Ten artykuł dotyczy stanowiska archeologicznego na Gozo. Zobacz też: Wardija – osada w St. Paul’s Bay, Malta.Ras il-Wardija – przylądek w granicach San Lawrenz, na południowo-zachodnim wybrzeżu Gozo, Malta. Znajdują się tam pozostałości punicko-rzymskiego sanktuarium, odkrytego przez włoskich archeologów w latach sześćdziesiątych XX wieku. Teren ma prywatnego właściciela, jest w stanie podupadłym.
Stanowisko
Ras il-Wardija było prawdopodobnie zamieszkałe po raz pierwszy w epoce brązu, około roku 1500 p.n.e. Około III wieku p.n.e.[1], podczas okresu punickiego powstał na tym terenie kompleks religijny, prawdopodobnie nimfeum. Ponieważ miejsce jest dobrze widoczne z morza, mogło też pełnić rolę latarni morskiej dla statków pływających pomiędzy wyspami maltańskimi a północną Afryką[2].
Miejsce pozostawało w użytkowaniu przez cały okres rzymski. Wydrapane krzyże na ścianach mogą sugerować, że ostatecznie zostało chrześcijańskim miejscem odprawiania obrządków religijnych[2]. Tak było do około IV wieku[1]. W okresie średniowiecznym mogła tutaj istnieć pustelnia[3].
Głównymi elementami strukturalnymi tego miejsca są:
- wykuta w skale prostokątna komnata, z niszami w ścianach
- wykuty w skale korytarz w kształcie litery T, wiodący do komnaty
- cysterna na wodę i studnia w kształcie dzwonu, obie wykute w skale
- pozostałości zewnętrznych struktur kamiennych, w tym ołtarza
Wspomniana kamienna struktura ma pewne podobieństwa do pozostałości punicko-rzymskiego sanktuarium w Tas-Silġ w Marsaxlokk[2].
Wykopaliska i historia współczesna
Teren wokół Ras il-Wardija podczas II wojny światowej był wykorzystywany w celach obronnych[2]. Po raz pierwszy miejsce to było przeszukiwane pod względem archeologicznym przez Missione Archaeologica Italiana a Malta w latach 1964–1967[1]. Do czasów wykopalisk świątynia była dobrze zachowana, lecz od tamtego czasu popada w ruinę[4].
30 marca 1988 roku odkryto, że skaradzione zostało antyczne graffito wyryte na jednej ze ścian świątyni. Przedstawia ono ludzką postać z ramionami wyciągniętymi w kształcie krzyża. Sugerowano, że postać ta symbolizuje punicką boginię Tanit, lecz może to być również średniowieczne przedstawienie chrześcijańskiego krzyża. Skradzione graffito zostało odzyskane w czerwcu 2011 roku, jest teraz wystawiane w Muzeum Archeologii Gozo w Cittadelli[2].
Teren, na którym znajduje się sanktuarium, jest w rękach prywatnego właściciela, George’a Spiteri, i może być potrzebne jego zezwolenie na wejście na ten teren[4].
Sanktuarium umieszczone jest na liście National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands[1].
Przypisy
