Rząd Jarosława Stećki

Rząd Jarosława Stećki (Krajowy Rząd Zachodnich Obwodów Ukrainy) – rząd ukraiński, utworzony po ogłoszeniu Aktu odnowienia Państwa Ukraińskiego 30 czerwca 1941, funkcjonował 7 dni (do 6 lipca 1941). Na premiera rządu desygnowano Jarosława Stećko.

Lwów po wejściu armii niemieckiej

30 czerwca 1941 do Lwowa wkroczył batalion „Nachtigall” o siedem godzin wyprzedzając regularne jednostki niemieckie. Tego samego dnia, stworzony kilka dni wcześniej przez banderowców Ukraiński Komitet Narodowy proklamował niepodległość Ukrainy i powierzył Jarosławowi Stećko utworzenie rządu. Iwan Hrynioch, referent duszpasterstwa oddziału „Nachtigall” uzyskuje od metropolity obrządku greckokatolickiego Andrzeja Szeptyckiego aprobatę na utworzenie rządu i ogłoszenie niepodległości. Proklamację o tym wydarzeniu odczytano przez lwowską radiostację. W okresie między 30 czerwca a 7 lipca 1941 mają miejsce dwa masowe mordy w mieście tj. pogrom Żydów oraz profesorów lwowskich. Rozlepiane odezwy obwieszczały ludności Lwowa zamiar OUN-R proklamowania „Ukrajińskoj Samostijnoj Derżawy”. „Lachów, Żydów i komunistów niszcz bez litości, nie miej zmiłowania dla wrogów Ukraińskiej Rewolucji Narodowej” – wzywały w tym czasie jawnie do mordów ulotki OUN wręczane przechodniom[1]. Do 3 lipca miejscowa ludność zabiła ok. 4 tys. Żydów.

Historia utworzenia rządu

Początkowo planowano, że premierem rządu ukraińskiego zostanie Stepan Bandera, ale został on zatrzymany przez władze niemieckie w Krakowie[2]. Powstanie rządu notyfikowano oficjalnie Niemcom i państwom – sojusznikom III Rzeszy – Włochom[3], Węgrom, Rumunii, Finlandii, Słowacji.

Rząd ten nie został uznany przez żadne państwo na świecie, w tym czasie na emigracji działał rząd URL z siedzibą w Berlinie, który był legalnym reprezentantem narodu ukraińskiego.

2 lipca 1941 przebywający w Berlinie minister spraw zagranicznych rządu Wołodymyr Stachiw wystosował do ministra spraw zagranicznych III Rzeszy Joachima Ribbentropa list, w którym poinformował o ogłoszeniu 30 czerwca niepodległości Ukrainy.

Na ultimatum Hitlera, żądające odwołania Aktu, jego sygnatariusze: przewodniczący OUN Stepan Bandera, premier rządu ukraińskiego Jarosław Stećko i przewodniczący UNK Wołodymyr Horbowy, odpowiedzieli odmownie.

Reakcja Niemców była natychmiastowa – 3 lipca 1941 zabroniono Banderze opuszczać krakowskie mieszkanie, a 5 lipca wywieziono go razem z współpracownikami Romanem Ilnyckim i Wołodymyrem Stachiwem do Berlina.

5 lipca rozwiązano rząd Jarosława Stećki, a jego członków (Wasyl Mudry, Wiktor Andrijewski, Roman Szuchewycz, Wołodymyr Janiw) przewieziono do Krakowa. Odpowiadali tam początkowo z wolnej stopy. 6 lipca Adolf Hitler wydał rozkaz rozpędzenia rządu Stećki, w tym dniu również rozpoczęły się represje skierowane przeciw działaczom OUN-B. Także 6 lipca we Lwowie OUN-B powołała Radę Seniorów.

9 lipca aresztowano Jarosława Stećkę, a 11 lipca 1941 resztę rządu. W dniach 11–23 lipca prowadzono tajne negocjacje w Sulejówku, jednak działaczy OUN-B nie udało się nakłonić do rezygnacji z niepodległości[4].

W połowie lipca czasowo zwolniono Stećkę, a 20 lipca Banderę z współpracownikami. Uwolnienie działaczy OUN-B miało pomóc w wykorzystaniu Ukraińców do walki z ZSRR. Jednocześnie 20 lipca Hitler podpisał rozkaz o utworzeniu Komisariatu Rzeszy Ukraina (od 1 września 1941), co ostatecznie grzebało szanse na utworzenie państwa ukraińskiego. 5 sierpnia 1941 dowództwo 17 Armii wydało rozkaz o aresztowaniu „banderowskich agitatorów” i przekazaniu ich kontrwywiadowi wojskowemu.

