Speleomantes sarrabusensis[1]
Lanza, Leo, Forti, Cimmaruta, Caputo & Nascetti, 2001
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy ogoniaste
Rodzina	bezpłucnikowate
Podrodzina	Plethodontinae
Rodzaj	Speleomantes
Gatunek	Speleomantes sarrabusensis
Synonimy
Hydromantes sarrabusensis (Lanza, Leo, Forti, Cimmaruta, Caputo & Nascetti, 2001) Speleomantes imperialis sarrabusensis Lanza, Leo, Forti, Cimmaruta, Caputo & Nascetti, 2001
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
krytycznie zagrożony
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Speleomantes sarrabusensis – gatunek płaza ogoniastego z rodziny bezpłucnikowatych (Plethodontidae). Występuje endemicznie w okolicach góry Monte dei Sette Fratelli w południowo-wschodniej części włoskiej wyspy Sardynii. Dorasta do 12,3 cm długości, a jego grzbiet pokryty jest plamami w kolorze od żółtego do zielonkawego. Gatunek krytycznie zagrożony (CR) w związku ze znaczącym spadkiem w rozmiarach populacji oraz bardzo niewielkim zasięgiem występowania. Płaz ten może być również podatny na infekcje patogenicznego grzyba Batrachochytrium salamandrivorans.

Takson ten został opisany w 2001 roku pod nazwą Speleomantes imperialis sarrabusensis, czyli jako podgatunek jaskinnicy cesarskiej (Speleomantes imperialis). Analizy filogenetyczne, których wyniki opublikowano online w 2007 roku, wykazały, że stanowi on osobny gatunek^[3].

Od jaskinnicy cesarskiej S. sarrabusensis różni się mniejszym rozmiarem – dorasta do 11,1 cm u samców i 12,3 cm u samic. Nie wydziela również zapachu^[3]. Grzbiet pokryty plamami lub kropkami w kolorze od żółtego do zielonkawego, które tworzą wzór przypominające porost. Czasami na spodzie ciała występują mniejsze i mniej wyraźne plamki niż u jaskinnicy cesarskiej. Niekiedy na kończynach i spodzie ogona widoczny jest różowy pigment^[4]. Ponadto jest jedynym gatunkiem Speleomantes, u którego zaobserwowano autotomię ogona^[3].

Endemit – występuje wyłącznie w południowo-wschodniej części Sardynii – zasięg jest bardzo niewielki i wynosi 70 km². Spotykany jest wyłącznie w pobliżu góry Monte dei Sette Fratelli, na wysokości 200 – 850 m n.p.m. Zasiedla obszary, na których raczej nie występują jaskinie – spotykany jest w wilgotnych wychodniach skalnych, szczelinach i obszarach zalesionych^[2]. Być może jedyny żyworodny przedstawiciel Speleomantes^[3].

IUCN klasyfikuje Speleomantes sarrabusensis jako gatunek krytycznie zagrożony, jako że w ciągu ostatnich 3 pokoleń (15–30 lat) zanotowano spadek populacji wynoszący 80%, co spowodowane było niezidentyfikowanym patogenem, zanieczyszczeniem albo zmianą klimatu. Ponadto zasięg występowania płaza jest bardzo niewielki (70 km²) i odnotowuje się spadek liczebności osobników z powodu nadmiernego odłowu. Gatunek ten może być lokalnie pospolity, ale jest trudny w obserwacji z powodu skrytej natury. Ponadto może być również wrażliwy na infekcje patogenicznego grzyba Batrachochytrium salamandrivorans, jako że testy laboratoryjne wykazały podatność na owe infekcje u spokrewnionych gatunków Speleomantes^[2].

Jego siedlisko nie jest zagrożone, jako że gatunek ten występuje w całości na obszarze chronionym – Parco Naturale Regionale „Sette Fratelli-Monte Genis”(inne języki). W ochronie pomóc mogą badania nad B. salamandrivorans^[2].