Tąpnięcie

Tąpnięcie – wyrzucenie materiału skalnego do wyrobiska lub zniszczenie jego obudowy wywołane gwałtownym rozładowaniem energii potencjalnej sprężystości skał. Jest jednym z zagrożeń naturalnych występujących w górnictwie. Często błędnie utożsamiane z każdym wstrząsem sejsmicznym pochodzenia górniczego.

Definicja wg Wyższego Urzędu Górniczego: Tąpnięcie – zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku którego wyrobisko lub jego odcinek uległo gwałtownemu zniszczeniu lub uszkodzeniu, w następstwie czego nastąpiła całkowita lub częściowa utrata jego funkcjonalności lub bezpieczeństwa jego użytkowania.

Kumulowanie energii sprężystej, w górotworze następuje jedynie w skałach sprężystych. Opracowano wiele metod oceny skłonności skał do tąpań. W ocenie skłonności do tąpań stosuje się analizę przedzniszczeniowej charakterystyki naprężeniowo-odkształceniowej, oraz pełnej charakterystyki zarówno przedkrytycznej, jak i pokrytycznej. Wskaźniki opisujące właściwości skał dzielone są na kilka grup (odkształceniowe, wytrzymałościowe, energetyczne, reologiczne). Jednym ze wskaźników, który uzyskuje się na podstawie jednoosiowego ściskania i ma praktyczne zastosowanie do oceny skłonności węgla do tąpań, jest energetyczny wskaźnik naturalnej skłonności do tąpań WET[1].

Eksploatacja górnicza (czyli w przypadku górnictwa głębinowego drążenie korytarzy) narusza pierwotną równowagę górotworu. W pobliżu wyrobisk dochodzi do zwiększenia pierwotnych naprężeń wynikających z ciężaru wyżej leżących warstw, a w przypadku przekroczenia wytrzymałości skały na ściskanie, następuje zniszczenie jej struktury (czyli zgniecenie), które zapoczątkowuje bardzo gwałtownie przebiegający proces lawinowy kruszenia skał i rozładowywania nagromadzonej energii sprężystej. Przebieg tąpnięcia zbliżony jest do odpalenia w skałach materiału wybuchowego.

Pierwsze tąpnięcie miało miejsce w kopalni rudy w Derbyshire w Anglii w XVIII w. W Polsce tąpania występują od ponad 100 lat w kopalniach węgla kamiennego i od ponad 50 lat w kopalniach rudy miedzi.

Typy tąpnięć

O zaliczeniu tąpnięcia do danego typu decyduje położenie ogniska wstrząsu:

  • Tąpania pokładowe
  • Tąpania stropowe
  • Tąpania spągowe

Tąpnięcia w Polsce

Największe tąpnięcia w Polsce (pow. 3 stopni w skali Richtera) odczuwalne na powierzchni w XXI wieku:

