Słoków

wieś
Słoków (lipiec 2020)
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Lubrza
Liczba ludności (2011)	89[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-231[3]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0498431
Położenie na mapie gminy Lubrza Słoków
Położenie na mapie Polski Słoków
Położenie na mapie województwa opolskiego Słoków
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Słoków
50°21′09″N 17°41′56″E/50,352500 17,698889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Słoków (niem. Schlogwitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza^[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 91 osób^[5].

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 3 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Lubrza z gminą Biała. Należy do Euroregionu Pradziad^[6]. Ogólna powierzchnia wsi to 248 ha, w tym użytków rolnych 225 ha^[7].

W Słokowie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Słokowa wynoszą 624 mm. Dominują wiatry zachodnie^[8].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Sloków, a także niemiecką Schlogwitz we fragmencie: „Schlogwitz (1379 Slohowicz, polnisch Sloków)”^[9]. Wzmiankowana pierwszy raz w 1379 roku pod nazwą Slokowicz (Sławkowice), pochodzącej od nazwy osobowej „Sławek” (z 1224 roku). W młodszych dokumentach historycznych występuje pod nazwą Slawkowicz (1416), Sloków (1485) i Schlogwitz^[7]. Ze względu na słowiańskie pochodzenie nazwa Schlogwitz została zmieniona w okresie nazistowskim na Schlagenhof^[10]. W opracowanej w 1971 przez Powiatowy Inspektorat Statystyczny w Prudniku Statystycznej charakterystyce miejscowości w gromadach powiatu prudnickiego, miejscowość została wymieniona pod nazwą Słoków^[11].

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Slokowicz (1379), Slohowicz (1379), Slokowitz (1379), Slokowicz (1384), Slawkowicz (1416), Schloywicz (1580), Schlagwicz (1604), ex villa Schlokowic (1679), in octavo pago Zlokow dicto (1687), Schlagwitz, P[ol]. Slokow (1736), Schlogwitz (1743), Schlogwiz, pohln. Slokon (1784), Schlogwiz, Schlogwitz (1789), Schlogwitz, Sloków (1845), Schlogwitz, Sloków (1865), Zloków (1900), Słoków (Słokowice) – Schlagenhof (1939), Zułków, Sokowo (1945), Schlagenhof – Słoków, -owa, słokowski (1948), Słoków, -kowa (1982)^[10].

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1379^[12]. Układ i funkcja dzisiejszej zabudowy wskazuje na to, że genetycznym układem przestrzennym wsi był folwark, który w dokumentach historycznych wzmiankowany był około XVI wieku (prawdopodobnie istniał znacznie wcześniej). W średniowieczu wieś nosiła nazwę Slokowicz (Sławkowice) i była własnością rodu Kornitzów^[13]. W 1536 dochody ze Słokowa pobierali joannici z Solca^[14].

W 1732 hrabia Mettich zbudował we wsi pałac przeznaczony dla jego żony na wypadek, gdyby została wdową. Hrabia dysponował majątkiem ziemskim we wsi^[13]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[15]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[16]. W 1768 majątek przeszedł na własność rodu Strachwitzów^[13]. Friedrich Albert Zimmermann w 1784 notował, że w Słokowie mieszkali zarówno katolicy, jak i ewangelicy^[17]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa wbijającego po prawej łopatę w ziemię, a w otoku napis: SCHLOGWITZ: GEM: SIG: / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Słoków / Powiat Prudnicki)^[18].

W 1819 ziemie w Słokowie nabył Carl Wilhelm Ludwig von Wittenburg. Słoków był jego własnością do 1845, a w posiadaniu rodu Wittenburgów pozostał do 1945. Ród przyczynił się do rozwoju i rozbudowy wsi. Rudolf von Wittenburg zbudował we wsi stodołę oraz stajnię dla koni. Po jego śmierci, majątek przejęła wdowa po nim, Emma. Wzniosła ona w pobliskim lesie grobowiec rodzinny oraz kurnik, który przekształcono w szkołę. Następnie majątkiem zarządzali synowie Rudolf i Paul^[12]. Posiadłość rycerska miała powierzchnię 902 morgów i obejmowała ziemie w sąsiednich Olbrachcicach, Nowym Browińcu i Laskowicach. Gospodarstwa rolników posiadały 82 morgi. Pod koniec XIX wieku w Słokowie mieszkało 133 katolików, podlegających parafii w Nowym Browińcu, a także 111 ewangelików, uczęszczających do kościoła w Olszynce^[19].

