PROFILPELAJAR.COM

Sekwencja – w chrześcijaństwie rodzaj religijnej kompozycji wokalnej zbliżonej do hymnu, popularnej w średniowieczu. Wykonuje się ją unisono, zaś jej tekst, niepochodzący z Biblii, układano po łacinie. Wykonywana była po Alleluja (Aklamacji przed Ewangelią)^[1].

Cechą charakterystyczną budowy sekwencji jest sukcesywne powtarzanie melodii kolejnych wersów. W praktyce najczęściej po dwa kolejne wersy miały taką samą melodię.

Historia sekwencji

Mimo licznych badań, dokładna geneza sekwencji pozostaje niejasna. Wynalezienie sekwencji przypisuje się najczęściej Notkerowi Balbulusowi (ok. 840–912), mnichowi z opactwa w Sankt Gallen. Jedna z teorii wywodzi sekwencje z opatrywania tekstem melizmatów Alleluja. Solista wykonywał tekst na tle chóru, który śpiewał wokalizę ostatniego „a” ze słowa Alleluja. Rozwój sekwencji nastąpił od IX do XVI wieku, w dwóch okresach:

IX–XI wiek, w zakonach benedyktyńskich Francji i Szwajcarii,
XII–XVI wiek, główny ośrodek w Paryżu, doskonalsze formy.

Dziś znanych jest około 5 tysięcy tekstów sekwencji. Najstarsze polskie sekwencje, spośród około 150 zachowanych (tekstów), łączą się z kultem Św. Wojciecha i pochodzą z XI wieku (16 przykładów sekwencji ku jego czci, m.in. Hac festa die). Kolejne tworzone były z okazji kanonizacji Św. Stanisława (1253) – 12, Św. Jadwigi (1267) – 7. Z muzycznego punktu widzenia polskie sekwencje w większości przypadków były oparte na znanych melodiach, powszechnie używanych bądź twórczo dostosowanych. Niektóre opracowano wielogłosowo. Głównymi ośrodkami twórczości były Kraków, Gniezno, Poznań i Śląsk.

Forma nadzwyczajna rytu rzymskiego

Zreformowany Mszał Piusa V z 1570 roku, na mocy Soboru Trydenckiego pozostawił 4 sekwencje:

Victimae Paschali Laudes (Niech w święto radosne Paschalnej Ofiary...) – na Wielkanoc, z połowy XI wieku, autorstwa prawdopodobnie Wipona z Burgundii^[2],
Veni Sancte Spiritus (Przybądź Duchu Święty, ześlij z nieba wzięty...) – na Święto Zesłania Ducha Świętego. Autorstwo najczęściej przypisuje się papieżowi Innocentemu III^[3] (1161–1216) lub Wiponowi z Burgundii,
Lauda Sion Salvatorem (Zbawiciela chwal, Syjonie...) – na Boże Ciało, z końca XIII wieku, powstała we francuskim ośrodku dominikańskim^[4]. Jej autorem jest św. Tomasz z Akwinu,
Dies irae (Dzień gniewu...) – na msze żałobne^[5], z przełomu XII i XIII wieku, przypisywana Tomaszowi z Celano, chociaż nie jest on jej autorem^[6].

Do tego zestawu dołączona została w 1727 roku sekwencja Stabat Mater (Stała Matka...), przewidziana na święto Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny, przypisywana zależnie od źródła Jacoponowi da Todi z przełomu XIII i XIV wieku (tekst), papieżowi Innocentemu III (1161–1216), bądź Św. Bonawenturze (ok. 1217–1274)^[7].

Forma zwyczajna rytu rzymskiego

Po Soborze Watykańskim II w liturgii Kościoła katolickiego, sekwencję wykonuje się obowiązkowo podczas dwóch uroczystości w roku: w Niedzielę Zmartwychwstania (Victimae Paschali Laudes) oraz w Uroczystość Zesłania Ducha Świętego (Veni Sancte Spiritus). Dopuszcza się wykonanie ad libitum sekwencji Victimae Paschali Laudes w Oktawie Wielkiej Nocy, Lauda Sion Salvatorem w Boże Ciało (w całości, bądź od słów Ecce Panis) oraz Stabat Mater (całą lub od słów Sancte Mater, istud agas)^[8]. Sekwencję Dies irae wyłączono z użycia w czasie mszy świętej. Nie została ona jednak całkowicie usunięta z liturgii – wprowadzono ją bowiem do liturgii godzin jako fakultatywny hymn śpiewany w ostatnim tygodniu roku liturgicznego^[5].

