Rdza – grzybowa choroba roślin wywołana przez grzyby z rzędu rdzowców (Pucciniales). Do ważniejszych rodzajów rdzy występujących w Polsce wśród roślin uprawnych i leśnych należą (w nawiasach podano wywołujące je patogeny):
Charakterystyczną cechą rdzy jest wytwarzanie wielu rodzajów zarodników. Wyróżnia się rdze pełnocyklowe, u których występuje wszystkie 5 rodzajów zarodników: bazydiospory, spermacja, ecjospory, urediniospory i teliospory, oraz rdze niepełnocyklowe, u których brak niektórych ich rodzajów. Niektóre gatunki pełny rozwój przechodzą na jednym żywicielu (rdze jednodomowe), inne do przejścia pełnego cyklu rozwojowego potrzebują dwóch żywicieli, na każdym z nich wytwarzając inne rodzaje zarodników (rdze dwudomowe). U dwudomowych rdzy roślin uprawnych zazwyczaj pierwszym żywicielem są dziko rosnące gatunki roślin, na których wytwarzane są ecjospory. Rośliny te nazywa się żywicielami ecjalnymi. Drugim żywicielem są rośliny uprawne, na których wytwarzane są teliospory – są to żywiciele telialne. Z tego powodu rdze jednodomowe pojawiają się na roślinach uprawnych już wczesną wiosną, rdze dwudomowe później – dopiero w lecie[3].
Grzybnia rdzy rozwija się tylko w miejscu infekcji, najczęściej w przestrzeniach międzykomórkowych miękiszu liści, do jego komórek zapuszczając tylko ssawki. Na pędach zdrewniałych przerasta tylko korę pierwotną, nie wchodząc do wiązek przewodzących. Z tego powodu rdze rozwijają się tylko na żywych roślinach i nie doprowadzają do ich śmierci, a tylko je osłabiają[4].
Patogeny wywołujące rdzę najczęściej zimują we wnętrzu tkanek porażonych roślin lub na ich opadłych liściach w postaci grzybni i grubościennych teliospor. Wiosną z kiełkujących teliospor wyrastają bazydiospory dokonujące infekcji pierwotnej. Objawami infekcji są występujące najczęściej na liściach skupiska pomarańczowo żółtych owocników: na wiosnę są to ecja, potem uredinia. Wytwarzane w urediniach urediniospory wiatr może przenosić na duże odległości. Dokonują one infekcji wtórnych rozprzestrzeniając chorobę. Późnym latem obok urediniów powstają przetrwalnikowe telia, te zwykle są ciemniejsze – mają barwę od brązowej do czarnej[3].
uprawianie kultywarów wykazujących większą odporność na rdze,
wygrabianie i usuwanie spod drzew i krzewów liści oraz usuwanie z pól resztek pożniwnych, na nich bowiem przezimowują grzybnia i teliospory, wiosną rozsiewając zarodniki dokonujące infekcji pierwotnej,
podlewanie roślin tak, by nie zamoczyć liści. Trwające przez pewien czas zwilżenie liści jest niezbędne zarodnikom do wykiełkowania,
przy rdzach dwudomowych tępienie w okolicy plantacji roślin będących żywicielami ecjalnymi[3].
Chemicznie zwalcza się rdze opryskiwaniem fungicydami. Opryskiwanie nie powoduje jednak uzdrowienia porażonych już części roślin, a tylko hamuje dalszy rozwój choroby. Z tego powodu należy je rozpocząć jak najwcześniej, zaraz po dostrzeżeniu pierwszych objawów choroby[4].
↑KarolK.MankaKarolK., Fitopatologia leśna, Warszawa: PWRiL, 2005, ISBN 83-09-01793-6. Brak numerów stron w książce
↑ abcSelimS.KryczyńskiSelimS., ZbigniewZ.WeberZbigniewZ. (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, s. 1–464, ISBN 978-83-09-01077-7.
.jpg)
.jpg)
.jpg)