Wieś położona jest w odległości 4 km na północny zachód od Jawora, nad Nysą Szaloną.
Bezpośrednio nad miejscowością, od strony południowo-wschodniej wznosi się zapora zbiornika retencyjnego „Słup”, a wieś przecinają dwa upusty zalewu (jeden czynny i jeden awaryjny).
Nazwa
Nazwa miejscowości, popularna na Słowiańszczyźnie, wywodzi się prawdopodobnie od jednego ze „słupów” – wież strażniczych dzięki, którym mieszkańcy mogli obserwować okolicę aby ustrzec się przed niespodziewanym napadem. Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy "słup"[5]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia on jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Slup podając jej znaczenie "Pfahlhof" czyli po polsku "Słup na dziedzińcu"[5]. Nazwa została później fonetycznie zgermanizowana na Schlaup[5] i utraciła swoje pierwotne znaczenie.
Wieś wzmiankowana była po raz pierwszy w 1177 r. jeszcze jako posiadłość Dzierżykraja, zaś od 1202 r. już jako Słup (Zlup)[6]. Kolejny dokument z 1202 roku wydany przez biskupa wrocławskiego Cypriana wymienia miejscowość w zlatynizowanej obecnie stosowanej polskiej formie Slup[7]. W dokumencie z 1217 roku wydanym przez biskupa wrocławskiego Lorenza miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej, staropolskiej formie Zlup[8]. W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol.Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest jako Scapil[9]. W jednym z dokumentów lubiąskich wymieniony jest jako Slup[10].
Historia
Niektóre źródła podają, że 26 kwietnia1177 r. książę PolskiMieszko III Stary potwierdził zgodę księcia Bolesława Wysokiego na przekazanie wsi cystersom z Lubiąża, którzy w pobliskiej Winnicy w 1202 założyli swą grangię (cysterski folwark). Od tego czasu do początku XIX w. losy Słupa jako stolicy dóbr klasztornych wiązały się nierozerwalnie z zakonnikami. Na unoszącym się nad okolicą bazaltowym wzgórzu już w połowie XIII w. powstał kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, pod który podlegały Męcinka, Pomocne, Małuszów, Chełmiec, Janowice Duże i Gniewomierz. W obrębie murów znajdował się także parafialny cmentarz z kaplicą pogrzebową i ossarium – kaplicą, w której gromadzono kości z dawnych grobów (zachowane do dziś). W XV wieku, w trakcie wojen husyckich Słup został spalony, a następnie odbudowany. Obecny kształt kościół parafialny otrzymał w wyniku przebudowy z 1716 r., gdy m.in. otrzymał bogaty, barokowy wystrój wnętrza (m.in. freski i rzeźby, chrzcielnica), oraz późniejszym z XIX w., kiedy m.in. dobudowane zostały empory. W 1843 r. przy kościelnym murze został pochowany o. Sebastian Berg, ostatni cysters z Lubiąża.
W 1945 r. wieś została włączona do Polski. Jej dotychczasowych mieszkańców wysiedlono do Niemiec. W najnowszej, powojennej historii Słupa należy odnotować rok 1974 (rozpoczęto budowę tamy na Nysie Szalonej; budowę wraz z Zalewem Słup zakończono 1978) oraz pierwsze lata XXI w. (uruchomiono komercyjną elektrownię wiatrową o mocy 160 kW – 1 wiatrak).
Zabytki
Kapliczka słupowa i kamienne krzyże w Słupie
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[11]:
kościół par. pw. Wniebowzięcia NMP, z XV-XX w.
cmentarz
kaplica cmentarna, z XVI w.
plebania, nr 58, z 1716 r.
Inne zabytki
cztery stare kamienne krzyże ustawione przed murem cmentarza kościelnego oraz kapliczka słupowa wmurowana w mur. Krzyże i kapliczka określane są często jako tzw. pokutne co jednak nie ma podstaw w żadnych dowodach ani badaniach, a jest oparte jedynie na nieuprawnionym założeniu, że wszystkie stare kamienne krzyże monolitowe, o których nic nie wiadomo, są krzyżami pokutnymi[12], chociaż w rzeczywistości powód fundacji takich krzyży może być różnoraki, tak jak każdego innego krzyża. Niestety hipoteza ta stała się na tyle popularna, że zaczęła być odbierana jako fakt i pojawiać się w lokalnych opracowaniach, informatorach czy przewodnikach jako faktyczna informacja, bez uprzedzenia, że jest to co najwyżej luźny domysł bez żadnych bezpośrednich dowodów.
Komunikacja
Do Słupa można dojechać autobusami PKS z Jawora oraz PKS i mikrobusami prywatnymi z Legnicy do pętli w Winnicy (3 km od wsi). W Winnicy zatrzymuje się prywatny mikrobus relacji Złotoryja – Jawor – Wrocław.
↑Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32-37, 2010.
.jpg)
