Teatr Pompejusza (łac. Theatrum Pompeii, Theatrum Pompeianum, Theatrum Marmoreum[1], wł. Teatro di Pompeo) – pierwszy (i jednocześnie największy) stały rzymski teatr wzniesiony z kamienia, zbudowany w południowej części Pola Marsowego z inicjatywy Pompejusza Wielkiego. Oddany został do użytku w 55 roku p.n.e. Niezachowany do dzisiejszych czasów.
Historia
Bezpośredniej inspiracji dla powstania budowli dostarczył teatr na Mytilene, który Pompejusz oglądał podczas swojego pobytu na wyspie w 63 roku p.n.e. Zachwycony jego pięknem, postanowił wznieść podobny w Rzymie[2]. Ze względu na obowiązującą wówczas ustawę senatu, zakazującą wznoszenia w mieście teatrów, ucieknięto się do podstępu. Zamiast budynku scenicznego wzniesiono olbrzymich rozmiarów portyk (Hekatonstylon, „Stukolumnowy”), w związku z czym aktorzy występowali na tle portyku[3]. Ponadto nad górnymi rzędami widowni wzniesiono (poświęconą w 52 roku p.n.e.) świątynię Wenus Zwycięskiej wraz z przyległymi czterema mniejszymi świątynkami dedykowanymi Honorowi, Virtus, Felicitas i Wiktorii, tak że widownię stanowiły niejako schody wiodące do świątyń[1]. Na szczycie arkady wieńczącej cavea ustawiono czternaście rzeźb dłuta Koponiusza, wyobrażających czternaście krain podbitych przez Pompejusza[1][4]. W portyku teatru znajdowała się sala posiedzeń senatu, w której podczas id marcowych 44 p.n.e. został zamordowany Juliusz Cezar[3][4].
Na widowni teatru, o średnicy ok. 150 m, mogło pomieścić się szacunkowo około 12 tysięcy widzów[3]. Teatr został przebudowany za panowania Augusta, w 21 roku n.e. spłonął jednak w pożarze. Odbudowę, rozpoczętą przez Tyberiusza, dokończył Kaligula, a odrestaurowany budynek poświęcił cesarz Klaudiusz[1][4]. W roku 56, z okazji wizyty w Rzymie króla Armenii Tiridatesa I, Neron ozdobił teatr złotem i purpurowymi markizami. W roku 80 teatr ponownie spłonął i został odbudowany przez Domicjana[1][4]. Odrestaurowany za czasów Septymiusza Sewera, po raz kolejny został strawiony przez ogień w 247 roku. Prac naprawczych w odbudowanym teatrze dokonywali później jeszcze Dioklecjan, Maksymian, Honoriusz i Symmachus[1]. Do czasów współczesnych zachowały się tylko podziemia teatru, jego dokładny plan znany jest jednak dzięki Forma Urbis Romae[1][2]. Na terenie, gdzie dawniej stał Teatr Pompejusza, wznoszą się obecnie nowożytne zabudowania, m.in. Palazzo Orsini Pio Righetti[4].
-
Rekonstrukcja
-
Rekonstrukcja
-
Rekonstrukcja
-
Rysunek przedstawiający teatr (1908)
-
Via di Grottapinta: krzywoliniowy kształt domów oddaje formę budynku teatru, na którego ruinach wzniesiono je w średniowieczu
Przypisy
- ↑ a b c d e f g L. Richardson jr.: A New Topographical Dictionary of Ancient Rome. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1992, s. 383-385. ISBN 0-8018-4300-6.
- ↑ a b Frank Sear: Roman Architecture. London: Routledge, 2008, s. 24. ISBN 978-1-134-63578-8.
- ↑ a b c Wielka Historia Świata. T. 3. Kraków: Oficyna Wydawnicza Fogra, 2005, s. 323-324. ISBN 83-85719-84-9.
- ↑ a b c d e Encyclopedia of the History of Classical Archaeology. Edited by Nancy Thomson de Grummond. London: Routledge, 1996, s. 1095-1096. ISBN 1-884964-80-X.
