Rodzaj obejmuje gatunki zamieszkujące lasy tropikalne północnej i zachodnio-środkowej części Ameryki Południowej[17][18][19].
Charakterystyka
Długość ciała 18–33 cm, ogona 25–42 cm; masa ciała 293–650 g[18][20]. Żyją w małych grupach, które zwykle składają się z pary rodzicielskiej i 1–3 młodych. Tak jak u marmozet, ojciec młodych tamaryn opiekuje się nimi już od chwili porodu. Kilka gatunków tamaryn jest zagrożonych wyginięciem.
Systematyka
Rodzaj zdefiniował w 1807 roku zoolog i botanikJohann Centurius von Hoffmannsegg w artykule poświęconym opisowi czterech małpopodobnych zwierząt z Brazylii, opublikowanymw czasopiśmie Magazin für die neuesten Entdeckungen in der gesammten Naturkunde[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) S. ursula.
W obrębie pazurkowcowatych łączono rodzaj tamaryna (Saguinus) z marmozetą (Leontopithecus) w jedną grupę, pozostałe zaś w drugą, tak jak poczynił to w 1957 W.C.O. Hill, kierując się uzębieniem (m.in. stosunek wielkości siekaczy do kłów, większy u krótkociosych marmosets niż u długociosych tamarins, a więc tamaryn i marmozet)[21] (nowsze badania genetyczne temu przeczą[22]). Dokładny podział rodziny na rodzaje zmieniał się jednak zależnie od autora[21].
W 2012 ukazała się publikacja Schneider i innych, w której zbadano mtDNA regionu kontrolnego. W efekcie uzyskano następujące drzewo filogenetyczne[23]:
Badania genetyczne wskazują bazalną pozycję Saguinus na drzewie rodowym pazurkowcowatych, oddzieliły się między 13 a 15 milionów lat temu. Gatunki z rodzaju tamaryna grupowano w aż 12 rodzajach. Można podzielić je na 6 grup gatunków[22]:
Grupa nigricollis oddzieliła się jako pierwsza około 11-8 milionów lat temu. Następnie, przed 6-7 milionami lat, oddzieliła się grupa mystax. 4-5 milnionów lat temu oddzieliła się grupa oedipus. Jako ostatnie zróżnicowały się dwie pozostałe grupy bicolor i midas. W efekcie Rylands i inni zaproponowali w przypadku grupy nigricollis, starszej od pojawienia się Callithrix, Cebuella czy Mico, powrócenie do rodzaju Leontocebus. Badacze ci zaprezentowali w swej publikacji następujący kladogram[22]:
Jeszcze nowsze badania z 2023 wskazują nawet po oddzieleniu Leontocebus obecność 3 głównych kladów, którym Lopes i inni przypisują rangę rodzajów: Oedipomidas, Saguinus i Tamarinus. Prezentują następujący kladogram[24] (uproszczono):
Saguinus (Sanguinus, Saquinus): fr.sagouin ‘pazurczatka’, być może od brazylijskiej, lokalnej nazwy sahui, używanej w okolicach Bahia[25].
Midas (Middas): w mitologii greckiejMidas (gr.Μίδας) był władcą Frygii, który został obdarzony mocą dotyku zamieniającego wszystko w złoto. Nazwa ta została po raz pierwszy użyta w teriologii jako epitet gatunkowy tamaryny złotorękiej, najwyraźniej ze względu na żółtozłote lub jasnoczerwonawe ręce i nogi tej małpy[26]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Midas rufimanus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 (= Simia midas Linnaeus, 1758).
Leontocebus (Leontocobus): gr. λεων leō, λεοντος leontos ‘lew’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[27]. Gatunek typowy: Wagner wymienił kilka gatunków – Simia aurita É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1811, Simia Rosalia Linnaeus, 1766, Simia leonina Humboldt, 1805 (= Leontopithecus fuscus Lesson, 1840), Midas bicolor Spix, 1823, Simia Oedipus Linnaeus, 1758 i Hapale chrisomelas Wied-Neuwied, 1821 (= Midas chrysomelas Kuhl, 1820) – z których gatunkiem typoweym jest (późniejsze oznaczenie)[28]Simia leonina Humboldt, 1805 (= Leontopithecus fuscus Lesson, 1840).