Kolejność (wg siły) Kopalnia Obszar epicentralny – miasta Siła (Skala Richtera) Data/Godzina Uwagi
1 KGHM S.A. O/ZG „Rudna” Polkowice – Głogów – Lubin 4.9 08.07.2020 07:18[2] Zakwalifikowane jako odprężenie górotworu
2 KGHM S.A. O/ZG „Rudna” Polkowice – Głogów – Lubin 4.8 29.01.2019 13:53[3][4]
3 KGHM S.A. O/ZG „Rudna” Polkowice – Głogów – Lubin 4.6 19.03.2013 22:09[5][6]
4 KGHM S.A. O/ZG „Rudna” Polkowice – Głogów – Lubin 4.4 29.11.2016 21:09[7]
5 KGHM S.A. O/ZG „Rudna” Polkowice – Głogów – Lubin 4.1 22.08.2023 09:38
6 KWK Wujek „Śląsk” Katowice – Chorzów – Zagłębie Dąbrowskie 4.0 18.04.2015 00:16[8]
7 KWK Budryk Ornontowice 3.9 13.01.2020 14:34[9][10]
8 KGHM S.A. O/ZG „Rudna” Polkowice – Głogów – Lubin 3.8 12.01.2019 09:58[11]
8 KWK Janina Chrzanów - Libiąż – Trzebinia - Żarki 3.8 30.09.2015 11:13[12]
8 KWK Rydułtowy-Anna Rydułtowy – Radlin – Wodzisław 3.8 13.01.2005 18:34[13][14]
9 KGHM S.A. O/ZG „Rudna” Polkowice – Głogów – Lubin 3.7 18.01.2019 05:44[15]
9 KWK Budryk Ornontowice 3.7 8.11.2018 20:23[16][17]
10 KWK Bielszowice Ruda Śląska 3.6 18.01.2018 11:39[18]
11 KWK Rydułtowy Rydułtowy – Pszów – Wodzisław 3.5 22.01.2019 23:33[19]
11 KWK Bobrek Bytom 3.5 03.06.2016 08:42[20]
11 KWK Wujek Katowice 3.5 26.05.2014 20:42[21][22]
11 KWK Centrum Bytom – Radzionków – Ruda Śląska 3.5 12.12.2008 23:45[23]
12 KWK Zofiówka Jastrzębie-Zdrój – Żory, Wodzisław Śląski[24] 3.42 05.05.2018 10:58[25][26] Katastrofa górnicza w kopalni Zofiówka
13 KWK Bobrek-Piekary Bytom – Tarnowskie Góry – Zabrze – Zbrosławice 3.4 23.04.2018 10:55[27]
13 KWK Marcel Wodzisław Śląski 3.4 08.03.2012 20:20[28]
14 KWK Janina Chrzanów - Libiąż - Trzebinia 3.3 24.12.2022 04:51[29]
14 KWK Bobrek-Centrum Bytom 3.3 21.11.2012 05:22[30]
14 KWK Bobrek-Centrum Bytom 3.3 19.07.2011 18:06[31]
15 KWK Janina Chrzanów - Libiąż - Trzebinia 3.21 23.11.2022 16:52[32]
16 KWK Janina Chrzanów - Libiąż - Trzebinia 3.2 15.12.2022 02:55[33]
16 KWK Marcel Marklowice-Wodzisław Śląski 3.2 08.02.2019 03:10[34]
16 KWK Murcki-Staszic Katowice 3.2 17.09.2018 13:08[35]
16 KWK Rydułtowy-Anna Rydułtowy 3.2 30.03.2011 04:02[36]
16 KWK Piast Bieruń 3.2 09.02.2010 20:10[37]
17 KWK Janina Chrzanów - Libiąż - Trzebinia 3.1 24.06.2021 03:27[38]
17 KWK Janina Chrzanów - Libiąż - Trzebinia 3.1 09.06.2021 02:53[38]
17 KWK Janina Chrzanów - Libiąż - Trzebinia 3.1 05.03.2021 21:20[38]
17 KWK Murcki-Staszic Katowice 3.1 05.09.2017 04:45[39]
17 KWK Rydułtowy-Anna Rydułtowy 3.1 07.06.2013 01:12[40]
18 KWK Janina Chrzanów - Libiąż - Trzebinia 3.0 23.03.2023 01:10[41]
18 KWK Janina Chrzanów - Libiąż - Trzebinia 3.0 05.08.2021 18:02[41]
18 KWK Wieczorek Katowice 3.0 10.03.2013 15:02[42]
18 KWK Rydułtowy-Anna Rydułtowy 3.0 05.02.2010 12:50[potrzebny przypis]