12 września przeprowadzono w Berlinie ostateczne rozmowy[5], a gdy ponownie Stepan Bandera, Jarosław Stećko i inni działacze OUN kategorycznie odmówili odwołania deklaracji niepodległości Ukrainy – wysłano ich do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen.

17 września 1941 dowództwo Grupy Armii Południe wydało rozkaz o aresztowaniu wszystkich członków OUN-B. 25 listopada 1941 Adolf Hitler wydał rozkaz nr 12432/1941, w którym rozkazał zlikwidować organizację OUN Bandery i aresztować jej członków w związku z fałszywym oskarżeniem o przygotowywanie przez nią antyniemieckiego powstania w Reichskommissariat Ukraine.

Aresztowania objęły około 80% kadry kierowniczej OUN-B, i trwały jeszcze przez rok 1942. Organizacja z szoku otrząsnęła się dopiero po kilku miesiącach. Dowodzenie odtworzoną konspiracyjną OUN-B objął Mykoła Łebed. Na II Konferencji OUN-B w kwietniu 1942 potępiono zarówno faszyzm[potrzebny przypis], jak i komunizm. Odżegnano się od wszelkiej współpracy z okupantem. Postanowiono liczyć tylko na własne siły i zmobilizować cały naród do walki o niepodległość jednocześnie ze wszystkimi wrogami – ZSRR, Niemcami i Rumunią[6].

Skład rządu

Według Torzeckiego

Według Ryszarda Torzeckiego w skład rządu wchodzili:

Według Melnyka

Andrij Melnyk w swej książce „30 czerwca 1941”, wydanej w 1967, podaje trochę inny skład rządu:

  • Premier oraz reformy społeczne – Jarosław Stećko
  • Wicepremier – Łew Rebet
  • Wicepremier i Ministerstwo Ochrony Zdrowia – Marian Panczyszyn
  • Ministerstwo Bezpieczeństwa Narodowego – Mykoła Łebed
  • Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Wołodymyr Stachiw
  • Ministerstwo Informacji – Ołeksandr Haj-Hołowko
  • Ministerstwo Koordynacji Politycznej – Iwan Kłymiw
  • Ministerstwo Spraw Wewnętrznych – Wołodymyr Łysyj
  • Ministerstwo Gospodarki Narodowej – Julijan Pawłykowśki
  • Ministerstwo Leśnictwa – Andrij Piasećkyj
  • Ministerstwo Oświaty I Spraw Religijnych – Radzykewycz
  • Ministerstwo Transportu – Moroz
  • Ministerstwo Rolnictwa – Jewhen Chrapływyj
  • Ministerstwo Spraw Wojskowych – gen. Wsewołod Petriw
  • Ministerstwo Sprawiedliwości – Julijan Fedorowycz
  • Ministerstwo Finansów – Ilaryj Olchowyj

Według Mazura, Skwary i Węgierskiego

Mazur, Skwara i Węgierski w swojej książce „Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa” podają następujący skład rządu:

Jednocześnie przewodniczącym Zarządu Miejskiego Lwowa został Jurij Polanski, od którego o 16:30 odebrał przysięgę na wierność państwu ukraińskiemu Jarosław Stećko.

Przypisy

  1. ↑ „Równocześnie rozlepiane odezwy obwieszczały ludności Lwowa zamiar OUN-R proklamowania „Ukrajińskoj Samostijnoj Derżawy”. „Lachów, Żydów i komunistów niszcz bez litości, nie miej zmiłowania dla wrogów Ukraińskiej Rewolucji Narodowej” – wzywała już jawnie do mordów ulotka OUN wręczana przechodniom. W instrukcjach wydanych przez OUN-R nakazywano, by wszędzie, gdzie wkraczają Niemcy, miasta i wioski były udekorowane niemieckimi flagami, by na głównych ulicach były postawione bramy triumfalne z napisami: „Heil Hitler”, „Sława OUN”) „Sława Banderze”, „Niech żyje niemiecka armia”, „Niech żyje wódz Adolf Hitler”. [w: Włodzimierz Bonusiak. Kto zabił profesorów lwowskich? 1989, str. 30]
  2. ↑ Kazimierz Podlaski (Bohdan Skaradziński), „Białorusini, Litwini, Ukraińcy”, Białystok 1990, s. 103
  3. ↑ Premier Stećko w liście do Mussoliniego pisze tak: „w nowym sprawiedliwym faszystowskim porządku, który powinien zastąpić system wersalski, Ukraina zajmie należne jej miejsce”
  4. ↑ Torzecki, ibidem
  5. ↑ Rozmowy ukraińsko-niemieckie odbyły się w gmachu przedwojennej ambasady RP w Berlinie. Ryszard Torzecki. op.cit. ibidem
  6. ↑ Grzegorz Motyka, „Tak było w Bieszczadach”, s. 105

Bibliografia