Rogatki Grochowskie

Rogatki Grochowskie
Ilustracja
Pawilon północny
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Zamoyskiego 55 (pawilon północny)
ul. Zamoyskiego 36 (pawilon południowy)

Styl architektoniczny

klasycyzm[1]

Architekt

Jakub Kubicki[1]

Ukończenie budowy

1823[1]

Ważniejsze przebudowy

1961 – przesunięcie pawilonu północnego
1998 – remont kapitalny pawilonu północnego
2001 – przesunięcie pawilonu południowego
2002 – remont kapitalny pawilonu południowego

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rogatki Grochowskie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Rogatki Grochowskie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rogatki Grochowskie”
Ziemia52°14′50″N 21°03′06″E/52,247222 21,051667
Multimedia w Wikimedia Commons
Pawilon południowy

Rogatki Grochowskie[2][3] – dwie rogatki (pawilony rogatkowe) znajdujące się w warszawskiej dzielnicy Praga-Południe, przy ul. Zamoyskiego, u zbiegu z ulicami Lubelską i Grochowską.

Historia

Pierwsze rogatki w Warszawie, Pradze i Golędzinowie powstały po 1770, tj. po tym, jak obszar ten został otoczony wałem ziemnym znanym jako okopy Lubomirskiego[2]. Budynki rogatek były lokalizowane przy wale, u wylotu najważniejszych dróg[2]. Pod koniec XVIII wieku w obecnych granicach Warszawy funkcjonowało 10 rogatek: Belwederskie, Czerniakowskie, Mokotowskie, Jerozolimskie, Wolskie, Powązkowskie, Marymonckie, Grochowskie, Ząbkowskie i Golędzinowskie[2].

W latach 1816–1823 wzniesiono nowe pawilony rogatkowe zaprojektowane przez Jakuba Kubickiego[3]. Powstało wtedy 18 pawilonów w stylu klasycystycznym[4]. Architekt ustawił je parami i nadał każdemu zespołowi inny wygląd[3]. W jednym pawilonie urzędował dozorca policji (będący przedstawicielem Urzędu Municypalnego), a w drugim poborca podatkowy, który przyjmował opłaty za wjazd do miasta[2]. Do czasów współczesnych zachowały się rogatki Mokotowskie i Grochowskie[2].

Klasycystyczne pawilony rogatkowe przy obecnej ul. Zamoyskiego zostały wzniesione w 1823[1], równocześnie z ukończeniem Traktu Brzeskiego (obecna ul. Grochowska) – pierwszej drogi bitej w Królestwie Polskim[5]. W jednym z budynków swój posterunek miał dozorca policyjny, w drugim mieścił się urząd poborcy.

Budynki rogatek zostały rozmieszczone symetrycznie po obu stronach ulicy[1]. Charakterystyczną cechą budynków są wgłębne portyki zwieńczone gładkim tympanonem, oparte na czterech kolumnach w stylu jońskim. Zarówno wnętrza portyków, jak i boczne ściany rogatek, zdobione są licznymi płaskorzeźbami.

Po spaleniu w 1915 (I wojna światowa) drewnianego budynku przystanku kolei jabłonowskiej Rogatka Moskiewska (późniejszy Kamionek), znajdującego się u zbiegu al. Zielenieckiej i ul. Zamoyskiego, przeniesiono go do wynajętego od miasta pawilonu południowego[6]. Przystanek został ponownie przeniesiony na dawne miejsce w latach 20., a jego nazwę zmieniono na Park Paderewskiego[6].

W trakcie II wojny światowej budynki zostały uszkodzone w niewielkim stopniu[7].

24 stycznia 1961, w związku z poszerzeniem ul. Grochowskiej, pawilon północny przesunięto o ok. 10 metrów[8]. Było to pierwsze przesunięcie budynku w Warszawie[9]. Południową rogatkę przesunięto o 8,7 metra 18 czerwca 2001, po 4 latach przygotowań i rozbiórce dwóch kamienic. Oryginalna lokalizacja rogatki południowej zaznaczona jest klinkierem na jezdni oraz chodniku. Gruntowny remont budynki przeszły w 1998 (północny) oraz 2002 (południowy). W trakcie remontów dokonano napraw dachów, instalacji wewnętrznych, stolarki okiennej i drzwiowej, uzupełniono brakujące zdobienia oraz przywrócono oryginalny rozkład pomieszczeń.

W 2014 na bocznej ścianie pawilonu południowego odsłonięto tablicę upamiętniającą powołanie Polskiej Organizacji Wojskowej[10].

Inne informacje

Pod nazwą Rogatki Moskiewskie funkcjonował znajdujący się nieopodal przystanek wąskotorowej Kolei Jabłonowskiej. Został on wysadzony w powietrze w 1915 i odbudowany rok później, ale działał pod nową nazwą Kamionek[7].

Galeria

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 220.
  2. ↑ a b c d e f Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 732. ISBN 83-01-08836-2.
  3. ↑ a b c Mariusz Karpowicz (red.): Sztuka Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 221. ISBN 83-01-04060-2.
  4. ↑ Jerzy S. Majewski: Warszawa nieodbudowana. Królestwo Polskie w latach 1815–1840. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2009, s. 160–161. ISBN 978-83-61932-00-0.
  5. ↑ Michał Grzybek: Rogatki Grochowskie. warszawa1939.pl. [dostęp 2011-12-26]. (pol.).
  6. ↑ a b Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004, s. 17. ISBN 83-206-1513-5.
  7. ↑ a b Rogatki Grochowskie. twoja-praga.pl. [dostęp 2011-12-26]. (pol.).
  8. ↑ Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
  9. ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie. Rok 1961. „Warszawski kalendarz ilustrowany „Stolicy” 1963”, s. 113, 1962. 
  10. ↑ W 100 rocznicę powstania POW. [w:] Urząd Dzielnicy Praga-Południe [on-line]. www.pragapld.waw.pl, 27 października 2014. [dostęp 2019-11-01].

Bibliografia

Linki zewnętrzne