Szykoń czarnonogi

Szykoń czarnonogi
Molops elatus
(Fabricius, 1801)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze drapieżne

Rodzina

biegaczowate

Podrodzina

dzierowate

Nadplemię

Pterostichitae

Plemię

Pterostichini

Podplemię

Molopina

Rodzaj

Molops

Podrodzaj

Molops (Molops)

Gatunek

szykoń czarnonogi

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Szykoń czarnonogi[1] (Molops elatus) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1801 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Carabus elatus[2]. Wyróżnia się w jego obrębie cztery podgatunki[3][4]:

  • Molops elatus elatus Fabricius, 1801
  • Molops elatus liburnicus Müller, 1908
  • Molops elatus livnensis Müller, 1930
  • Molops elatus plitvicensis Heyden, 1880

Morfologia

Chrząszcz o ciele długości od 12 do 18 mm[5][6], ubarwiony lśniąco, smoliście czarno z brązowymi do czerwonobrązowych czułkami i stopami[5][1]. Szeroka głowa dysponuje masywnymi żuwaczkami[1]. Przedplecze jest silniej niż u M. striolatus ku tyłowi zwężone, o krawędzi tylnej tak szerokiej jak krawędź przednia[5][6], a krawędziach bocznych w zarysie bardziej niż u M. striolatus, ale słabiej niż u M. alpestris wypukłych[5], o wypukłości ciągnącej się aż do małych, krótkich, często wystających ząbkowato kątów tylnych[7][5][6]. Pokrywy są krótko-owalne, krótsze niż u M. alpestris[6], o dobrze zaznaczonych rzędach i żeberkowatych międzyrzędach[1]. Skrzydła tylnej pary są uwstecznione[7]. Genitalia samca cechują się płatem środkowym edeagusa o wyprostowanym wierzchołku[6].

Ekologia i występowanie

Owad rozmieszczony od nizin po góry[7], ale spotykany przede wszystkim w tych ostatnich[8][5]. Zasiedla lasy i ich pobrzeża[7][1], zadrzewienia i zakrzewienia. Wybiera siedliska suchsze niż szykoń madej i nie jest wrażliwy na poziom zacienienia[7].

Gatunek palearktyczny. Podgatunek nominatywny znany jest z Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii i Czarnogóry[3][9]. W Polsce stwierdzony został zaledwie na trzech stanowiskach[8] – w Beskidzie Zachodnim w XIX wieku, na Przedgórzu Sudeckim w połowie XX wieku oraz w Beskidzie Niskim pod koniec XX wieku[10]. W Bohemii i Morawach spotykany jest sporadycznie i lokalnie, a na Słowacji bardzo rzadko i bardzo lokalnie, przede wszystkim w Białych Karpatach[7]. M. e. plitvicensis podawany jest ze Słowenii, Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny[11][3]. M. e. liburnicus i M. e. livnensis występują na terenie Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny[12][13][3].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Molops elatus – Szykoń czarnonogi. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-02-19].
  2. ↑ J.C. Fabricius: Systema Eleutheratorum secundum ordines, genera, species, adjectis synonymis, locis, observationibus, descriptionibus. Tomus 1. Kiliae: Imprensis Bibliopolii Academici Novi, 1801, s. 189.
  3. ↑ a b c d Y. Bousquet, Pterostichini, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 469-470, ISBN 87-88757-73-0.
  4. ↑ Wolfgang Lorenz, Molops elatus (Fabricius, 1801), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-19].
  5. ↑ a b c d e f Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 40-47, 61-69, 273-275.
  6. ↑ a b c d e Von Arved Lompe: Gattung Molops Bonelli, 1810 - mitteleuropäische Arten. [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-18].
  7. ↑ a b c d e f Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-44, 248, 290.
  8. ↑ a b Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
  9. ↑ Wolfgang Lorenz, Molops elatus elatus (Fabricius, 1801), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-19].
  10. ↑ Paweł Sienkiewicz. Nowe dane o występowaniu kilku rzadkich biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) w południowej Polsce. „Wiadomości Entomologiczne”. 26 (4), s. 251-256, 2007. 
  11. ↑ Wolfgang Lorenz, Molops elatus plitvicensis (Heyden, 1880), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-19].
  12. ↑ Wolfgang Lorenz, Molops elatus liburnicus G.Müller, 1908, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-19].
  13. ↑ Wolfgang Lorenz, Molops elatus livnensis G.Müller, 1930, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-19].