Rdest żyworodny (Bistorta vivipara) – gatunek rośliny z rodziny rdestowatych (Polygonaceae). Łacińska i polska nazwa gatunkowa, pochodzi od tego, że wytwarza rozmnóżki, za pomocą których się rozmnaża (jest „żyworodny”).
Pod ziemią silne, poziome, skręcone kłącze barwy czarno-brązowej i średnicy 1–2 cm, z którego wyrastają zwykle 2–3 podnoszące się lub wyprostowane, nierozgałęzione łodygi o wysokości 10–30 cm (rzadko do 60)[6].
Ulistnienie skrętoległe, liście wąskoeliptyczne, zaostrzone lub prawie tępe, dość tęgie. Liście łodygowe niemal równowąskie. Ogonki liściowe nieoskrzydlone, dłuższe u liści dolnych, krótsze powyżej, górne liście siedzące. Gatka obcisła i naga[7].
Zebrane w gęstym kłosie. Okwiat biały lub różowawy, sześcioczłonowy, do 4 mm długości. Słupek z trzema szyjkami znacznie dłuższymi od zalążni, zakończone główkowatymi znamionami. Pręcików osiem, otoczonych gruczołowym pierścieniem. Charakterystyczną cechą jest występowanie w dolnej części kłosa bulwkowatych romnóżek. Czasem w kwiatostanie znajdują się same bulwki, a kwiatów brak[7].
Drobny, trójkanciasty orzeszek[5] o długości ok. 2–3 mm, otoczony trwałym okwiatem[6].
Biologia i ekologia
Rozwój
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do września, jest rośliną miododajną. Rozmnóżki i nasiona po dojrzeniu spadają na ziemię (barochoria) i kiełkują w pobliżu macierzystej rośliny lub mogą być transportowane dalej przez wodę czy zwierzęta[8].
Siedlisko
Występuje głównie na łąkach, murawach wysokogórskich, w kosówce. Rozmnaża się przez nasiona, ale także wegetatywnie przez rozmnóżki[5].
Rdest żyworodny zaliczany był w szerokim, tradycyjnym ujęciu taksonomicznym (jego autorem był Karol Linneusz) do rodzaju rdest (Polygonum) jako Polygonum viviparum L.[4]. W drugiej połowie XX wieku w miarę pojawiania się dowodów na parafiletyczny charakter tak ujmowanego rodzaju, zaczęto go dzielić na mniejsze rodzaje monofiletyczne. Podział zaproponowany przez Haraldsona w 1978 w kolejnych latach był potwierdzany wynikami badań morfologicznych i w końcu też molekularnych[10]. Gatunek po podziale rodzaju Polygonumsensu lato zaliczany jest do rodzaju Bistorta i nosi nazwę Bistorta vivipara (L.) Delalbre[11].
Zmienność
Gatunek bardzo zmienny morfologicznie i cytologicznie[12]. Wyróżnia się obok formy typowej (var. viviparum) o liściach nagich i szerokich od 5 do 30 mm także odmiany:
wąskolistną Polygonum viviparum var. tenuifolium Y. L. Liu, J. Northw. Teachers Coll., Nat. Sci. 3: 45. 1985 (syn.Polygonum tenuifolium H. W. Kung, Contr. Inst. Bot. Natl. Acad. Peiping 3: 367. 1935) – takson o liściach równowąskich, o szerokości do 3 mm[6],
owłosioną Polygonum viviparum var. tatrense Zapał. – o liściach spodem nieco owłosionych[7].
Opisano także podgatunek subsp. macounii z tęgimi roślinami, okazałymi liśćmi i silnie ścieśnionymi kwiatostanami z trwałymi bulwkami[12].
Zastosowanie
W obszarze okołobiegunowym bogate w skrobię kłącza tego gatunku są spożywane na surowo lub gotowane. Są cierpkie i przypominają w smaku nieco migdały[12].
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑Sang-TaeS.T.KimSang-TaeS.T., Michael J.M.J.DonoghueMichael J.M.J., Molecular phylogeny of Persicaria (Persicarieae, Polygonaceae), „Systematic Botany”, 33 (1), 2008, s. 77–86, DOI: 10.1600/036364408783887302 [dostęp 2023-10-05](ang.).
↑Joachim W.J.W.KadereitJoachim W.J.W. i inni, Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?, „Willdenowia”, 46 (1), 2016, s. 39–91, DOI: 10.3372/wi.46.46105 [dostęp 2023-10-05](ang.).
↑ abcBistorta vivipara. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-03-04]. (ang.).
