Takoyaki (jap.たこ焼, 蛸焼) – potrawa japońska. Przygotowuje się ją z ciasta i ośmiornicy z różnymi dodatkami, jak np. czerwony imbir marynowany. Podaje się w formie kulek o średnicy około 3–5 cm. Nazwa składa się z dwóch słów: tako „ośmiornica” i yaki „smażenie, opiekanie, grillowanie”[1].
W XVII w. dotarły do Japonii pierwsze potrawy pochodzenia francuskiego, przypominające crêpe, a więc i sposoby wytwarzania lekkiego ciasta z mąki, jajek i wody, ale dopiero w latach 30. XX wieku pewien uliczny sprzedawca o nazwisku Tomekichi Endō[2], założyciel firmy Aizuya[3], zaczął eksperymentować w Osace z nowymi składnikami i do dziś jest w tym mieście ogromna liczba stoisk (yatai) sprzedających takoyaki. W mieście tym potrawa ta cieszy się niesłabnącą popularnością[4]. Istnieje nawet powiedzenie: W Osace najlepszym narzędziem służącym do wydania córki za mąż jest talerz takoyaki.
W czasie noworocznych wizyt w chramach i świątyniach (hatsumōde), czy też podczas japońskich festynów i festiwali pojawia się mnóstwo mini-barów yatai (często ruchomych) serwujących takoyaki, yakitori, czy też okonomiyaki. Część z nich specjalizuje się w daniach na wynos, inne oferują kilka miejsc siedzących lub stojących do spożycia posiłku. Tego rodzaju stoiska można też spotkać w supermarketach.
Smażenie takoyakiTakoyaki yatai w Osace
W ostatnich latach na rynku japońskim pojawiła się specjalna mieszanka zwana takoyaki-ko, służąca do wypieku ciasta. W jej skład wchodzi mąka, przyprawy i proszek do pieczenia. Najczęściej takoyaki podaje się z sosem do okonomiyaki, ale w sprzedaży pojawił się także sos wytwarzany z myślą wyłącznie o tym daniu. Można spotkać się także z takoyaki w postaci mrożonek.
W Kioto, jak i w regionie Kantō, do wytwarzania ciasta stosuje się mniej mąki i aby nadać mu odpowiednią konsystencję, dodaje się posiekaną kapustę. Ze sklepami oferującymi takoyaki można się spotkać także poza granicami Japonii: w południowej Europie, na wybrzeżach Morza Śródziemnego, w Meksyku).
Historia
Sklep firmy Aizuya w Osace (na zasłonie widoczny znak firmowy)
1933 – Firma Aizuya rozpoczyna sprzedaż „prototypu” takoyaki o nazwie rajio-yaki (radio-yaki, przekąska dla dzieci, nazwa pochodzi od kształtu gałek ówczesnych radioodbiorników).
1935 – Powstaje takoyaki, zawierające jajko i ośmiornicę.
1965 – W regionie Kantō pojawiają się pierwsze yatai (stoiska, budki, kramy) oferujące takoyaki. W tokijskiej dzielnicy Ginza popularność zdobywają takoyaki z mięsem krewetek.
1982 – Firma Hatchandō[5] rozpoczyna sprzedaż mrożonych takoyaki (także okonomiyaki).
Należy wymieszać mąkę i jajko z wodą lub dashi (w jadłodajniach często w tym celu wykorzystuje się wodę z lodem), aż do uzyskania jednolitego ciasta. Do ciasta można dodać niewielką ilość startego japońskiego pochrzynu (Dioscorea japonica).
Wypełnij wgłębienia patelni ciastem.
Do ciasta włóż pokrojone kawałki ugotowanej wcześniej ośmiornicy. Dodaj beni-shōga (marynowany imbir) i/lub tenkasu (chrupiące kawałki smażonego ciasta wytwarzane jako produkt uboczny przy robieniu tempury). Można dodać szczyptę czosnku dętego, suszonego kryla lub suszonych krewetek.
Obracaj kulki, aby się nie przypaliły.
Przyrumienione i pachnące kulki ułóż na talerzu. Idealne takoyaki powinno być twarde z wierzchu i mieć kremową konsystencję wewnątrz.
Polej całość sosem (może być majonez).
Na koniec można całość przyozdobić wodorostami aonori.
Takoyaki-ki
Takoyaki-ki
Takoyaki-ki są to żeliwne patelnie z półkulistymi wgłębieniami. Mogą być kwadratowe lub okrągłe. Tradycyjne patelnie miały okrągły kształt, ponieważ były ogrzewane na hibachi i miały podobną wielkość. Długość patyczków do obracania takoyaki powinna być dostosowana do wielkości patelni, aby chronić przed poparzeniem. Starym zwyczajem podczas smażenia przykrywano takoyaki drugą patelnią. Rozdzielić patelnie należało w taki sposób, aby kulki zostały na tej wierzchniej. Ta metoda smażenia jest obecnie praktykowana w domach towarowych Hanshin Hyakkaten. Patelnie te są typowe dla regionu Kansai.
Takoyaki poza Japonią
Potrawa ta w różnych postaciach i z różnymi dodatkami jest znana w całej Azji Południowo-Wschodniej. W Chinach występuje pod nazwą: zhāngyú xiǎo wánzi (章魚小丸子) lub zhāngyú shāo (章魚燒). W 2004 roku firma Tsukiji Gindaco otworzyła swoje sklepy w Hongkongu, a w wielkim kompleksie rozrywkowo-handlowym Lotte World w Seulu, po festiwalu piosenek o takoyaki, otwarto punkty ich sprzedaży. W Indonezji przysmak ten stał się popularny po wizycie najstarszej córki sułtana w Japonii. Była tak oczarowana smakiem, że doprowadziło to w 2006 roku do wprowadzenia tego przysmaku na rynek indonezyjski.
