PROFILPELAJAR.COM

Stanisław Balbus
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	8 maja 1942 ; Sieradz
Data i miejsce śmierci	3 marca 2023 ; Kraków
	profesor nauk humanistycznych
	Specjalność: historia literatury polskiej
Doktorat	1975
Habilitacja	1989
Profesura	11 maja 1993
	Polska Akademia Nauk
Status	członek krajowy czynny
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Balbus (ur. 8 maja 1942 w Sieradzu. zm. 3 marca 2023 w Krakowie^[1]) – polski teoretyk literatury, badacz języka artystycznego; emerytowany profesor Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego; wykładowca teorii literatury na kierunkach filologii obcych (1969 – 1977) oraz na polonistyce UJ (1978 – 2002). W latach 1994 – 1996 p.o. kierownika Zakładu Teorii Literatury, 1996 – 2003 kierownik Katedry Teorii Literatury. Wykładał na Uniwersytecie w Göteborgu w 1988 r. Tutor Akademii Artes Liberales^[2]. Krytyk literacki (w latach 1967 – 1993). Od 2002 członek komitetu redakcyjnego półrocznika „Przestrzenie Teorii” (Wyd. Naukowe UAM, Poznań).

Droga zawodowa

1966 – magisterium z historii literatury polskiej
1975 – doktorat z pogranicza teorii literatury i językoznawstwa
1989 – habilitacja z teorii literatury
1991 – profesor nadzwyczajny UJ
1993 – tytuł profesora
2000 – stanowisko profesora zwyczajnego
2012 – profesor-emeryt

Członkostwo w organizacjach naukowych i literackich

Komisja Historycznoliteracka PAN, Oddział w Krakowie (od 1978)
Komitet Poetyki i Stylistyki przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów (od 1992)
Komitet Nauk o Literaturze Polskiej PAN (członek prezydium w latach 2000-2003)
Komisja Kultury Słowian PAU (od 2001; do 2003 wiceprzewodniczący)
Związek Literatów Polskich (1975 – 1983)
Polski PEN Club (od 1988)
Stowarzyszenie Pisarzy Polskich (od 1989, w latach 1991–1994 wiceprezes Oddziału Krakowskiego).

Zainteresowania badawcze i naukowo-dydaktyczne

Prozodia i wersologia; teoria tekstu artystycznego i języka poetyckiego; teorie kontekstów i semantyki kontekstualne, intertekstualność; semiotyka literacka; poetyka historyczna; translatologia; hermeneutyki literackie oraz problemy i strategie interpretacji poezji; metodologia i historia badań literackich.

Zainteresowania poboczne

Religioznawstwo (religie pierwotne, biblistyka, patrystyka, dzieje herezji chrześcijańskich, judaizm).

Publikacje

Około 300 publikacji naukowych, krytyczno-literackich, drobnych literackich oraz opracowań wydawniczych^[3]. Publikował (od 1967) w czasopismach naukowych: “Ruch Literacki”, “Pamiętnik Literacki”, „Teksty”, „Teksty Drugie”, „Zeszyty Naukowe UJ”, “Przestrzenie Teorii” oraz literackich: “Życie Literackie”, “Tygodnik Literacki”, “Tygodnik Powszechny”, “Nurt”, “Twórczość”, “Miesięcznik Literacki”, “Arka”, “brulion”, “NaGłos”, “Dekada Literacka”. Sporadyczne przekłady na języki obce (rosyjski, ukraiński, litewski, węgierski, bułgarski, serbski, francuski, angielski).

Publikacje książkowe

Lektury obowiązkowe. Szkice na temat lektur szkolnych, (współredakcja W. Maciąg, współaut. tenże i in.), Ossolineum, Wrocław 1976; wyd. 2 1977; wyd. 3 1979
Texte littéraire et sa structure acoustique, PWN, Kraków-Warszawa 1981
Intertekstualność a proces historycznoliteracki, Wydawnictwo Naukowe UJ 1990
Poezja w czasie marnym. O metafizyce i historiozofii poezji Tadeusza Nowaka, Oficyna Literacka, Kraków 1992
Między stylami (cz. I: Kompetencje intertekstualne – Dyskusje i propozycje, cz. II: Strategie intertekstualne – Lektury i interpretacje), Wydawnictwo Universitas, Kraków 1993, wyd. 21996
Świat ze wszystkich stron świata. O Wisławie Szymborskiej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996
Zosia, Księgarnia Akademicka, Kraków 2015