Przypisy

  1. ↑ Mirosława Bukowska: WSKAŹNIKOWE METODY OCENY SKŁONNOŚCI DO TĄPAŃ SKAŁ I GÓROTWORU. [w:] PRACE NAUKOWE GIG GÓRNICTWO I ŚRODOWISKO [on-line]. s. 96 - 97. [dostęp 2016-06-03].
  2. ↑ Earthquake information - EMSC Mobile [online], m.emsc.eu [dostęp 2020-07-29].
  3. ↑ Komunikat w sprawie wstrząsu w ZG Rudna
  4. ↑ Earthquake, Magnitude 4.8 - POLAND - 2019 January 29, 12:53:45 UTC [online], EMSC-CSEM [dostęp 2019-01-30] (ang.).
  5. ↑ Górnicy odnalezieni. "Wszyscy żyją"
  6. ↑ Earthquake, Magnitude 4.6 - POLAND - 2013 March 19, 21:09:52 UTC [online], EMSC-CSEM [dostęp 2019-01-30] (ang.).
  7. ↑ Earthquake, Magnitude 4.4 - POLAND - 2016 November 29, 20:09:39 UTC [online], EMSC-CSEM [dostęp 2019-01-30] (ang.).
  8. ↑ Earthquake - Magnitude 4.0 - POLAND - 2015 April 17, 22:16:22 UTC [online], www.emsc-csem.org [dostęp 2017-11-27] (ang.).
  9. ↑ Earthquake - Magnitude 3.9 - POLAND - 2019 January 13, 13:34:16.7 [online], www.emsc-csem.org [dostęp 2020-01-13] (ang.).
  10. ↑ Silny wstrząs na Śląsku. Czuli mieszkańcy Katowic, Tychów, Mikołowa czy Rybnika [online], Info Katowice, 13 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-14] (pol.).
  11. ↑ EMSC-CSEM raport
  12. ↑ Tąpnięcie w kopalni „Janina” w Libiążu.
  13. ↑ EMSC
  14. ↑ To było straszne, Nowiny Wodzisławskie 3/2005.
  15. ↑ EMSC-CSEM raport
  16. ↑ EMSC
  17. ↑ Wstrząs na Śląsku! Silne tąpnięcie w kopalni Budryk odczuły Rybnik, Orzesze, Tychy, Zabrze, Gliwice i inne miasta, dziennikzachodni.pl, 9 listopada 2018
  18. ↑ Potężny wstrząs w kopalni Bielszowice 18.1.2018 o sile 3,6 Richtera. Zatrzęsła się ziemia od Zabrza przez Katowice do Tychów [online], Dziennik Zachodni, 18 stycznia 2018 [dostęp 2018-01-18] (pol.).
  19. ↑ Tąpnięcie w kopalni Rydułtowy. Nie żyje 1 górnik.
  20. ↑ Mocny wstrząs w Bytomiu i okolicy: Zakołysało budynkami
  21. ↑ Earthquake - Magnitude 3.5 - POLAND - 2014 May 26, 18:42:53 UTC [online], www.emsc-csem.org [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] (ang.).
  22. ↑ Mocno zatrzęsło w Katowicach i ościennych miastach. 'Bloki się zakołysały' [online], Gazeta.pl Katowice, 29 maja 2014 [dostęp 2023-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-29].
  23. ↑ Górny Śląsk: silny wstrząs ziemi- Onet.pl - Wiadomości
  24. ↑ Kopalnia Zofiówka: Ratownicy idą do zasypanych górników. Mają dwa urządzenia do lokalizacji. Ocaleni górnicy wskazali miejsce [online] [dostęp 2018-05-07] (pol.).
  25. ↑ Jastrzębie-Zdrój. Dramat w kopalni "Zofiówka". Odnaleziony górnik nie żyje. 4 dalej poszukiwanych [online] [dostęp 2018-05-06] (pol.).
  26. ↑ Tomek Orszulak, Wstrząs w kopalni Zofiówka w Jastrzębiu-Zdroju. Ratownikom zostało około 30 metrów do trzeciego górnika, „wiadomosci.wp.pl”, 6 maja 2018 [dostęp 2018-05-06] (pol.).
  27. ↑ Earthquake - Magnitude 3.4 - POLAND - 2018-04-23 08:55:18 UTC [online], www.emsc-csem.org [dostęp 2018-04-23] (ang.).
  28. ↑ • Wstrzas-w-kwk-marcel-26-letni-gornik-nie-zyje
  29. ↑ Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego - Powiat Chrzanowski - Informacje o wstrząsach górniczych [online], www.pczk.pl [dostęp 2022-01-13].
  30. ↑ European-Mediterranean Seismological Centre
  31. ↑ WUG Tąpnięcia w 2011 roku
  32. ↑ Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego - Powiat Chrzanowski - Informacje o wstrząsach górniczych [online], www.pczk.pl [dostęp 2022-11-26].
  33. ↑ Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego - Powiat Chrzanowski - Informacje o wstrząsach górniczych [online], www.pczk.pl [dostęp 2022-12-15].
  34. ↑ https://www.emsc-csem.org/Earthquake/earthquake.php?id=743687 Dane EMSC [dostęp 2019-02-08]
  35. ↑ Katowice: silny wstrząs w kopalni Murcki-Staszic, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2018-09-17].
  36. ↑ 3,2 w skali Richtera - tynk leciał na głowy • Nowiny.pl
  37. ↑ Silny wstrząs w kopalni Piast w Bieruniu
  38. ↑ a b c Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego - Powiat Chrzanowski - Informacje o wstrząsach górniczych [online], www.pczk.pl [dostęp 2022-12-02].
  39. ↑ KATOWICE OBUDZIŁ SILNY WSTRZĄS. WINNA KOPALNIA MURCKI-STASZIC. [dostęp 2017-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-05)].
  40. ↑ Znowu tąpnęło w kopalni Rydułtowy-Anna. nowiny.rybnik.pl [dostęp 2013-06-09]
  41. ↑ a b Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego - Powiat Chrzanowski - Informacje o wstrząsach górniczych [online], www.pczk.pl [dostęp 2023-04-18].
  42. ↑ Silny wstrząs w kopalni Wieczorek w Katowicach

