Ten artykuł od 2009-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji: brak konkretnych przypisów do konkretnych danych, nie wiadomo jakie fakty, z której pozycji zostały zaczerpnięte, należy przeredagować i zaktualizować tekst.
Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu – instytucja kulturalna Wałbrzycha.
Historia teatru
Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu powstał jako miejski teatr w 1957 roku. Zalążkiem dzisiejszego teatru była założona w 1947 roku sala teatralna im. Aleksandra Fredry, która występowała dla nielicznej jeszcze wówczas ludności polskiej (około 7 tysięcy). Współpracowano również wtedy z już istniejącym teatrem jeleniogórskim. Jednak wałbrzyska scena nie była samodzielna i nie posiadała stałego miejsca występów. Powodów tego było dużo, ale najważniejszym był brak wolnego budynku. Scena wałbrzyska została uroczyście otwarta dopiero w 1956 roku kiedy utworzono tutaj scenę filialną Państwowych Teatrów Dolnośląskich w Jeleniej Górze.
Teatr rozpoczął działalność w obiekcie wybudowanym w 1905 roku, gdzie pierwotnie mieściła się gospoda „Herberge zur Heimat”, a podczas I wojny światowej szpital dla chorych jeńców wojennych. Natomiast po II wojnie światowej budynek służył społeczności żydowskiej jako dom kultury. W listopadzie 1979 Teatrowi nadano imię Jerzego Szaniawskiego. W latach 80. XX wieku budynek przeszedł kapitalny remont. Kolejna modernizacja miała miejsce w latach 2007–2011, wtedy też powstała wybudowana na miejscu prowizorycznej „Czarnej Sali” – Scena Kameralna. [1]
Początki teatru nie były łatwe. Jeleniogórzanie dążyli do ekspansji swojego teatru, natomiast wałbrzyszanie - do utworzenia samodzielnej placówki teatralnej. Rezultatem tego były niesnaski i niezadowolenie obu stron. Lata 1957–1960 to okres dyrektorowania Jana Orszy i okres dalszego pogarszania sytuacji wałbrzyskiej placówki. Mimo, że repertuar jest dosyć bogaty, wystawiano m.in. „Szelmostwa Skapena” Moliera, „Most” Szaniawskiego, „Niezwykła historia” Goldoniego, czy „Puchacze” Barnasia, to nadal jest on przypadkowy i nie ma konkretnie obranego celu. Sezon 1960–1961 to okres, kiedy kierowania teatru podjął się Bronisław Orlicz. Wystawił on kilka nowych spektakli, m.in. „Taką miłość” Kohuta, czy „Igraszki trafu i miłości” Pierre’a de Marivaux.
W latach następnych z wałbrzyską sceną było różnie. Raz miała kierownictwo, innym zaś razem służyła tylko jako scena do grania dla gościnnych teatrów. Miejska Rada Narodowa w 1960 roku podjęła uchwałę zobowiązującą miasto Wałbrzych do wszczęcia postępowania dla powołania teatru dramatycznego. 1 października 1964 roku w Wałbrzychu powołano Teatr Dramatyczny. Dyrektorem nowego teatru pozostał B. Orlicz, a placówka działalność artystyczną rozpoczęła 23 listopada 1964 roku premierą „Zemsty” Fredry.
Wałbrzyski teatr w ciągu pierwszego sezonu dał 7 spektakli premierowych i 285 widowisk, które obejrzało ponad 100 tysięcy widzów. O działalności wałbrzyskiego teatru pisało wiele czasopism i gazet m.in. „Trybuna Wałbrzyska”, „Słowo Ludu”, „Gazeta Robotnicza”, „Życie Literackie”, czy „Teatr”. Sezon 1967–1968 odbył się już pod nowym kierownictwem Krystyny Tyszarskiej. Zaprezentowano „Hamleta”, „Żeglarza” Szaniawskiego czy „Dwaj” Juliusa Barč-Ivana. Malała dość znacznie liczba widzów która spadła z liczby prawie 140 tysięcy w sezonie 1966/1967 do liczby 81 tysięcy widzów w sezonie 1967/1968. Lata 1969–1971 to okres powolnej stagnacji teatru. W 1971 dyrektorem teatru wałbrzyskiego został aktor Adolf Chronicki. Za jego kadencji dokonano udanej inscenizacji „Pigmaliona”, „Antygony”, „Ślubów Panieńskich”, Szkoda wąsów”, „Zakładników” i wielu innych. Do ważniejszych osiągnięć Chronickiego było zorganizowanie sesji popularnonaukowej dotykającej problemów dramaturgii radzieckiej. Zorganizowana ona została 17 i 18 października 1973 roku przy wydatnej pomocy Dolnośląskiego Towarzystwa Krzewienia Kultury Teatralnej.
