Stanisław Perko (ur. 29 kwietnia 1894 w Warszawie, zm. 10 października 1959 w Piastowie) – pułkownik saperów Wojska Polskiego.
Życiorys
Stanisław Perko urodził się 29 kwietnia 1894 w Warszawie w rodzinie Ignacego i Marii z d. Celińskiej[1]. Uczęszczał do Szkoły Przemysłowo-Technicznej w Warszawie, którą ukończył w 1914. Po wybuchu I wojny światowej został powołany do armii rosyjskiej[2]. W latach 1915–1917 walczył w Prusach Wschodnich, pod Dyneburgiem i Mołodecznem. Służył w 11 kompanii samochodowej (1914–1915). W latach 1915–1916 był słuchaczem Oficerskiej Szkoły Inżynierii w Petersburgu. Następnie został dowódcą plutonu w 39 pułku saperów.
W 1917 został przyjęty do I Korpusu Polskiego w Rosji[2] i przydzielony do 1 pułku inżynieryjnego na stanowisko dowódcy plutonu[3]. 12 czerwca 1918 dowódca korpusu, generał porucznik Józef Dowbor-Muśnicki mianował go porucznikiem ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1917. Po rozwiązaniu Korpusu powrócił do Polski.
6 listopada 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego w stopniu podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 lutego 1916[4][2]. 20 listopada 1918 Naczelny Wódz Józef Piłsudski zatwierdził go w stopniu porucznika[5]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej zajmował stanowiska kierownika fortyfikacji w Szefostwie Inżynierii i Saperów Frontu Litewsko-Białoruskiego, pełniącego obowiązki dowódcy 3 batalionu saperów, zastępcy szefa Inżynierii i Saperów 2 Armii, dowódcy kompanii w XVI batalionie saperów oraz p.o. dowódcy 2 batalionu saperów. Walczył na froncie litewsko-białoruskim, na Łotwie, na froncie północno-wschodnim, w 4 i 2 Armii[2].
Po zakończeniu działań wojennych został dowódcą kompanii w 2 Batalionie Saperów. W latach 1921–1923 dowodził VII batalionem w 4 pułku saperów w Sandomierzu[6]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. W lipcu 1923, po ukończeniu kursu doszkolenia oficerów saperów, powierzono mu pełnienie obowiązków dowódcy VI batalionu w składzie 5 pułku saperów w Krakowie[7][8][9]. W latach 1926–1929 był najpierw dowódcą 1 kompanii szkolnej podchorążych rezerwy[10], a następnie komendantem Szkoły Podchorążych Rezerwy Saperów, która ówcześnie znajdowała się w strukturze batalionu szkolnego saperów w Twierdzy Modlin[11]. W sierpniu 1929 został dowódcą batalionu podchorążych rezerwy w Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie[12]. 20 września 1930 roku otrzymał przeniesienie do 7 batalionu saperów w Poznaniu na stanowisko zastępcy dowódcy batalionu[13].
W latach 1930–1931, w czasopismach, ukazywały się artykuły na temat „procesu brzeskiego”, w którym jakoby miał uczestniczyć ze strony rządowej (przesłuchiwać, dręczyć więźniów) mjr Stanisław Perko, lecz z dokumentów i publikacji obecnie dostępnych wynika jasno, że pod tym nazwiskiem występował major dyplomowany Tadeusz Wasilewski, który w latach 1930–1931 pełnił służbę w obozie dla więźniów politycznych w Brześciu nad Bugiem[14].
Z dniem 1 kwietnia 1931 został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 4 batalionu saperów w Przemyślu[15][16]. Z dniem 2 listopada 1931 został powołany na sześciomiesięczny kurs taktyczny dla oficerów sztabowych saperów przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie[17]. 28 czerwca został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 8 batalionu saperów w Toruniu[18][1], a z dniem 1 marca 1936 na stanowisko dowódcy tej jednostki. W marcu 1939 pozostawał w rezerwie personalnej oficerów przy Inspektorze Saperów na stanowisku kierownika budowy[19].
W czasie kampanii wrześniowej 1939 walczył jako szef saperów Grupy Fortecznej Obszaru Warownego „Śląsk”[20] w rejonie Krakowa-Tarnowa-Rozwadowa i na przedmościu rumuńskim. Przedostał się do Francji, gdzie 1 grudnia 1939 został szefem saperów w Centrum Wyszkolenia Piechoty. 25 czerwca 1940, po ewakuacji do Wielkiej Brytanii, objął funkcję szefa saperów 1 Brygady Strzelców. Od 1 stycznia 1941 czasowo pełni obowiązki dowódcy saperów w 3 Kadrowej Brygadzie Strzelców[21]. 1 maja 1941 ponownie został szefem saperów w Centrum Wyszkolenia Piechoty. Od 1 października 1944 do 1 maja 1945 był dowódcą saperów 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Na tym stanowisku wziął udział w bitwie o Bolonię. W okresie 15 września do 20 grudnia 1945 był komendantem obozu repatriacyjnego. 20 stycznia 1946 powrócił do Polski.