Zobacz też

Read other articles:

Nury Turkel

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Oktober 2022. Nury A. Turkel Anggota Komisi Kebebasan Beragama Internasional Amerika SerikatPetahanaMulai menjabat 26 Mei 2020[1][2]Presiden Uyghur American AssociationMasa jabatan2004–2006 Informasi pribadiLahir1970 (umur 53–54)[...

 

 

Холокост на Украине

Часть серии статей о Холокосте Идеология и политика Расовая гигиена · Расовый антисемитизм · Нацистская расовая политика · Нюрнбергские расовые законы Шоа Лагеря смерти Белжец · Дахау · Майданек · Малый Тростенец · Маутхаузен ·&...

 

 

تحالفات أجنبية لفرنسا

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (أكتوبر 2021) التحالفات الأجنبية لفرنسا لها تاريخ طويل ومعقد يمتد لأكثر من ألف عام. إحدى السمات التقليدية للدبلوماسية الفرنسية للتحالفات هي التي تهدف إلى التحالف مع الد�...

Beniamino Stella

Beniamino StellaPrefek Kongregasi bagi RohaniwanTakhtaSanti Cosma e DamianoPenunjukan21 September 2013PendahuluMauro Kardinal PiacenzaJabatan lainKardinal-Deakon Santi Cosma e DamianoAnggota Kongregasi bagi Pendidikan KatolikImamatTahbisan imam19 Maret 1966oleh Constantino StellaTahbisan uskup5 September 1987oleh Paus Yohanes Paulus IIPelantikan kardinal22 Februari 2014oleh Paus FransiskusPeringkatKardinal-DeakonInformasi pribadiLahir18 Agustus 1941 (umur 82)Pieve di Soligo, Ke...

 

 

قرية لوفيل (نيويورك)

قرية لوفيل   الإحداثيات 43°47′12″N 75°29′16″W / 43.7867°N 75.4878°W / 43.7867; -75.4878  [1] تاريخ التأسيس 1797  تقسيم إداري  البلد الولايات المتحدة[2]  التقسيم الأعلى مقاطعة لويس  عاصمة لـ مقاطعة لويس  خصائص جغرافية  المساحة 4.949655 كيلومتر مربع4.949647 كيلومتر م...

