Siary – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa, granicząca z Gorlicami.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Lokalizacja
Siary położone są w dolinie potoku Siarki i Sękówki na powierzchni 7,5 km kw. Nad doliną wznoszą się góry: Obocz (627 m n.p.m.) i Huszcza (581 m n.p.m.), po lewej Bartnia Góra (629 m n.p.m.). Siary graniczą od wschodu z Sękową, od zachodu z Bielanką i Ropicą Polską, od południa z Owczarami, a od północy z Gorlicami.
Części wsi
Integralne części wsi Siary[3][4]
SIMC |
Nazwa |
Rodzaj
|
0465130 |
Chłopski Las |
część wsi
|
0465147 |
Ćwiercie |
część wsi
|
0465153 |
Dziadówka |
część wsi
|
0465160 |
Na Szlabancie |
część wsi
|
0465176 |
Podlesie |
część wsi
|
0465182 |
Puste Pole |
część wsi
|
0465199 |
Rzemieszka |
część wsi
|
0465207 |
Siary Górne |
część wsi
|
0465213 |
Siary Środkowe |
część wsi
|
0465220 |
Zawodzie |
część wsi
|
Historia
Założycielem miejscowości był Sobiesław Socha. W 1388 roku król Władysław Jagiełło wydał w Bieczu dokument upoważniający Sobiesława Sochę do osadzenia wsi Siary na prawie niemieckim. W końcu XVI wieku określana jako wieś królewska starostwa bieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego [5]. Pod koniec XVIII wieku należała do Ewarysta Andrzeja Kuropatnickiego. Popularna jeszcze w połowie XIX w. „Geografia (...) Galicyi i Lodomeryi” jego autorstwa (wyd. 1786) podawała krótko: Siary. Wieś hrabiów Kuropatnickich domu dziedziczna; wielością tkaczów i źródłem ropy tłustej obdarzona.[6]
Zabytki
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7].
Zespół pałacowo-parkowy w Siarach
We wsi Siary znajduje się eklektyczny pałac potentata naftowego Władysława Długosza. Choć historią sięga XIV wieku, to dopiero gdy właścicielem został Władysław Długosz, zespół pałacowo-parkowy w Siarach zyskał charakter reprezentacyjny. Okazały budynek usytuowany jest na wysokiej, pionowo spadającej w dolinę Sękówki skarpie. Pałac otoczony jest rozległym parkiem z unikatowymi rzeźbami. Obecnie obiekt stanowi własność prywatną Edwarda Brzostowskiego.
W miejscowości działało państwowe gospodarstwo rolne – Stadnina Koni Siary[8]. Od 1994 jako Stadnina Koni Skarbu Państwa Siary[9], a następnie sprywatyzowana.
Złoża ropy naftowej
Miejscowość jest znana z eksploatowanych już w XVII wieku, złóż ropy naftowej. W 1790 r. istniały na pograniczu wsi Siary i Sękowa studnie ropne, dzierżawione i eksploatowane przez chłopów pańszczyźnianych od właściciela pól, Jana Wybranowskiego. Ks. Stanisław Staszic prawdopodobnie tutaj oglądał sposób wydobywania „skałoleju”, który przedstawił w 1814 r. w rozprawie na forum Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Oficjalnie złoże odkryte w 1852 r. przez księcia Stanisława Jabłonowskiego, który założył w „Pustym Lesie” w Siarach pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej. W latach 1852–1854 wykonano najgłębsze szyby wykopane ręcznie, z których dostarczano ropę Ignacemu Łukasiewiczowi do Gorlic. Złoże jest zaliczane do najstarszych w Polsce. Obecnie jest na wyczerpaniu.
Szlaki turystyczne
Szlaki piesze
Szlaki rowerowe
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121669
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1137 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, s. 94.
- ↑ Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi. Wyd. powtórne. Lwów: Nakładem Wojciecha Manieckiego, 1858, s. 28.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-23] .
- ↑ Internetowy System Aktów Prawnych.
- ↑ Internetowy System Aktów Prawnych.
Linki zewnętrzne
Wsie |
|
---|
Części wsi |
- Bednarszczówka
- Chłopski Las
- Ćwiercie (Sękowa)
- Ćwiercie (Siary)
- Dół
- Duszówka
- Dziadówka
- Góra
- Górki
- Kawiory
- Kozkówka
- Kozłówka
- Kozylów
- Koźlenice
- Kraczeniówka
- Kraczonka (Męcina Mała)
- Kraczonka (Ropica Górna)
- Męcianki
- Na Szlabancie
- Nalepówka
- Niżny Koniec
- Pietrówka
- Podlesie
- Podole
- Postronie
- Przegonina
- Przybytniówka
- Pstrążne
- Puste Pole (Sękowa)
- Puste Pole (Siary)
- Rzemieszka
- Siary Górne
- Siary Środkowe
- Wyżny Koniec
- Za Kościołem
- Zawodzie
|
---|
Przysiółki wsi |
|
---|
Uroczysko-dawna miejscowość |
|
---|