Lata 1975–1977 to okres intensywnej pracy teatru, co zaowocowało licznymi spektaklami nagrodzonymi na ogólnopolskich i światowych festiwalach i konkursach m.in. uzyskano Statuetkę Orfeusza na I Opolskich Konfrontacjach za przedstawienie pt. „Jan Karol Maciej Wścieklica”. W 1977 Aleksander Strokowski utworzył filię teatru w Książu. Po odejściu Strokowskiego (1 stycznia 1977) stanowisko dyrektora objął młody i ambitny reżyser Andrzej Maria Marczewski. Z jego inicjatywy 12 listopada 1979 roku zadebiutował Ogólnopolski Festiwal Sztuk Dziecięcych i Młodzieżowych, który stał się inspiracją dla twórców tematyką młodych pokoleń. Teatr do 1991 roku wystawił 190 premier i 8182 przedstawienia, które obejrzało ponad 2 miliony widzów.
Przemiany ustrojowe w 1989 dały plon w postaci spektaklu „Noce dziadów” W. Jesionki. Jednak frekwencja w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych nie przekroczyła progów z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Obecnie widzowie teatru to publiczność młodzieżowa, szkolna i indywidualna, natomiast w latach 70. była to publika organizowana, ponieważ zakłady pracy finansowały pracownikom wyjścia do teatru. Za największy sukces teatru, można uznać, iż w 1992 roku widownia w przewadze była widownią młodzieżową w proporcji 60% do 40%.
Dalsze dzieje Teatru Dramatycznego w Wałbrzychu to historia pracy i współpracy następujących dyrektorów i duetów dyrektorskich[2]:
Aktorzy
Angelika Cegielska, Piotr Czarniecki, Mateusz Flis, Dorota Furmaniuk, Karolina Krawiec-Grzelczak, Michał Kosela, Rafał Kosowski, Wojciech Marek Kozak, Mikołaj Krzeszowiec, Joanna Łaganowska, Piotr Mokrzycki, Irena Sierakowska, Dariusz Skowroński, Czesław Skwarek, Kinga Świeściak, Wojciech Świeściak, Piotr Tokarz, Ryszard Węgrzyn, Irena Wójcik[3].
Reżyserzy współpracujący
Katarzyna Raduszyńska, Monika Strzępka, Weronika Szczawińska, Michał Borczuch, Łukasz Chotkowski, Bartosz Frąckowiak, Awiszaj Hadari, Krzysztof Garbaczewski, Marcin Liber, Sebastian Majewski, Jakub Porcari, Piotr Ratajczak, Wiktor Rubin, Radosław Rychcik.
Dyrektorzy Teatru
Pierwszym dyrektorem został Bronisław Orlicz – trzykrotny kierownik artystyczny wałbrzyskiej filii Państwowych Teatrów Dolnośląskich, wiodący z dyrekcją tejże instytucji permanentny spór o granice autonomii podlegającej mu sceny.