 

 

Eileen Gray

Irish architect and furniture designer For the racing cyclist, see Eileen Gray (cyclist). This article cites its sources but does not provide page references. You can help providing page numbers for existing citations. (August 2020) (Learn how and when to remove this template message) Eileen GrayEileen GrayBornKathleen Eileen Moray Smith9 August 1878Enniscorthy, County Wexford, IrelandDied31 October 1976 (aged 98)Paris, FranceAlma materSlade School of Fine ArtAcadémie Julian Académie C...

Mason bee

Genus of insects Mason bee Osmia bicornis Scientific classification Domain: Eukaryota Kingdom: Animalia Phylum: Arthropoda Class: Insecta Order: Hymenoptera Family: Megachilidae Subfamily: Megachilinae Tribe: Osmiini Genus: OsmiaPanzer, 1806 Type species Apis bicornisLinnaeus, 1758 Species >300 species, including Osmia atriventris Osmia avosetta Osmia bicolor Osmia bicornis Osmia caerulescens Osmia calaminthae Osmia californica Osmia cornifrons Osmia cornuta Osmia inermis Osmia latreillei ...

 

 

Alma Vivoda

Alma VivodaSoprannomeMaria NascitaChiampore, 23 gennaio 1911 MorteTrieste, 28 giugno 1943 Dati militariPaese servitoItalia CorpoCorpo volontari della libertà UnitàGruppi di azione patriottica GuerreResistenza italiana voci di militari presenti su Wikipedia Manuale Amabile Vivoda, conosciuta come Alma Vivoda (Chiampore, 23 gennaio 1911 – Trieste, 28 giugno 1943) è stata una partigiana italiana, considerata la prima partigiana caduta nella guerra di Resistenza.[1] Indi...

 

 

طاعون دملي

طاعون دبلي دبل إربية على أعلى فخذ الشخص المصاب بالطاعون الدبلي. الغدد اللمفية الملتهبة (بأصل الفخذ أو الإربة) عادةً ما تظهر في الرقبة، الإبطين والفخذ في الأشخاص المصابين.دبل إربية على أعلى فخذ الشخص المصاب بالطاعون الدبلي. الغدد اللمفية الملتهبة (بأصل الفخذ أو الإربة) عادة...

Papal name

Regnal name taken by a pope This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Papal name – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (March 2010) (Learn how and when to remove this template message) A list of popes buried in St. Peter's Basilica in the Vatican. A papal name or pontificial name is the regnal ...

 

 

Victor S. K. Houston

American politician and naval officer Victor S. K. HoustonDelegate to the U.S. House of Representatives from Hawaii Territory's At-large districtIn officeMarch 4, 1927 – March 3, 1933Preceded byWilliam P. JarrettSucceeded byLincoln L. McCandless Personal detailsBorn(1876-07-22)July 22, 1876San Francisco, CaliforniaDiedJuly 31, 1959(1959-07-31) (aged 83)Honolulu, Territory of HawaiiPolitical partyRepublicanAlma materUnited States Naval AcademyMilitary serviceAllegiance Uni...

 

 

François Andréossy

Pour les articles homonymes, voir Andréossy. François AndréossyFrançois d’AndréossyBiographieNaissance 10 juin 1633ParisDécès 3 juin 1688 (à 54 ans)CastelnaudaryActivités Ingénieur, cartographemodifier - modifier le code - modifier Wikidata François Andréossy, né à Paris le 1er juin 1633 et mort à Castelnaudary le 3 juin 1688, est un ingénieur, géomètre et cartographe français, dont la famille est originaire de Lucques en Italie. Origine En 1660, il voyage en Italie...

Motion perception

Inferring the speed and direction of objects This article may be too technical for most readers to understand. Please help improve it to make it understandable to non-experts, without removing the technical details. (May 2019) (Learn how and when to remove this template message) The dorsal stream (green) and ventral stream (purple) are shown. They originate from a common source in visual cortex. The dorsal stream is responsible for detection of location and motion. Motion perception is the pr...

 

 

趙家驤

追晉陸軍二級上將趙家驤將軍个人资料出生1910年 大清河南省衛輝府汲縣逝世1958年8月23日(1958歲—08—23)（47—48歲） † 中華民國福建省金門縣国籍 中華民國政党 中國國民黨获奖 青天白日勳章（追贈）军事背景效忠 中華民國服役 國民革命軍 中華民國陸軍服役时间1924年－1958年军衔 二級上將 （追晉）部队四十七師指挥東北剿匪總司令部參謀長陸軍�...

