Teatr Żelazny – teatr w Katowicach, z siedzibą przy ulicy Gliwickiej 148a na terenie dzielnicyZałęże, założony w 2011 roku przez Piotra Wiśniewskiego. Prowadzony jest przez Stowarzyszenie Teatr Żelazny, ze spektaklami zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci, także przy współpracy z innymi aktorami i grupami teatralnymi.
Historia
Piotr Wiśniewski podczas remontu w Teatrze Żelaznym (2014)Budynek dworca na stacji Katowice Piotrowice w 2022 roku – siedziba Teatru Żelaznego w latach 2014–2022
Stowarzyszenie Teatr Żelazny zostało założone w 2011 roku z inicjatywy aktora i producenta teatralnego Piotra Wiśniewskiego. Jego celem było stworzyć zespół artystyczny gotowy do pracy na kilku płaszczyznach jednocześnie. Przez pierwsze miesiące działalności Teatr Żelazny działał w Miejskim Domu Kultury „Bogucice-Zawodzie” w katowickiejdzielnicyBogucice, lecz dążąc do pełnej niezależności i swobody działania rozpoczęto poszukiwania nowej siedziby[1].
Poszukiwania te doprowadziły do budynku dworca kolejowego na stacji Katowice Ligota, który został wynajęty przez stowarzyszenie 2012 roku[2]. Teatr działał tam następne dwa lata jako Przestrzeń Twórcza Stacja Ligota i Teatr Żelazny[1], a oficjalna inauguracja odbyła się 26 października 2012 roku[3]. Miejsce przyciągało zarówno okolicznych mieszkańców, jak i widzów teatralnych, a także artystów[1]. Obok sali teatralnej w 2013 roku została otwarta kawiarnia „Kafe Pekape”[4].
W okresie działania Teatru Żelaznego w Ligocie powstały takie spektakle, jak: Jeśli pragniesz kobiety, to ją porwij, Ballada o bezpańskiej suce i gołębiu czy Kosmos i Romanca. Gościnnie przyjeżdżały profesjonalne zespoły z całej Polski, m.in.: Teatr Strefa Otwarta, Teatr Bez Rzędów, Teatr w Walizce, Teatr XL, Teatr Sparowani, a także artyści teatralni z niezależnie tworzonymi spektaklami (Piotr Zawadzki z Teatru Zagłębia, Bartłomiej Błaszczyński z Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach i inni)[1].
Przestrzeń twórcza stała się miejscem dla artystów różnych dyscyplin – organizowano wernisaże, wystawy, jam sessions, spotkania autorskie, a także czytania. W 2013 roku do udziału w jednym z nich zaproszono Krzysztofa Globisza[1]. Aktor przyjął zaproszenie Teatru Żelaznego do wspólnego projektu, którym było czytanie performatywne monodramuMarka Koterskiego, Nienawidzę, które odbyło się 15 grudnia[5]. W czytaniu udział wzięli także aktorzy zaprzyjaźnieni z teatrem, wykonując piosenki do tekstów Marka Koterskiego oraz muzyki Marty Bromboszcz. Krzysztof Globisz objął nad Teatrem Żelaznym nad nim patronat honorowy[1].
W 2014 roku z powodu modernizacji dworca na stacji Katowice Ligota Teatr Żelazny musiał po raz kolejny szukać nowego miejsca, by odnaleźć je w opuszczonym dworcu kolejowym na stacji Katowice Piotrowice[1] przy ulicy Armii Krajowej 40[6]. Secesyjny budynek pełnił swoje funkcje do 2006 roku, a po zamknięciu jego stan techniczny się pogarszał. Fatalny stan budynku wymagał wiele prac[1].
Powstała tam amfiteatralna widownia mieszcząca 100 widzów, a gmach ten stał się kolejną siedzibą Teatru Żelaznego, będąc wówczas jednocześnie przestrzenią twórczą skupiającą artystów wszystkich dziedzin: muzyków, plastyków, aktorów i reżyserów[1]. Premierowy spektakl w nowej siedzibie, jakim był Ciało obceRafała Ziemkiewicza, odbył się w 2016 roku[7].
W okresie trwania pandemii COVID-19 nie wystawiano spektakli w teatrze, a jego właściciele rozwinęli działalność zawiązaną z edukacją kulturalną. Otwarli także sklep z warzywami, o czym informowały ogólnopolskie media[1].
Latem 2022 roku Polskie Koleje Państwowe wypowiedziały umowę najmu Stowarzyszeniu Teatr Żelazny, co zapoczątkowało działania na rzecz znalezienia nowej siedziby. Spektakle przez kilka miesięcy odgrywano w głównym gmachuMiejskiego Domu „Kultury” Południe w Katowicach i jednocześnie trwały przygotowania do przeniesienia do wynajętego począwszy od września 2021 roku od miasta miasta Katowice budynku przy ulicy Gliwickiej 148a[1].
Działalność
Siedziba Teatru Żelaznego przy ulicy Gliwickiej 148a (2024)
Tematyka spektakli obejmuje głównie zagadnienia i problematykę współczesnego świata oraz stanowi do nich komentarz. Odgrywane są spektakle zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci[8].
Kontynuując założenia Przestrzeni Twórczej Stacja Ligota teatr zaprasza artystów z całej Polski. Z Teatrem Żelaznym współpracują znani artyści, a także debiutanci. Teatr gościł największych twórców polskiego teatru, takich jak: Olgierd Łukaszewicz, Joanna Szczepkowska[1], Artur Barciś[8], a także Krzysztof Globisz[1].
.jpg)