Ważniejsze opracowania edytorskie

Naukowe

Michaił Bachtin, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu (oprac. literacko-naukowe przekładu, wstęp i komentarze), Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975
Lew Wygotski, Psychologia sztuki (oprac. naukowe przekładu, wstęp i komentarze), Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980
Henryk Markiewicz, Prace wybrane, t. 1-6, (wybór, wstęp, redakcja naukowa, komentarze edytorskie), seria Klasycy Współczesnej Polskiej Myśli Humanistycznej, Wydawnictwo Universitas, Kraków 1995-1998
(z Włodzimierzem Boleckim) Ostrożnie z literaturą! Materiały z XXVII Konferencji Teoretycznoliterackiej Krynica 1997, praca zbiorowa, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2000
Maria Dłuska, Prace wybrane (wybór, wstęp, redakcja naukowa), t. 1-3, seria Klasycy Współczesnej Myśli Humanistycznej, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2002
(z Edwardem Balcerzanem) Stulecie Przybosia, Zbiór rozpraw, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002
(z Andrzejem Hejmejem) Intersemiotyczność. Związki literatury z innymi sztukami, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2004

Literackie

Tadeusz Nowak, I co na niebie, i co jest na ziemi. Wiersze z lat 1949-1991 (opracowanie krytyczne tekstów, wybór, układ, posłowie, komentarze edyt.), Oficyna Literacka, Kraków 1995
Kornel Filipowicz, Rozstanie i spotkanie. Opowiadania ostatnie (wybór i posłowie), Wydawnictwo Znak, Kraków 1995
(z Dorotą Wojdą) Radość czytania Szymborskiej. Wybór tekstów krytycznych z lat 1953-1996, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996
Tadeusz Nowak, Jeszcze ich widzę, słyszę jeszcze. – Jak w rozbitym lustrze (opracowanie maszynopisów ze spuścizny pośmiertnej oraz posłowie), Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 1999.
Tadeusz Nowak, Bramy czułości (wybór, układ i posłowie), Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium, Lublin 2006.

Nagrody i odznaczenia

Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1981, 1993)
Nagroda literacka im. Kazimierza Wyki^[4] (1992)
Nagroda naukowa Wydziału I PAN im. Aleksandra Brucknera (1993)
Medal Komisji Edukacji Narodowej (1999)
Złoty Krzyż Zasługi (2000)
Nagroda Krakowska Książka Miesiąca (czerwiec 2015 za książkę Zosia, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka)

Zażyczył sobie aby jego ciało, po śmierci, zostało przekazane dla celów naukowo-dydaktycznych Katedrze Anatomii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Przypisy

↑ MarcinM. Banasik MarcinM., Odszedł prof. Stanisław Balbus, wybitny humanista związany z Wydziałem Polonistyki UJ. „Był pisarzem i rozmówcą kunsztownym” [online], Gazeta Krakowska, 4 marca 2023 [dostęp 2023-03-04] (pol.).
↑ Akademia Artes Liberales: Stanislaw Balbus.
↑ Marian Zaczyński, Stanisław Balbus – biobibliografia, w: Różne głosy. Prace ofiarowane Stanisławowi Balbusowi na jubileusz siedemdziesięciolecia, pod red. Doroty Wojdy, Magdy Heydel, Andrzeja Hejmeja, Wydawnictwo UJ Kraków 2013, s. 355–416.
↑ Laureaci Nagrody im. Kazimierza Wyki. [dostęp 2014-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-02)].

Bibliografia

Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny, red. Janusz Kapuścik, Ośrodek Przetwarzania Informacji, Warszawa, t. 1 1998, s. 56-57.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny, PWN, Warszawa 2000, t. 1, s. 18.
Wielki leksykon pisarzy polskich, pod red. Jana Pieszczachowicza, Oficyna Wydawnicza Fogra, Kraków, t. 1, 2005, s. 99-101.
Lesław M. Bartelski, Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon, PWN Warszawa 1995, s. 8.
Władysław Tyrański, Kto jest kim w Krakowie?, Wydawnictwo Kragin, Kraków 2000, s. 14-15.

Linki zewnętrzne

Prof. Stanisław Balbus, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2014-05-19] .
Stanisław Balbus. bizneskompas.home.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-21)]. w słowniku Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
Stanisław Balbus na portalu Magiczny Kraków
Balbus Stanisław, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-05-19] .