Samogoszcz – wieś sołecka[5] w centralno-wschodniej Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim, w gminie Maciejowice[4][6]. Leży nad rzeką Okrzejką (w okolicach Samogoszczy zwaną potocznie Bączychą), będącą prawym dopływem rzeki Wisły (Dolina Środkowej Wisły).
Położenie
Samogoszcz leży 69 km na południowy wschód od Warszawy, na południowym krańcu województwa mazowieckiego. Miejscowość wchodzi w skład powiatu garwolińskiego oraz gminy Maciejowice. Przez Samogoszcz przebiega droga wojewódzka nr 801 z Warszawy do Puław.
Historycznie Samogoszcz położona jest na ziemi stężyckiej w dawnym województwie sandomierskim w Małopolsce.
W latach 1868–1954 miejscowość znajdowała się w granicach gminy Podłęż.
W latach 1975–1998 Samogoszcz położona była w województwie siedleckim.
Etymologia
Nazwa miejscowości pochodzi od staropolskiego imienia męskiego Samogost, złożonego z członów Samo- ("samotny, jedyny") i -gost ("goście", "gościć")[7].
W okolicy popularna jest również wersja, która nazwę miejscowości wywodzi od lasów, które dawniej (jeszcze na początku XX wieku) licznie porastały okoliczne tereny ("Sam gąszcz"). Nazwa miała ewoluować (historyczna forma: Samogoszcza) aż przybrała współczesną formę – Samogoszcz.
Historia
Na terenie Samogoszczy odkryto wielofazowy punkt osadniczy (epoka brązu, epoka żelaza, starożytność, nowożytność).
Samogoszcz została założona przed rokiem 1198[8].
Miejscowe dobra otrzymał wówczas Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Chrystusowego z Miechowa. W spisie darczyńców (powstał w 1198 r.) klasztoru miechowitów zanotowano między innymi, że „Pan Żyro z żoną i synem Oltem darowali dwie posiadłości: Samogoszcz, która leży nad Wisłą i inną, niedaleko osady Kije”[1].
W 1588 roku dziedzic Samogoszczy, Jan Łączyński zapisał na rzecz altarii-ołtarza Świętego Krzyża w nieistniejącym obecnie kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Garwolinie jeden łan ziemi w tej miejscowości[9]. Później Samogoszcz wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk, aby ostatecznie razem z dobrami maciejowickimi przejść na własność rodu Zamoyskich.
Miejscowość kilkukrotnie nawiedzały pożary, które niszczyły większość zabudowań. Jeden z największych miał miejsce w czasie "potopu szwedzkiego" (1655-1660), kiedy wieś została splądrowana przez najeźdźców. Spalony został wtedy również drewniany kościół parafialny[potrzebny przypis].
Podczas II wojny światowej na terenie Samogoszczy działały oddziały partyzanckie[10].
Zabytki
- Kościół parafialny pod wezwaniem świętej Jadwigi Śląskiej – murowany, jednonawowa świątynia zbudowana w stylu neogotyckim w latach 1863-1864 według planu Henryka Marconiego przez Juliana Ankiewcza, pochodząca z fundacji hrabiego Stanisława Zamoyskiego (1820-1889) i jego żony, Róży z domu Potockich. W kościele znajdują się elementy wyposażenia pochodzące z wcześniejszych świątyń, które znajdowały się w tym miejscu. Jest to m.in. rokokowa ambona z 2. połowy XVIII wieku ozdobiona postaciami czterech Ewangelistów. Jej autorstwo przypisuje się bliżej nieznanemu przedstawicielowi warszawskiego środowiska rzeźbiarskiego[11]. Ponadto marmurowa, puklowana chrzcielnica z ostatniej ćwierci XVII w.[12] oraz kielich wykonany około połowy XVII w.[13]
- Dzwonnica (ok. 1863), murowana, nawiązująca stylem do budynku kościoła
- nieistniejące ogrodzenie wokół kościoła z bramą (ok. 1863), murowane
- nieistniejąca organistówka (ok. 1863), drewniana
- Stara plebania (1844; przebudowa 1878), murowana; w XXI w. przeznaczona na siedzibę parafialnego domu kultury
- Kaplica cmentarna (1. ćwierć XX w.), drewniana
- Budynek "starej" szkoły podstawowej (lata 30. XX w.; rozbudowa 2. połowa XX w.), murowany
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 120619
- ↑ Raport o stanie gminy Maciejowice w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 5
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1132 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ BIP gminy, sołectwa
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ M. Karaś, O staropolskich imionach dwuczłonowych zachowanych w nazwach miejscowych, [w:] Onomastica, r. II, z. 2, Wrocław 1956
- ↑ Samogoszcz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2016-01-23] .
- ↑ Garwolin. Dzieje miasta i okolicy, red. E. Markowska, Warszawa 1980, s. 77
- ↑ Tamże, s. 284
- ↑ Tamże, s. 235
- ↑ Tamże, s. 236
- ↑ Tamże, s. 238
Linki zewnętrzne
| Miasto |
|
|---|
| Wsie |
|
|---|
| Kolonia |
|
|---|
| Osady |
|
|---|
| Osada leśna |
|
|---|
| Części miasta |
|
|---|
| Części wsi |
- Ciechoszówka
- Ciosny
- Czerwona Karczma
- Kępa
- Kopanina
- Kopiec
- Korczunek
- Malwinów
- Nad Rowem
- Piaski
- Podjaminy
- Powiśle
- Proboszczowskie
- Przy Wale
- Rybakówka
- Skoroszówka
- Stary Przewóz
- Stawiska
- Szuberka
- Tyrzyn Dworski
- Wygwizdów
- Zaprzyrytka
|
|---|
.JPG)
