Rozchodnik (SedumL.) – rodzaj roślin należący do rodziny gruboszowatych. Według ujęć taksonomicznych dominujących na początku XXI wieku należy do niego ok. 460[4]–470[5] gatunków, ale rodzaj wymaga rewizji taksonomicznej i postulowane jest jego szerokie ujęcie obejmujące ponad 750 gatunków[5]. Rośliny te występują głównie na półkuli północnej[6]. Wiele gatunków to rośliny ozdobne, zazwyczaj sukulenty w naturze rosnące w miejscach suchych – na terenach skalistych i piaszczystych, ale należą tu też gatunki leśne i siedlisk bagiennych[7].
Ulistnienie skrętoległe, naprzeciwległe lub okółkowe (w okółku po 3–5 liście), liście gruboszowate, płaskie lub wałeczkowate, siedzące lub ogonkowe, czasem u nasady z ostrogą. Osiągają zróżnicowane rozmiary – od 1 mm do 8 cm długości. Blaszka liściowa jest całobrzega, a jej użyłkowanie niemal niewidoczne[9].
Małe, białe, żółte lub różowe, zebrane w szczytowe podbaldachy. Zazwyczaj pięciokrotne, czasem 3-, 8-, 12-krotne. Działki kielicha zwykle wyraźne, zielone, czasem z ostrogą u nasady[9]. Płatki zwykle gwiazdkowato rozpostarte. Pręcików jest zwykle dwa razy więcej od płatków, czasem tyle samo i odpowiednio wyrastają w dwóch lub pojedynczym okółku[8]. Posiadają długie i cienkie nitki. Zalążnie górne[7]. Powstają z owocolistków zwykle w liczbie odpowiadającej liczbie płatków. Zwieńczone są szyjkami słupków różnej długości[8].
Wielonasienne, gwiazdkowate mieszki, wzniesione lub rozpostarte[7][8].
Systematyka
Rodzaj w tradycyjnym ujęciu jest polifiletyczny[5], jego klasyfikacja wciąż jest przedmiotem badań i dla wielu gatunków i ich grup pozostaje niejasna[9] – padają bardzo różne propozycje jego ujęcia – od bardzo wąskich, po bardzo szerokie[5]. Gatunki tu dawniej i współcześnie zaliczane reprezentują przedstawicieli wszystkich kladów identyfikowanych w obrębie podrodziny Sempervivoideae. Bazalny w obrębie podrodziny klad Telephium tworzą m.in. rodzaje Hylotelephium, Phedimus i Rhodiola (dawniej z gatunkami zaliczanymi do Sedum). Kolejny klad to Petrosedum obejmujący wyodrębniony z Sedum rodzaj Petrosedum, ale też z bazalnym w jego obrębie gatunkiem Sedum nanum. Kilka gatunków z rodzaju występuje w obrębie kladu Aeonium tworząc grad ewolucyjny w jego obrębie. Pozostałych kilkaset gatunków wymieszanych jest wśród tradycyjnie wyróżnianych rodzajów plemienia Sedeae w zwązku z czym za najbardziej uzasadnione uznawane jest scalenie ich wszystkich w rodzaj Sedum[5].
Synonimy (w zależności od ujęcia systematycznego rodzaju są bardzo zróżnicowane)[11]
Aithales Webb & Berthel., Aizopsis Grulich, Amerosedum Á. Löve & D. Löve, Anacampseros Mill., Asterosedum Grulich, Breitungia Á. Löve & D. Löve, Cepaea Fabr., Chetyson Raf., Clausenellia Á. Löve & D. Löve, Cockerellia (R. T. Clausen & N. W. Uhl) Á. Löve & D. Löve, Congdonia Jeps., Corynephyllum Rose, Etiosedum Á. Löve & D. Löve, Gormania Britton, Helladia M. Král, Hjaltalinia Á. Löve & D. Löve, Keratolepis Rose ex Fröd., Lenophyllum Rose, Leucosedum Fourr., Macrosepalum Regel & Schmalh., Mucizonia (DC.) Batt. & Trab., Oreosedum Grulich, Parvisedum R. T. Clausen, Petrosedum Grulich, Poenosedum Holub, Procrassula Griseb., Pseudorosularia Gurgen., Sedastrum Rose, Sedella Fourr., nom. inval., Spathulata (Boriss.) Á. Löve & D. Löve, Telmissa Fenzl, Tetrorum Rose, Triactina Hook. f. & Thomson
Rodzaj Sedum należy do podrodziny Sempervivoideae, rodziny gruboszowatychCrassulaceae, do rzędu skalnicowców (Saxifragales) i wraz z nim do okrytonasiennych[2].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Saxifraganae Reveal, rząd skalnicowce (Saxifragales Dumort.), rodzina gruboszowate (Crassulaceae DC. in Lam. & DC.), podrodzina Sedoideae Endl. ex Walp., plemię Sedeae Fr., podplemię Sedinae Kitt. in A. Rich., rodzaj rozchodnik (Sedum L.)[12].
Zastosowanie
Wiele gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne, sadzonych w ogrodach naturalistycznych i skalnych. Ze względu na małe wymagania i odporność na susze są wykorzystywane do obsadzania dachów, murów i torowisk[13].
Tradycyjnie zaliczane do tego rodzaju są także rozpowszechnione w uprawie: rozchodnikowiec EwersaHylotelephium ewersii (≡ rozchodnik Ewersa Sedum ewersii); rozchodnikowiec okazałyHylotelephium spectabile (≡ rozchodnik okazały Sedum spectabile); rozchodnikowiec SieboldaHylotelephium sieboldii (≡ rozchodnik Siebolda Sedum sieboldii); rozchodnik skalnyPetrosedum montanum (≡ Sedum montanum), rozchodnik kamczackiPhedimus kamtschaticus (≡ Sedum kamtschaticum); rozchodnik ForsteraPetrosedum forsterianum (≡ Sedum forsterianum).
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abGeoffreyG.BurnieGeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC271991134.
↑ abcRoger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 109. ISBN 0-333-74890-5.
↑ abcdSedum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-01-23]. (ang.).
↑ abcdefHideaki Ohba: Sedum Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-01-23]. (ang.).
↑ abZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 163-164, ISBN 978-83-62975-45-7.
↑Sedum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-05-05].
↑BeataB.GrabowskaBeataB., Encyklopedia bylin. T. 2, K-Z, TomaszT.Kubala (red.), Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, s. 788, ISBN 978-83-7506-846-7, OCLC804634307.