Nazwa wsi nawiązuje do pojęcia „strzec czegoś” i taka też była jej rola od najdawniejszych czasów, gdyż strzeżono tu ruchu na Wiśle i przeprawiano podróżnych tratwami przez rzekę[4].
Charakterystyka
Strzyżawa jest wsią sołecką wchodzącą w skład gminy Dąbrowa Chełmińska. Większość obiektów życia codziennego (szkoła, poczta, przychodnia, apteka, PKS, PKP), znajduje się w pobliskim Ostromecku oraz w Bydgoszczy-Fordonie. We wsi znajduje się motel Jermir z restauracją oraz dwie stacje paliw.
Demografia
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 244 mieszkańców[2]. Jest dziesiątą co do wielkości miejscowością gminy Dąbrowa Chełmińska.
Na terenie wsi zlokalizowany jest nieczynny cmentarz ewangelicki[7].
Historia
Już w XIV wieku przy przeprawie przez Wisłę w Strzyżawie znajdował się punkt kontrolny, gdzie pobierano cło od towarów spławianych Wisłą oraz myto za przeprawę łodzią, bądź tratwą przez rzekę[4]. Wieś była gniazdem polskiej szlacheckiej rodziny, która przyjęła nazwisko Strzyżewskich herbu Zadora. Z 1667 roku pochodzi wiadomość, że wieś była w posiadaniu lennika królewskiego. Na początku XVIII w. miejscowość należała do Dorpowskich, władających majątkiem ostromeckim. W 1708 roku, w czasie wojny północnej wieś została spustoszona przez Szwedów, którzy zniszczyli także promy do przeprawy przez Wisłę[4]. 15 czerwca 1709 roku właściciel Ostromecka Jan Jakub z Krowiczyna Dorpowski wydzierżawił wieś olędrom: Danielowi Lehmanowi i Janowi Adryanowi, zachowując jednak prawo pobierania opłat z przeprawy promowej (po mennonitach pozostał istniejący po dzień dzisiejszy cmentarz). Dzierżawcy płacili czynsz na rzecz dworu ostromeckiego, zobowiązani byli do niektórych usług na jego rzecz oraz mieli obowiązek utrzymywać w dobrym stanie brzegi Wisły[4]. W 1771 dwór ostromecki zawarł umowę z osadnikami niemieckimi na dzierżawę Kępy Strzyżawa, tj. ciągnącego się wzdłuż Wisły pasa ziemi, stanowiącego integralną część wsi Wielka Strzyżawa. Tu też znajdowała się karczma przy przeprawie przez Wisłę, a najbliżej brzegu rzeki tzw. „Vogelsang”[8]. Część obszaru, która przylegała do ostromeckich łąk, w źródłach wymieniana była pod nazwą Strzyżawka (niem. Streiske) lub Mała Strzyżawa (niem. Kleine Striesau). Naprzeciw Strzyżawki blisko brzegu Wisły ciągnęła się Kępa Kruszkowa – określona tak od nazwy zakrzaczeń oraz owoców dzikiej gruszy[8].
W 1772 miejscowość została wcielona do Królestwa Prus w wyniku I rozbioru Polski. Od 1 października 1772 w Strzyżawie stały przystanek miał dyliżans pocztowy kursujący z Berlina przez Bydgoszcz i Chełmno do Królewca. Ze spisu majątku ostromeckiego z końca XVIII w. wynika, że w Strzyżawie Wielkiej mieszkało 120 osób, a w Strzyżawie Małej 91 osób[8]. 4 października 1794 w czasie insurekcji kościuszkowskiej, wojsko generała Jana Henryka Dąbrowskiego uchwyciło na prawym brzegu Wisły przyczółek, a następnie zajęło Strzyżawę, Ostromecko i Unisław. W czerwcu 1812 przeprawił się przez Wisłę w Strzyżawie francuski marszałek Michel Ney z armią napoleońską podążający na wojnę z Rosją[8].
Z zestawienia podatkowego i spisu ludności z 1812 roku wynika, że Strzyżawa Wielka zaliczała się do najbogatszych wsi majoratu ostromeckiego. W 1835 wzniesiono tu szkołę ewangelicką, czynną do 1945 roku, do której uczęszczały także dzieci m.in. z Ostromecka i Małej Kępy[8] (w 1848 wzniesiono dla niej istniejący do dzisiaj budynek z czerwonej cegły)[9]. Na początku XIX wieku Wielka Strzyżawa miała zabudowę łańcuchową (ulicówka), z domami wzdłuż drogi, a ziemie chłopskie składały się z pól w kształcie podłużnych pasów równej długości, lecz różnej szerokości. We wsi przeważali mało- i średniorolni chłopi. W 1885 roku wieś o obszarze 133 ha (34 ha gruntów ornych, 29 ha łąk, 6 ha lasu) posiadała 12 domów mieszkalnych, w których mieszkało 86 osób, niemal wszystkich wyznania ewangelickiego[8].
15 listopada 1893 roku między Fordonem, a Strzyżawą oddano do użytku 1324-metrowy most drogowo-kolejowy przez Wisłę, będący wówczas jednym z najdłuższych w Europie. W jego otwarciu uczestniczył cesarz niemiecki Wilhelm II Hohenzollern. Wjazd na most od strony Strzyżawy był ufortyfikowany i pilnowany przez strażników. Przez miejscowość poprowadzono wówczas linię kolejową łączącą Fordon z Chełmżą[8].
W 1920 roku w Strzyżawie istniało 16 gospodarstw, w których mieszkało 87 osób (21 Polaków i 66 Niemców)[4]. W okresie międzywojennym w Strzyżawie funkcjonowała czteroklasowa szkoła elementarna, która dawała możliwość zdobycia wykształcenia podstawowego, lecz uniemożliwiała dostęp do szkół wyższego typu[8]. W 1923 uczęszczało do niej 16 dzieci polskich i 17 niemieckich, a patronat sprawował dwór ostromecki[9]. Po wojnie budynek szkoły przekształcono na mieszkania, a dzieci skierowano do nowo otwartej szkoły w Ostromecku. W 1956 roku oddano do użytku odbudowany w nowej formie most fordoński, skrócony o 310 m od strony Strzyżawy, gdzie dawne przęsła zastąpiono nasypem ziemnym.
↑ abcdeJerzy Świetlik: Historia wokół nas. Część 1. Zbiór artykułów o historii wsi wokół Dąbrowy Chełmińskiej. Ostromecko: Nakład własny – Jerzy Świetlik, 2003. Brak numerów stron w książce
↑ abWłodzimierz Bykowski: Weekend w drodze – interaktywny przewodnik rowerowy okolic Bydgoszczy. Bydgoszcz: Wydawnictwo Aperion, 1999, s. 51–88. ISBN 83-911441-0-0.
↑Zbigniew Boroński, Janusz Umiński, Grzegorz Pietrzak: Przewodnik po turystycznym szlaku rowerowym Bydgoszcz-Chełmno-Bydgoszcz. Wydział Sportu i Turystyki Urzędu Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-88713-95-7.
↑ abcdefghZdzisław Raszeja: Ostromecko i okolice. Bydgoszcz: Wydawnictwo Margrafsen, 2002, s. 25–28. ISBN 83-87070-78-5. (pol.).
↑ abJerzy Świetlik: Historia Ostromecka dla Ostromecka. Bydgoszcz: Przedsiębiorstwo marketingowe Logo, 1997. ISBN 83-907214-3-0. Brak numerów stron w książce