 

 

ロバート・デ・ニーロ

ロバート・デ・ニーロRobert De Niro 2011年のデ・ニーロ生年月日 (1943-08-17) 1943年8月17日（80歳）出生地 アメリカ合衆国・ニューヨーク州ニューヨーク市身長 177 cm職業 俳優、映画監督、映画プロデューサージャンル 映画、テレビドラマ活動期間 1963年 -配偶者 ダイアン・アボット（1976年 - 1988年）グレイス・ハイタワー（1997年 - ）主な作品 『ミーン・ストリート』（1973年）...

N-Methylphenethylamine

Not to be confused with amphetamine or β-Methylphenethylamine. N-Methylphenethylamine[1] Names Preferred IUPAC name N-Methyl-2-phenylethan-1-amine Other names N-Methyl-2-phenylethanamineN-MethylphenethylamineN-Methyl-β-phenethylamineNymphetamine [citation needed] Identifiers CAS Number 589-08-2 Y 3D model (JSmol) Interactive image ChEMBL ChEMBL45763 Y ChemSpider 11019 Y ECHA InfoCard 100.008.758 PubChem CID 11503 UNII 02N4V81704 Y CompTox Dashboard (EPA) ...

 

 

(307261) 2002 MS4

(307261) 2002 MS4PenemuanDitemukan olehC. A. Trujillo; M. E. BrownSitus penemuan644Tanggal penemuan2002/06/18Ciri-ciri orbitAphelion47.771Perihelion35.439Sumbu semimayor41.605Eksentrisitas0.148Anomali rata-rata213.6Inklinasi17.7Bujur node menaik216.1Argumen perihelion215.3Ciri-ciri fisikMagnitudo mutlak (H)3.7 (307261) 2002 MS4 adalah sebuah objek trans-Neptunus. Seperti objek trans-Neptunus pada umumnya, benda ini mengorbit Matahari dari jarak yang lebih jauh dari pl...

 

 

Cristo Rey (film)

Cristo ReyPoster filmSutradaraLeticia TonosDitulis olehLeticia TonosAlejandro AndújarPemeranAkari EndoSinematograferChicca UngaroTanggal rilis 10 September 2013 (2013-09-10) (FFIT) Durasi96 menitNegaraRepublik DominikaBahasaSpanyol Cristo Rey adalah sebuah film drama Republik Dominika 2013 yang ditulis dan disutradarai oleh Leticia Tonos. Film tersebut ditayangkan dalam sesi Sinema Dunia Kontemporer di Festival Film Internasional Toronto 2013.[1][2] Film tersebut ter...

Taxus baccata

Species of conifer in the family Taxaceae For the taxonomic synonym described by Thunb., see Cephalotaxus harringtonii. Taxus baccata Taxus baccata (European yew) shoot with mature and immature cones Conservation status Least Concern  (IUCN 3.1)[1] Scientific classification Kingdom: Plantae Clade: Tracheophytes Clade: Gymnospermae Division: Pinophyta Class: Pinopsida Order: Cupressales Family: Taxaceae Genus: Taxus Species: T. baccata Binomial name Taxus baccataL. Natural (n...

 

 

MAP3K14

Protein-coding gene in the species Homo sapiens MAP3K14Available structuresPDBOrtholog search: PDBe RCSB List of PDB id codes4DN5, 4G3D, 4IDT, 4IDVIdentifiersAliasesMAP3K14, FTDCR1B, HS, HSNIK, NIK, mitogen-activated protein kinase kinase kinase 14External IDsOMIM: 604655; MGI: 1858204; HomoloGene: 2940; GeneCards: MAP3K14; OMA:MAP3K14 - orthologsGene location (Human)Chr.Chromosome 17 (human)[1]Band17q21.31Start45,263,119 bp[1]End45,317,029 bp[1]Gene location (Mouse)Ch...