Po powrocie do kraju został przyjęty do Wojska Polskiego i 1 marca 1946 wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 4 Pułku Saperów. Od 1 września 1946 do 31 lipca 1948 dowodził 5 pułkiem saperów w Szczecinie. Zasłużył się w akcji rozminowywania kraju. 31 lipca 1948, na wniosek szefa Wydziału Inżynieryjno-Saperskiego Dowództwa Okręgu Wojskowego Nr II, został zwolniony z wojska z powodu wrogiego stosunku do ZSRR. Zmarł 10 października 1959 w Warszawie-Piastowie. Pochowany na cmentarzu w Gołąbkach[22].
Awanse
- szeregowy – 11 grudzień 1914
- podchorąży – 1 listopada 1915
- podporucznik – ze starszeństwem z dniem 1 lutego 1916[23]
- porucznik – 12 czerwca 1918 ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1917, zatwierdzony 19 stycznia 1921 ze starszeństwem z dniem 1 kwietnia 1920, „w inżynierii i saperach, w grupie byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej”[24][25]
- kapitan – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 44. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów[26]
- major – 3 maja 1926 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 i 9. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów[27]
- podpułkownik – ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 3. lokatą w korpusie oficerów saperów, grupa liniowa[28]
- pułkownik – 11 października 1946[29]
Ordery i odznaczenia
Opinie
Ppłk. Perko objął z początku w czerwcu 1933 r. dowództwo 8 bsap w zastępstwie, a w grudniu 1936 r. został wyznaczony definitywnie
na dowódce tego baonu. Trudna i najeżona przeszkodami była droga obrana przez ppłk Perko – lecz innej drogi nie było dla tego twardego i prostolinijnego żołnierza – sapera. Toteż zwalczać musiał nieustępliwie to wszystko, co przeciwko niemu stanęło, w szczególności zastarzałe nawyki „folwarczne”. W twardej pracy łamania przeszkód wykazał ppłk Perko niezłomny charakter i nieugiętą wolę, które pozwoliły mu osiągnąć bardzo dobre rezultaty. Odchodzącemu ppłk Perko dziękuję w Imieniu służby za wykazane wielkie żołnierskie zalety i za bardzo dobre wyniki dowodzenia 8 bsap i życzę Mu na nowym wyższym i odpowiedzialnym stanowisku żołnierskiego szczęścia i pewnego „saperskiego” powodzenia.
Przypisy
- ↑ a b Kolekcja VM ↓, s. 1.
- ↑ a b c d Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych z 28 stycznia 1919 r. Nr 9, s. 242.
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Ministerstwa Spraw Wojskowych z 12 listopada 1918 r., Nr 4, poz. 42.
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Ministerstwa Spraw Wojskowych z 27 listopada 1918 r., Nr 6, poz. 102.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 25 listopada 1922 r., Nr 47, s. 853.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 31 lipca 1923 r., Nr 53, s. 499.
- ↑ Rocznik oficerski 1923, s. 882, 907.
- ↑ Rocznik oficerski 1924, s. 806, 830.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw wojskowych nr 30 z 31.07.1926.
- ↑ Rocznik oficerski 1928, s. 583, 593.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 15 z 23 sierpnia 1929 roku, s. 300.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 301.
- ↑ „Hasło Łódzkie” nr 352 z 27 grudnia 1930.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 107.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 249, 752.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 444.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 140.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 426.
- ↑ Steblik 1989 ↓, s. 696.
- ↑ Kronika 3 Kadrowej Brygady Strzelców, s. 18.
- ↑ Zdzisław Barszewski, Sylwetki saperów. Biogram pułkownika Perki został zilustrowany fotografią innego oficera.
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Ministerstwa Spraw Wojskowych z 12 listopada 1918 r., Nr 4, s. 28.
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Ministra Spraw Wojskowych z 5 lutego 1921 r., Nr 6.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 5 lutego 1921 r., Nr 5, s. 203.
- ↑ Rocznik oficerski z 1923 r. s. 907.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 18 z 3 maja 1926 roku, s. 126.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 243.
- ↑ Na stopień pułkownika mianowany uchwałą Nr 93 Prezydium Krajowej Rady Narodowej.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 22 czerwca 1922 roku, s. 458 – za walki w I Korpusie Polskim, prowadzone na Białorusi w połowie lutego 1918 r..
- ↑ Jednodniówka 5 Pułku Saperów na uroczystość poświęcenia sztandaru 8 maja 1925 r. w Krakowie [online], s. 27 .
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 19 marca 1937 r., Nr 1, s. 2.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 178, poz. 294 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Dekret Krajowej Rady Narodowej nr 014580 z 9 maja 1946.
- ↑ Rozkaz dowódcy I Korpusu Polskiego nr 175 z 19 marca 1918.
- ↑ Rozkaz Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 027697 z 28 czerwca 1946 r.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 24 czerwca 1925 r., Nr 67, s. 340.
Bibliografia