Oedipus: epitet gatunkowy Simia oedipus Linnaeus, 1758; gr. οιδος oidos, οιδεος oideos ‘obrzęk’, od οιδεω oideō ‘puchnąć’; πους pous, ποδος podos ‘stopa’[29]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Oedipus titi Lesson, 1840 (= Simia oedipus Linnaeus, 1758).
Marikina: rodzima nazwa używana nad rzeką Marañón lub w górnym biegu rzeki Amazonki zaadaptowana przez de Buffona[30]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Midas bicolor Spix, 1823.
Oedipomidas (Oedipomidus): zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Oedipus Lesson, 1840 oraz Midas É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812[29]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił dwa gatunki – Simia Oedipus Linnaeus, 1758 i Hapale Geoffroyi Pucheran, 1845 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[31]Simia oedipus Linnaeus, 1758.
Hapanella: rodzaj Hapale Illiger, 1811 (uistiti); łac. przyrostek zdrabniający -ella[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Hapale geoffroyi Pucheran, 1845.
Mystax: gr. μυσταξ mustax, μυστακος mustakos ‘wąsy’, od μασταξ mastax, μαστακος mastakos ‘szczęki, usta’, od μασαομαι masaomai ‘żuć’[33]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Midas mystax Spix, 1823.
Seniocebus: łac.senium ‘starzec’, od senex, senis ‘starsza osoba’; rodzaj CebusErxleben, 1777 (kapucynka)[34]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Midas bicolor Spix, 1823.
Tamarin: lokalna nazwa Tamarina dla tamaryny, używana w Kajennie w Gujanie Francuskiej, zaadaptowana w XVIII wieku przez francuskiego przyrodnika de Buffona[35]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Saguinus Ursula Hoffmannsegg, 1807.
Tamarinus: jak Tamarina. Gatunek typowy: Trouessart wymienił kilkanaście gatunków – Jacchus chrysopygus Mikan, 1823, Midas fuscicollis Spix, 1823, Hapale illigeri Pucheran, 1845, Hapale Devilli I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1851, Midas lagonotus Jiménez de la Espada, 1870, Midas nigricollis Spix, 1823, Midas graellsi[h] Jiménez de la Espada, 1870, Hapale nigrifrons I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1851, Midas tripartitus Milne-Edwards, 1878, Midas weddelli Deville, 1849, Midas mystax Spix, 1823, Midas labiatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 i Midas pileatus I. Geoffroy Saint-Hilaire & Deville, 1848 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[36]Midas mystax Spix, 1823.
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w czterech podrodzajach[37][17]:
południowa Kolumbia (od wschodnich Andów, na południe od rzeki Guayabera), północno-wschodni Ekwador, północne Peru i północno-zachodnia Brazylia (pomiędzy rzekami Putumayo i lçá oraz Napo i Solímões)
endemit Peru na południe od rzeki Marañón (San Martín) do rzeki Perené (północny Junín), na wschód do zachodniej części rzeki Huallaga i górnej rzeki Ukajali (na południe od rzeki Pisqui); zakres wysokości: do 1000 m n.p.m.
