PROFILPELAJAR.COM

Sparceta górska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	sparceta
Gatunek	sparceta górska
	Nazwa systematyczna
	Onobrychis montana DC.; Fl. Franc. [de Candolle & Lamarck], ed. 3. 4: 611. 1805
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sparceta górska^[4] (Onobrychis montana DC.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Rośnie w górach Południowej i Środkowej Europy: w Alpach, Apeninach, Jurze, górach Dynarskich, górach Półwyspu Bałkańskiego i w Karpatach^[5]. Według niektórych źródeł występuje także w Turcji^[6]. W Polsce jest gatunkiem bardzo rzadkim. Występuje wyłącznie w Tatrach i to na kilku zaledwie stanowiskach. Wszystkie znajdują się w Tatrach Zachodnich i skupione są w zachodniej części Czerwonych Wierchów: na dnie Wąwozu Kraków, na schodzących do niego zboczach Wysokiej Turni oraz na Przednim Kamiennym^[5].

Morfologia

Łodyga: Podnosząca się lub rozesłana, o wysokości 10–40 cm. Roślina tworzy kępy składające się z pędów kwiatowych oraz płonnych^[7].
Liście: Nieparzystopierzaste, złożone 4–8 par podługowatych listków.
Kwiaty: Zebrane w gęsty groniasty, krótki, podłużnie jajowaty kwiatostany. Kwiaty motylkowe, korona intensywnie różowopurpurowa. Żagielek jest wyraźnie (o 1–2 mm) krótszy od łódeczki. Skrzydełka mają długość 5-6 mm^[7].
Owoce: Okrągławe, spłaszczone strąki z kolczastym grzebieniem. Zawierają 1–2 nasiona^[5].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do sierpnia. Zdolność kiełkowania nasion bardzo duża i do kiełkowania nie wymagają okresu spoczynku. Występuje w piętrze kosodrzewiny i piętrze halnym w naskalnych murawach. W Tatrach rośnie na podłożu wapiennym^[5]. Liczba chromosomów 2n = 28 Ga 2, 4, 6^[8].

Zagrożenia

Według klasyfikacji IUCN gatunek narażony na wyginięcie w Karpatach polskich (kategoria VU). Według Polskiej czerwonej księgi roślin oraz polskiej czerwonej listy również gatunek narażony (kategoria VU)^[9]^[10]. Występuje tylko na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego i nie jest bezpośrednio zagrożony, gdyż jego stanowiska znajdują się poza szlakami turystycznymi. Populacja w Wąwozie Kraków liczy kilka tysięcy osobników. Jednak występowanie na niewielkim tylko i izolowanym obszarze stanowi powód do włączenia tego gatunku do listy gatunków zagrożonych. Jego stanowiska wymagają monitoringu. Jest też uprawiany ogrodzie Instytutu Ochrony PAN w Zakopanem (przy Muzeum Tatrzańskim)^[5].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-26] (ang.).
↑ The International Plant Names Index. [dostęp 2017-01-24].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 123, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
↑ ^a ^b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.