Zmianie uległo także umiejscowienie sekwencji w strukturze mszy. Została ona przeniesiona przed Aklamację przed Ewangelią. Co prawda Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego z 2000 roku przywróciło ją na pierwotne miejsce – po Alleluja, zmiana jednak przetrwała jedynie do publikacji nowego wydania w 2002. W Polsce sekwencje wykonuje się najczęściej w polskim przekładzie.

Sekwencję zawsze należy śpiewać, a nie recytować^[9]. Sekwencja bowiem jest po prostu pieśnią – a jeżeli pieśni się nie śpiewa, to wówczas się jej nie recytuje. Jeżeli z jakiejś uzasadnionej przyczyny (np. brak odpowiednio przygotowanej osoby) nie może zostać odśpiewana, należy ją opuścić – nawet wtedy, gdy jest obowiązkowa^[10].

W czasie wykonywania sekwencji obowiązuje postawa siedząca^[11].

Zobacz też

Liturgia Słowa

Przypisy

↑ Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 343. ISBN 978-83-233-4066-9.
↑ J. Pikulik. Sekwencje Polskie w: Musica Medii Aevi. T. 4. Kraków 1973. s. 70.
↑ J. Pikulik. Sekwencje Polskie w: Musica Medii Aevi. T. 4. Kraków 1973. s. 66.
↑ J. Pikulik. Sekwencje Polskie w: Musica Medii Aevi. T. 4. Kraków 1973. s. 65.
↑ ^a ^b Marcin Syzdek: Sekwencje. liturgia.pl, 2007-04-18. [dostęp 2021-08-31].
↑ Ks. Jan Wierusz-Kowalski, Liturgika, Warszawa 1956, s. 327.
↑ W. Apel. Gregorian Chant. Bloomington 1958.
↑ Ordo lectionum missae.
↑ Punkt 64 Ogólnego wprowadzenia do Mszału Rzymskiego mówi: „Sekwencję (...) śpiewa się” – zob. D. Ostrowski: Sekwencje w liturgii. Vademecum liturgiczne, 2017-04-26. [dostęp 2019-05-07].
↑ Ireneusz Pawlak: Sekwencje w liturgii mszalnej po Soborze Watykańskim II. s. 264–265. [dostęp 2019-04-29]. Cytat: We wspomnianym już Ordo Cantus Missae umieszczono następującą uwagę: „Jeśli nie śpiewa się „Alleluja” z wersetem, opuszcza się także sekwencję (n. 8)”. Został więc jasno wytyczony kierunek, w jakim należy pójść przy wykonywaniu sekwencji. Jest ona ze swej natury śpiewem, a w liturgii polskiej jest wprost pieśnią. Na pieśń składają się melodia i tekst, jako czynniki równorzędne i istotne. Jeśli pieśni się nie śpiewa, wówczas jej się nie recytuje. Tak też należy rozumieć wskazania zawarte w księgach liturgicznych. Chodzi bowiem o ducha liturgii, a nie o wypełnienie li tylko jej litery. Niestosowną jest zatem rzeczą recytowanie samego tekstu sekwencji. Lepiej w ogóle ją opuścić, nawet wówczas, gdy jest nakazana, niż recytować. Nie należy jednak z tego sądzić, że odpowiedzialni za kształt i całość liturgii mogą się łatwo dyspensować od przygotowania śpiewu sekwencji. Przyczyną tego nie może być np. wygoda. Możliwość opuszczenia tego śpiewu istnieje tylko wówczas, gdy mimo wysiłków nie udało się go przygotować albo też gdy przygotowany śpiew nie może zostać wykonany z powodu innych przeszkód, np. choroby kantora.
↑ Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o muzyce kościelnej. [dostęp 2021-06-19]. Cytat: Sekwencję przed Alleluja śpiewa zespół śpiewaczy lub kantor. Może ją wykonać w postawie siedzącej całe zgromadzenie.