowacyjnych
Centrum Badań Innowacyjnych tworzą Wydział Lekarski oraz Wydział Farmaceutyczny Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. Mirosława Mossakowskiego PAN oraz współpracujące jednostki zagraniczne: Center for Statistic, Hasselt University i Center for Metabolomics and Bioanalysis, University San Pablo-CEU. W 2012 roku Centrum otrzymało od Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW) w obszarze nauk medycznych i nauk o zdrowiu, dzięki czemu w latach 2012–2017 otrzyma dodatkowe wsparcie finansowe na rozwój potencjału badawczego i kadry naukowej. Celem prowadzonych obecnie przez CBI badań są choroby cywilizacyjne (nowotwory, choroby układu krążenia, otyłość, cukrzyca oraz choroby OUN). Ze względu na ogromną ilość koniecznych do przetworzenia danych w ramach CBI powstanie ośrodek biostatystyki, który będzie również kształcił specjalistów w tej dziedzinie.
Laboratorium Obrazowania Molekularnego
Laboratorium Obrazowania Molekularnego i Rozwoju Technologii to spółka powstała na bazie Białostockiego Parku Naukowo-Technologicznego (BPNT), której 100% udziałowcem jest Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Wyposażone jest ono w innowacyjną na skalę światową aparaturę diagnostyczną – skaner PET/MR (3.0 Tesla) oraz pracownię izotopową klasy II. Dzięki temu urządzeniu możliwe jest przeprowadzenie unikatowych badań z dziedziny neurologii, psychiatrii, kardiologii czy onkologii, np. poszukiwanie wczesnych markerówchorób neurozwyrodnieniowych, rozpoznanie i monitorowanie guzów głowy i szyi, wykorzystanie we wczesnej diagnostyce i ocenie terapii w zaburzeniach poznawczych i przy objawach pozytywnych w psychiatrii. Badania przeprowadzane w LOM mają zarówno charakter naukowy, diagnostyczny, jak i dydaktyczny.
Współpraca międzynarodowa
Aktualnie Uniwersytet Medyczny w Białymstoku ma podpisane umowy o współpracy i wymianie naukowej z 20 ośrodkami zagranicznymi. Kierunek rozwoju Uczelni to jej umiędzynarodowienie – rozwijanie coraz szerszej współpracy naukowo-dydaktycznej z krajami europejskimi, ale także z USA i Japonią. Jednocześnie sukcesywnie realizowana jest idea europejskich wykładów eksperckich skierowanych do całej społeczności akademickiej, ze szczególnym uwzględnieniem roli tzw. visiting professors – wybitnych specjalistów o szczególnym dorobku naukowym.
Jednostki naukowo-dydaktyczne
Uczelnia składa się z 3 katedr, 82 zakładów podstawowych nauk medycznych, 51 klinik, 3 studiów, 7 samodzielnych pracowni i 2 centrów[15].
Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim
Katedra Biostruktury
Zakład Histologii i Embriologii
Zakład Patomorfologii Lekarskiej
Zakład Medycyny Regeneracyjnej i Immunoregulacji
Katedra Protetyki Stomatologicznej
Zakład Protetyki Stomatologicznej
Zakład Technik Dentystycznych
Katedra Stomatologii Zintegrowanej
Zakład Stomatologii Zintegrowanej
Samodzielna Pracownia Gerostomatologii
Zakład Alergologii i Immunologii Doświadczalnej
Zakład Anatomii Prawidłowej Człowieka
Zakład Biochemii Lekarskiej
Zakład Biofizyki
Zakład Biologii Medycznej
Zakład Chirurgii Stomatologicznej
Zakład Chorób Metabolicznych
Zakład Chorób Przyzębia i Błony Śluzowej Jamy Ustnej
Zakład Diagnostyki Chorób Neurozwyrodnieniowych
Zakład Farmakologii
Zakład Farmakologii Klinicznej
Zakład Fizjologii
Zakład Genetyki Klinicznej
Zakład Higieny, Epidemiologii i Zaburzeń Metabolicznych
Zakład Immunologii Klinicznej
Zakład Klinicznej Biologii Molekularnej
Zakład Medycyny Nuklearnej
Zakład Medycyny Populacyjnej i Prewencji Chorób Cywilizacyjnych
Zakład Medycyny Sądowej
Zakład Mikrobiologii
Zakład Ortodoncji
Zakład Patologii Ogólnej i Doświadczalnej
Zakład Propedeutyki Stomatologii
Zakład Radiologii
Zakład Stomatologii Dziecięcej
Zakład Stomatologii Zachowawczej
Zakład Symulacji Medycznych
Studium Języków Obcych
Studium Wychowania Fizycznego i Sportu
Samodzielna Pracownia Historii Medycyny i Farmacji
budynek administracyjny; mieści m.in. rektorat, Bibliotekę Główną, dziekanat Wydziału Lekarskiego, Dział Spraw Studenckich, Biuro Promocji i Rekrutacji, Samodzielną Pracownię Historii Medycyny i Farmacji