endemit Peru (na południe od rzeki Marañón, pomiędzy rzeką Huallaga i rzeką Ucayali, a także na wschód od rzeki Ucayali wzdłuż lewego brzegu dolnego biegu rzeki Tapiche)
wschodni Ekwador i północno-wschodnie Peru (na południe od rzeki Napo i rzeki Curaray, na północ od rzeki Marañón, na wschód do rzeki Amazonka); południowo-zachodnia granica zasięgu niepewna
zachodnia Brazylia na południe od rzeki Amazonka (na zachód od rzeki Juruá) i północno-wschodne Peru, aż na zachód aż do brzegów środkowego i dolnego biegu rzeki Tapiche oraz dolnego biegu rzeki Ukajali, dalej na południe rozciąga się na zachód aż do rzeki Ukajali, przecinając rzekę Tapiche w punkcie około 6°40′ szerokości geograficznej południowej, a południową granicę wyznaczają rzeki Urubamba i Inuya
zachodnia Brazylia, południowo-wschodnie Peru i północna Boliwia (rzeka Tocantins do kanału Auatí-Paraná; między rzeką Purús i rzeką Madeira, na południe do rzeki Tahuamanú)
Amazonia w zachodniej Brazylii (na wschód od górnego biegu rzeki Juruá do rzek Tarauacá i Jurupari), południowo-wschodnim Peru (na zachód do rzek Urubamba i Inuya oraz na południe od rzeki Tahuamanú do kotliny Muyumanu) i północno-zachodniej Boliwii
Amazonia w Brazylii i Peru, na wschód od górnego biegu rzeki Purus, między rzekami Purús i Acre; zasięg prawdopodobnie bardziej złożony, niż się obecnie uważa
wschodnia Kolumbia (górny bieg rzeki Guaviare na południe do rzeki Caquetá) i zachodnia Brazylia (pomiędzy górną częścią rzeki Negro a rzeką Japurá); północna i zachodnia granica zasięgu nieznana
północno-wschodnia Brazylia (na wschód od rzeki Branco i rzeki Negro) i region Gujana (w Gujanie na wschodnim brzegu rzeki Essequibo i na południe oraz wschód od rzeki Rupununi)
endemit Brazylii (na południe od rzeki Amazonka, od wschodniego brzegu rzeki Xingu do zachodniego brzegu rzeki Tocantins, południowo-zachodnia wyspa Marajó (Pará))
środkowa i wschodnia Panama (na wschód od półwyspu Azuero, tuż na zachód od Strefy Kanału Panamskiego) i północno-zachodnia Kolumbia (wzdłuż wybrzeża Oceanu Spokojnego, na południe do rzeki San Juan); zakres wysokości: 0–350 m n.p.m.
endemit Kolumbii (między dolnym biegiem rzeki Cauca a środkowym biegiem rzeki Magdalena, na południe wzdłuż zachodniej Magdaleny co najmniej do Mariquity, a także na wyspie Mompós); zakres wysokości: do 1500 m n.p.m.
↑W.Ch. Osman Hill: Primates Comparative Anatomy and Taxonomy. Cz. 3: Pithecoidea. Platyrrhini (Families Hapalidae and Callimiconidae). Edinburgh: Edinburgh University Press, 1957, s. 204. (ang.).
↑Á. Cabrera. Catalogo del los mamiferos de America del Sur. I (Metatheria – Unguiculata – Carnivora). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia" e Institutio Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales”. 4 (1), s. 185, 1958. (hiszp.).
↑A.W. Holmes & R.B. Capps. Abstracts from meetings. „Gastroenterology”. 50 (3), s. 398, 1966. (ang.).
↑ abW. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 37–38. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ abcdeA.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 323–330, 333–341. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Saguinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].
↑ abcdClass Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 115–118. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ abA.B. Rylands & R.A.A.B.R.& R.A.MittermeierA.B. Rylands & R.A.A.B.R.& R.A., Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins), [w:] R.A.R.A.Mittermeier, A.B. Rylands & D.E.A.B.R.& D.E.Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 262-, ISBN 978-84-96553-89-7(ang.).
↑Schneider i inni, A molecular analysis of the evolutionary relationships in the Callitrichinae, with emphasis on the position of the dwarf marmoset, „Zoologica Scripta”, 41 (1), 2012, s. 1-10(ang.).
↑D.G. Elliot: A review of the primates. Cz. 1: Lemuroidea: Daubentonia to Indris. Anthropoidea: Seniocebus to Saimiri. New York: American Museum of Natural History, 1913, s. 213, seria: Monograph series (American Museum of Natural History), cz. 1. (ang.).
↑R.I. Pocock. The genera of Hapalidæ (marmozets). „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 20 (117), s. 256, 1917. (ang.).
↑N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-25]. (ang.).
.jpg)
.png)
_2.jpg)
.jpg)
_by_David_Jeffrey_Ringer.jpg)
_Saguinus_midas.jpg)
.jpg)
