Słowa (fr. Les Mots) – antyromantyczna powieść autobiograficzna autorstwa Jean-Paula Sartre’a wydana w 1964 (wcześniej ukazała się w odcinkach na łamach czasopisma Les Temps modernes)[1]. Pierwsze polskie wydanie ukazało się w 1965[2].
W powieści autor opisuje czasy swojego dzieciństwa stosując poetykę zwięzłą, oschłą i niejednokrotnie zabarwioną tonami cierpkiej ironii, co było novum w stosunku do wcześniejszych powieści, zwłaszcza Muru (1939) i Dróg wolności (1945-1949), gdzie preferował lirykę i rozlewność. Sartre w Słowach porzucił też eksperymenty oparte na doświadczeniach współczesnej mu powieści amerykańskiej, nawiązując raczej do prozy znanych pamiętnikarzy i moralistów francuskich, w szczególności André Gide’a. Autor wykorzystał w swej powieści własne studia i analizy psychologiczne i filozoficzne nad twórczością Charlesa Baudelaire’a oraz Jeana Geneta[1].
W Słowach Sartre nie idealizuje swojego dzieciństwa i nie traktuje go jako „raju utraconego”. Raczej wnikliwie i krytycznie je analizuje, powściągając sentymenty na rzecz studium uwikłania w „komedię rodzinną”. Zrzuca kostium, w który starano się go ubrać w młodych latach. Poszukuje w sobie człowieka jako całości stworzonej ze wszystkich ludzi. Oprócz znakomitych analiz psychosocjologicznych dzieło zawiera barwne opisy środowisk mieszczańskich początku XX wieku i zmierzchającej już Belle époque[1].
W 1964 Sartre otrzymał za tę powieść Nagrodę Nobla. Według przyznających było to dzieło bogate w idee i wypełnione duchem wolności oraz poszukiwania prawdy, które wywarło daleko idący wpływ na XX wiek. Autor odmówił przyjęcia nagrody[3]. Pisarz generalnie odmawiał przyjmowania różnorakich wyróżnień publicznych, włącznie z Legią Honorową ofiarowaną mu w 1945, ponieważ nie chciał, by ograniczały jego niezależność. List autora doszedł do członków Akademii Szwedzkiej około miesiąc po podjęciu przez nich decyzji o wybraniu go laureatem nagrody, co uniemożliwiło zmianę osoby nagrodzonej[4].
Przypisy
- ↑ a b c Julian Rogoziński, nota bibliograficzna do: Jean-Paul Sartre, Słowa, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1968, s. 2–3 okładki.
- ↑ Sartre Jean-Paul, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-04-19] .
- ↑ The Nobel Prize, The Nobel Prize in Literature 1964.
- ↑ Booklips, Archiwa noblowskie ujawniają: list Sartre’a z prośbą o odrzucenie jego kandydatury doszedł zbyt późno, aby wybrać kogoś innego.