dawne Seminarium Nauczycielskie, obecnie budynek naukowo-dydaktyczny; mieści w większości zakłady i pracownie Wydziału Farmaceutycznego oraz 2 zakłady Wydziału Lekarskiego, a także częściowo Studium Języków Obcych
mieści Samodzielną Pracownię Kosmetologii i Zakład Medycyny Estetycznej na bazie których działa Centrum Kosmetologii i Medycyny Estetycznej, Studium Wychowanie Fizycznego i Sportu, gabinet lekarski oraz gabinet stomatologiczny, a także działy administracyjne
budynek naukowo-dydaktyczny i administracyjny; mieści w większości jednostki Wydziału Lekarskiego, częściowo także Wydziału Farmaceutycznego i Wydziału Nauk o Zdrowiu; znajduje się tam również kilka działów administracyjnych. Na parterze mieści się księgarnia medyczna, a w piwnicach budynku działa Klub Studencki „Herkulesy”
Centrum Dydaktyki Stomatologicznej ul. Marii Skłodowskiej-Curie 24a
znajdują się tu kliniki i zakłady oraz Centrum Badań Klinicznych; jest to największy szpital w Polsce północno-wschodniej i jeden z największych szpitali klinicznych w Polsce (836 łóżek)
budynek naukowo-dydaktyczny; mieści jednostki Wydziału Lekarskiego i Wydziału Nauk o Zdrowiu w tym Akademicki Ośrodek Diagnostyki Patomorfologicznej i Genetyczno-Molekularnej oraz część zakładów tworzących Specjalistyczną Lecznicę Stomatologiczną
Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny im. dr. Ludwika Zamenhofa ul. Jerzego Waszyngtona 17
budynek naukowo-dydaktyczny; mieści zakłady diagnostyczne Wydziału Farmaceutycznego i Lekarskiego oraz część zakładów tworzących Specjalistyczną Lecznicę Stomatologiczną, a także Zespół Poradni Specjalistycznych i aptekę szpitalną Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego; nazywany blokiem „M” szpitala
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej ul. Marii Skłodowskiej-Curie 7a
budynek naukowo-dydaktyczny; mieści Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego oraz Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego; dawniej mieścił się tam żłobek
Centrum Medycyny Doświadczalnej ul. Marii Skłodowskiej-Curie 24a
były Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Gruźlicy i Chorób Płuc; oddziały (72 łóżka) zostaną przeniesione na ul. Żurawią po rozbudowie tamtejszego szpitala
Centrum Badań Innowacyjnych ul. Jerzego Waszyngtona 13a
Klinika Onkologii – Białostockie Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie (ul. Ogrodowa 12)
Klinika Psychiatrii – Samodzielny Publiczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej im. dr. Stanisława Deresza w Choroszczy (Plac Brodowicza 1)
Organizacje studenckie
Studenckie Centrum Radiowe Radiosupeł
SCR Radiosupeł to organizacja studencka założona w 1951 roku przy Akademii Medycznej w Białymstoku (obecnie Uniwersytet Medyczny w Białymstoku). Program tworzą stowarzyszeni w Radiosuple studenci wszystkich wydziałów UMB. Aktualnie SCR Radiosupeł nie ma pozwolenia na nadawanie na falach FM, w związku z czym audycje można usłyszeć jedynie w Internecie.
Mieszany chór Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku istnieje od 1951 roku. Śpiewają w nim studenci, lekarze i pracownicy uczelni. Chór jest zdobywcą wielu nagród. Odnosi sukcesy zarówno w Polsce, jak i za granicą.
Klub Studencki Co Nie Co jest organizacją istniejącą od roku 1958. W latach 1975–1978 kierownikiem był Stanisław Włudyga. Wtedy to powstały „Spotkania pod Schodkami” – kabaret, który do dziś funkcjonuje pod skróconą nazwą „Schodki” (pomysłodawcą był Janusz Olszewski). W klubie gościło wielu bardziej lub mniej znanych artystów i zespołów m.in. Janusz Laskowski, kabaret Pod Egidą. Klub ma na swoim koncie kilka osiągnięć. Za pomysł „Spotkań pod Schodkami”, w 1975 uzyskał I nagrodę na Ogólnopolskiej Giełdzie Imprez Klubowych. Obecnie klub kontynuuje działalność kabaretową, organizuje dyskoteki, „Medykalia”. Klub od początku istnienia mieści się w Domu Studenta nr 1.
Klub muzyczny Herkulesy
Herkulesy to klub studentów Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku z ponad 50-letnią tradycją. Jest to typowa dyskoteka studencka. Klub mieści się w podziemiach Collegium Universum.
Inne, w tym oddziały ogólnopolskich i międzynarodowych organizacji studenckich