1 września 2024 roku na mocy uchwały nr 8216/VI/24 Zarządu Województwa Dolnośląskiego dyrektorem zostaje Sebastian Majewski, jego wizja kierunku działania Teatru Dramatycznego,
została zawarta w programie o nazwie NOWE PRZYMIERZE [1]
Zdobyte nagrody
Nagrody ogólne
- „Iwona, Księżniczka Burgunda” Witold Gombrowicz, XXXI Opolskie Konfrontacje Teatralne „Klasyka Polska 2006, I nagroda, nagroda za reżyserię – A.Tyszkiewicz, nagroda za scenografię – Jan Polivka, nagroda za kostiumy – Ilona Binarsch, nagroda za debiut sceniczny w roli Księcia Filipa – Rafał Kosowski, „Perełka” aktorska jako nagroda pozaregulaminowa za najlepszy epizod dla Piotra Kondrata za rolę Walentego
- „Piaskownica” Michał Walczak, Festiwal Kon-teksty, Poznań 2003 – I nagroda· Festiwal „Rzeczywistość Przedstawiona” – Zabrze 2003 – nagroda aktorska – Piotr Tokarz, Festiwal Kontrapunkt 2004 Szczecin Nagroda – Piotr Tokarz, Festiwal Korczak 2004 Warszawa, Świadectwo Wysokiej Jakości i Poziomu Artystycznego, IX Ogólnopolski Konkurs na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, Warszawa 2003, nagroda aktorska dla Piotra Tokarza
- „Rewizor” Mikołaj Gogol, XV Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Bez Granic” – Cieszyn, I nagroda „Złamany szlaban”, VII Festiwal Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje” 2005 Katowice Wyróżnienie dla reżysera „mieszek”
- „Lot Nad Kukułczym Gniazdem” Ken Kesey, VII Festiwal Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje” 2005 Katowice, Nagroda Publiczności.
- „Kufehek” Jan Purzycki, X Ogólnopolski Konkurs na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, Warszawa 2004,
- „Córka Fizdejki” według S.I.Witkiewicza: Dolnośląski Brylant Roku 2004; XXX Opolskie Konfrontacje Teatralne „Klasyka polska 2005” – nagroda dla Jana Klaty za reżyserię; 45. Kaliskie Spotkania Teatralne (2005) – wyróżnienie dla Wiesława Cichego za rolę Fizdejki; XVI Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Bez Granic” w Cieszynie – I nagroda „Złamany szlaban” oraz Nagroda Publiczności
Nagrody dla teatru
- Ankiety miesięcznika „Teatr” – Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu dwukrotnie (w 2003 i 2004 roku) wymieniony jako jeden z najlepszych w Polsce.
- „Zasłużony dla miasta Wałbrzycha” – W grudniu 2004 roku Rada Miejska w Wałbrzychu nadaje Teatrowi Dramatycznemu im. Jerzego Szaniawskiego zaszczytny tytuł „Zasłużony dla miasta Wałbrzycha”
- „Dolnośląski Klucz Sukcesu” – W 2006 roku Teatr otrzymał nagrodę w kategorii Najlepsza instytucja kultury
- „Zasłużony dla kultury polskiej” – Sezon 2007/2008 zakończony został wyróżnieniem: wieloletnie starania Teatru Dramatycznego zostały docenione przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który 12 maja 2008 przyznał Teatrowi honorową odznakę „Zasłużony dla kultury polskiej”
- „Plebiscyt gospodarczy Muflony” – W 2012 Teatr dwukrotnie zajął trzecie miejsce w kategoriach: „Najlepszy produkt lub usługa” za stworzenie instytucji zdolnej do wytyczania kierunków teatru oraz „Projekt zrealizowany i skutecznie rozliczony z wykorzystaniem środków RPO WD” za modernizację budynków teatralnych
Nagrody dla ludzi teatru
- „Paszport Polityki” Dwukrotne (w 2003 i 2004 roku) nominacje dla Piotra Kruszczyńskiego oraz Jana Klaty w dziedzinie Teatru, dla Piotra Kruszczyńskiego
- Dolnośląski Brylant Roku 2003, Za osobowość artystyczną dla Piotra Kruszczyńskiego
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Praca zbiorowa pod red. K. Krzyżagórskiego, „Wałbrzych. Historia-Współczesnośc-Perspektywy”, Wrocław 1970
- Praca zbiorowa pod red. S. Michalkiewicza, „Wałbrzych. Zarys monografii miasta na tle regionu”, DTSK, Wrocław 1993
- "Nowa Kronika Wałbrzyska Tom II" pod red. Sylwii Bielawskiej [2]
Linki zewnętrzne
