PROFILPELAJAR.COM

Góra Chełm
	; Góra Chełm, widok z południowego zachodu (2023)
	rezerwat leśny
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Mezoregion	Wyżyna Częstochowska
Data utworzenia	1957
Akt prawny	M.P. z 1957 r. nr 75, poz. 462
Powierzchnia	23,52 ha
Ochrona	czynna
	Położenie na mapie gminy Łazy Góra Chełm
	Położenie na mapie Polski Góra Chełm
	Położenie na mapie województwa śląskiego Góra Chełm
	Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego Góra Chełm
	50°24′30″N 19°30′03″E/50,408333 19,500833
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rezerwat przyrody Góra Chełm – leśny rezerwat przyrody zlokalizowany w województwie śląskim, powiat zawierciański, gmina Łazy, wieś Hutki-Kanki.

Położenie

Rezerwat leży w odległości ok. 1 km na południowy wschód od centrum zabudowy wsi Hutki-Kanki i ok. 8 km na południowy wschód od Łaz. Obejmuje górne partie wzgórza, wznoszącego się nieco ponad 440 m n.p.m., znanego jako Góra Chełm lub Góra Chełmska, które jest jednym z najdalej na południowy zachód wysuniętych wzniesień Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.

Rezerwat jest zlokalizowany w granicach Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd^[1].

Historia

Rezerwat o powierzchni 12,00 ha utworzony został 30 sierpnia 1957 roku^[2] na mocy rozporządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego^[3]. W 2012 roku został powiększony do 23,52 ha^[4]^[5].

Charakterystyka

Góra Chełm wyraźnie wyróżnia się wśród otaczającej ją równej, płaskiej okolicy. Ma formę ostańca, nieznacznie wyciągniętego w linii wschód-zachód i zwieńczonego licznymi formacjami skalnymi o dwóch wyraźnych kulminacjach (441 i 443 m n.p.m.)^[6]. Zbudowane jest z jurajskich wapieni, mocno zerodowanych i pociętych licznymi szczelinami. Na połogich terenach wokół wzgórza zalegają piaski polodowcowe. Występujące tu gleby to głównie rędziny jurajskie. W partiach szczytowych odsłaniają się lite skały wapienne. Roślinność rezerwatu ma charakter zbliżony do naturalnego i wyróżnia się na tle silnie przekształconej roślinności otaczających terenów^[3].

Znacząco większą część rezerwatu porastają lasy. Są to różne facje buczyn^[7], cechujących się obecnością starodrzewu bukowego w wieku 100-200 lat. Zbiorowiska nieleśne zajmują jedynie niewielkie powierzchnie na polanach śródleśnych i obrzeżach lasu. Są to zarośla ciepłolubne, łąki, murawy kserotermiczne i niewielkie zbiorowiska napiaskowe^[3]. Obszar rezerwatu podlega ochronie czynnej^[4].

Flora

Północne zbocza Góry Chełm porasta żyzna buczyna sudecka. W skład drzewostanu obok buka wchodzą także jodła, jawor i grab, a w runie występują m.in. żywiec dziewięciolistny, przytulia wonna i szczyr trwały. Stoki południowe i zachodnie^[6] zajmuje ciepłolubna buczyna storczykowa. W jej bardzo bogatym runie rośnie m.in. szereg gatunków storczykowatych, w tym buławniki: czerwony, wielkokwiatowy, mieczolistny oraz kruszczyki: rdzawoczerwony i szerokolistny. Na bardziej połogich miejscach w dolnej części stoków spotyka się płaty kwaśnej buczyny niżowej o ubogim runie^[3].

Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie 255^[3] gatunków roślin naczyniowych, ponadto w rezerwacie i jego okolicy doliczono się 71 gatunków mchów, 51 gatunków porostów^[5] i 3 gatunki wątrobowców. 18 gatunków roślin podlega całkowitej ochronie prawnej, a kolejne kilka częściowej. Do występujących tu roślin chronionych (całkowicie lub częściowo) należą, obok już wyżej wymienionych storczykowatych, m.in. lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko, śnieżyczka przebiśnieg, zawilec wielkokwiatowy^[6], orlik pospolity, żłobik koralowy, naparstnica zwyczajna. Poza tym wiosną kwitną tu przylaszczki, pierwiosnki i miodunki^[3].

Fauna

Fauna rezerwatu jest słabo poznana. Ssaki większe reprezentują sarna, dzik, lis i zając. Góra Chełm jest ostoją ptaków leśnych, wśród których naliczono 35 gatunków lęgowych, w większości chronionych. Obecność starych, dziuplastych drzew sprzyja szczególnie różnym dziuplakom - szereg z nich to gatunki rzadkie, jak np. dzięcioł czarny, dzięcioł zielony, dzięcioł zielonosiwy czy dudek^[3].

Turystyka

Przez rezerwat przebiegają znaki zielonego szlaku turystycznego z Łaz przez Hutki-Kanki i Żelazko do Podzamcza, zaś jego zachodnim skrajem - znaki szlaku czerwonego z Zawiercia przez Hutki-Kanki do Chechła^[8].

Przypisy

↑ Park Krajobrazowy Orlich Gniazd. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego. [dostęp 2018-10-14].
↑ Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 sierpnia 1957 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. z 1957 r. nr 75, poz. 462)
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Renata Bula: 40 lat rezerwatu "Góra Chełm" [w:] "Przyroda Górnego Śląska" nr 9, jesień 1997 (wkładka pt. "Jubileusze naszych rezerwatów")
↑ ^a ^b Rezerwat przyrody Góra Chełm. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-10-14].
↑ ^a ^b Góra Chełm. Nadleśnictwo Siewierz – Lasy Państwowe. [dostęp 2018-10-14].
↑ ^a ^b ^c Barbara Tokarska-Guzik: Rezerwat "Góra Chełm" [w:] "Przyroda województwa katowickiego" (pod red. Krzysztofa Rostańskiego), wydawnictwo KUBAJAK, Krzeszowice 1997, ISBN 83-907008-4-0, s. 78
↑ Rezerwaty przyrody województwa katowickiego. Krzeszowice: Wydawnictwo Planta, 1996, s. 18
↑ Jura dla wspinaczy i nie tylko. Mapa turystyczna 1 : 100 000, wyd. Compass, Kraków 2018 ISBN 978-83-7605-844-3