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 238 mieszkańców Słokowa 190 posługiwało się językiem niemieckim, 43 językiem polskim, a 5 było dwujęzycznych^[20]. Po I wojnie światowej właścicielem majątku w Słokowie był Gustav von Wittenburg^[12]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Słoków znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem^[21]. Do głosowania uprawnione były w Słokowie 142 osoby, z czego 52, ok. 36,6%, stanowili mieszkańcy (w tym 50, ok. 35,2% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 142 głosy (100% uprawnionych), w tym 140 (ok. 98,6%) ważnych; za Niemcami głosowało 140 osób (100%), a za Polską 0 osób (0%)^[22]. Na początku lat 20. XX wieku w Słokowie powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej. We wnękach ściany za kamieniem ustawiono marmurowe płyty z nazwiskami poległych^[19].

Podczas II wojny światowej w gospodarstwie w Słokowie pracowali robotnicy przymusowi z Polski i Ukrainy^[13]. W styczniu 1945 przez Słoków przeszły kolumny więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. W toku tzw. „marszu śmierci” wiele osób zmarło lub zostało zamordowanych przez Niemców^[23]. W czasie trwania walk o Prudnik między Armią Czerwoną i Wehrmachtem, w nocy z 17 na 18 marca 1945 Gustav von Wittenburg rozdał mieszkańcom Słokowa swoje konie, które pomogły im w ucieczce w kierunku pobliskich Gór Opawskich, a następnie na teren późniejszej Czechosłowacji. Sam Wittenburg opuścił Słoków dzień później, przedzierając się na koniu przez zamykające się okrążenie wojsk radzieckich. Pałac w Słokowie, przejęty przez Rosjan, częściowo spłonął w nieznanych okolicznościach^[19].

Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[24]. Wówczas w Słokowie została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich – z Rumna koło Lwowa na terenie obecnej Ukrainy^[25].

W latach 1945–1950 Słoków należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza^[26], a w latach 1954–1972 do gromady Olszynka^[27].

Majątek Wittenburgów przeszedł na własność państwa w 1947 roku^[13]. W Słokowie utworzono rolniczą spółdzielnię produkcyjną^[28]. W pałacu planowano utworzyć szkołę rolniczą, jednak ostatecznie został on wysadzony w powietrze w latach 60. XX wieku. Zachowały się pobliski spichlerz dworski oraz kapliczka^[13].

Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z Kresów Wschodnich po 1945 w wyniku przymusowych przesiedleń ludności polskiej^[29].

• 1871 – 132^[30]
• 1885 – 142^[31]
• 1905 – 97^[32]
• 1910 – 105^[33]
• 1933 – 215^[34]
• 1939 – 198^[34]
• 1966 – 150^[35]
• 1998 – 98^[36]
• 2002 – 97^[36]
• 2009 – 87^[36]
• 2011 – 89^[36]
• 2012 – 90^[5]
• 2013 – 91^[37]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[38]:

• zespół pałacowy, z XVIII–XIX w.:
  • ruina pałacu, nie istnieje
  • spichlerz
  • kapliczka-dzwonnica, przy folwarku
  • park.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Słokowie chronione są ponadto^[39]:

• układ ruralistyczny, z XIV w.
• budynek mieszkalny nr 1, z l. 30. XX w.
• budynek mieszkalno-gospodarczy nr 15, z pocz. XX w.
• dom mieszkalny nr 18, z XIX/XX w.

• 
  Ruina pałacu – piwnica (lipiec 2020)
• 
  Spichrz z XVIII/XIX w. (lipiec 2020)
• 
  Kapliczka-dzwonnica przy folwarku z XVIII w. (lipiec 2020)
• 
  Park l. 80. XIX, pocz. XX w. (lipiec 2020)

• Pomnik ofiar I i II wojny światowej – pomnik na posesji prywatnej w Słokowie powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Na głazie tablica z inskrypcją w języku polskim: „Ku pamięci ofiar I i II wojny światowej”^[40]. W przeszłości we wnękach ściany za kamieniem znajdowały się marmurowe płyty z nazwiskami poległych^[19].

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajdują się drogi powiatowe: nr 1202O relacji Biała – Olbrachcice – Słoków – Laskowice oraz nr 1279O relacji Olszynka – Słoków^[41].

Słoków posiada połączenia autobusowe z Głogówkiem, Lubrzą, Nowym Browińcem, Prudnikiem. We wsi znajduje się jeden przystanek autobusowy^[42].

Katolicy ze Słokowa należą do parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Olbrachcicach (dekanat Biała)^[43].

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Słokowie^[44].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku^[45].

Teren wsi, jak i całej gminy Lubrza, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[46]. Gminę Lubrza obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[47].

• Gustav von Wittenburg (1882–1961), szlachcic
• Rudolf von Wittenburg (1913–1945), wojskowy w stopniu rotmistrza

• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.