Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Wałbrzychu Spółka z o.o. – przewoźnik drogowy w formie prawnej jednoosobowej spółki Skarbu Państwa powstały w 2002 roku na skutek komercjalizacji dawnego oddziału Państwowej Komunikacji Samochodowej w Wałbrzychu, w latach 1991-2002 funkcjonującego jako Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej w Wałbrzychu (PPKS Wałbrzych - przedsiębiorstwo państwowe)^[1].

Przedsiębiorstwo zaprzestało działalności przewozowej z dniem 1 marca 2009 r.^[2][3]

W 1946 roku z oddziału PKS w Legnicy oddelegowano grupy pracowników do utworzenia nowych oddziałów PKS w Wałbrzychu i Jeleniej Górze^[4][5]. Struktury tworzonej przez administrację centralną Państwowej Komunikacji Samochodowej w Wałbrzychu istniały od roku 1947^[6]. W roku 1951 pod PKS w Wałbrzychu przyporządkowano placówkę w Świdnicy, istniała również placówka w Świebodzicach^[7]. Decyzją dyrekcji wojewódzkiej PKS we Wrocławiu z dniem 1 stycznia 1963 roku na bazie placówki utworzono oddział PKS w Świdnicy^[7]. Dyrekcji PKS w Wałbrzychu była podporządkowana placówka w Kamiennej Górze^[8].

W 1988 roku oddział PKS w Wałbrzychu podlegał Dyrekcji Okręgowej Krajowej Państwowej Komunikacji Samochodowej we Wrocławiu wraz z „16. okręgiem komunikacyjnym”, wraz z 10 innymi oddziałami^[a][9].

1 lipca 1990 roku zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów wszystkie oddziały Państwowej Komunikacji Samochodowej stały się odrębnymi przedsiębiorstwami państwowymi (Państwowe Przedsiębiorstwa Komunikacji Samochodowej – skr.PPKS), które przeznaczono do stopniowej komercjalizacji i prywatyzacji^[7].

Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej w Wałbrzychu zostało przekształcone z przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę skarbu państwa w roku 2002^[1].

Oddział PKS w Wałbrzychu obsługiwał północną część województwa wałbrzyskiego, w tym Dolnośląskie Zagłębie Węglowe, funkcjonując na tym obszarze wraz z istniejącym w latach 1975-1991 Wojewódzkim Przedsiębiorstwem Komunikacyjnym prowadzącym linie regionalne o charakterze komunikacji miejskiej^[10].

Według stanu na 1982 rok, największą częstotliwość posiadały połączenia PKS łączące Wałbrzych z Boguszowem-Gorcami i Kamienną Górą, Jedliną-Zdrój, Głuszycą i Walimiem, Starymi Bogaczowicami oraz Mieroszowem^[11]

Po transformacji systemowej w Polsce i likwidacji Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego, wielu byłych pracowników górnictwa za odprawy nabywało mikrobusy i korzystając z wolności gospodarczej wprowadzonej ustawą Wilczka podjęło działalność prywatnych przewoźników drogowych, konkurencyjnych wobec komunikacji miejskiej i PKS^[12]. Prawo zostało zaostrzone od 1 kwietnia roku, m.in. działalność transportowa została objęta licencjami, ale nie wszyscy przewoźnicy zdecydowali się zalegalizować działalność^[13]. Próby radykalnego rozwiązania problemu przewoźników nieprzestrzegających prawa wielokrotnie kończyły się protestami, strajkami (tak ze strony „busiarzy”, jak i przewoźników publicznych, np. protest głodowy załogi MZK w 2009 r.). W wyniku zażartej konkurencji, dochodziło również do incydentów pomiędzy samymi właścicielami mikrobusów^{[14][15][16][17]}.

Po roku 1999 w województwie wałbrzyskim liczba pasażerów spadła w stosunku do roku 1989 o 71,2 procent^[18]. Był to największy tego typu spadek na Dolnym Śląsku, wynikający m.in. z likwidacji zakładów pracy, obniżenia rangi Wałbrzycha po utracie statusu miasta wojewódzkiego, wprowadzania zamkniętych przewozów szkolnych gimbusami i konkurencji prywatnych przewoźników^[19][20].

Po roku 2000 sieć połączeń została ograniczona, a sytuacja finansowa przewoźnika pogarszała się^[21].

W kwietniu 2007 roku w konsekwencji zadłużenia spółki (w stosunku do urzędu skarbowego, gminy Wałbrzych oraz ZUS) rzędu ok. 4 mln złotych, przedsiębiorstwo zostało postawione w stan upadłości^[3][22]. Ówczesny prezes zarządu założył spółkę z udziałem PKS Świdnica („PKS Sudety”^[23]), która próbowała odkupić upadające przedsiębiorstwo^[22]. W ciągu trzech lat syndyk ogłaszał osiem postępowań na sprzedaż całego przedsiębiorstwa^[2]. Głównym warunkiem było posiadanie przez nabywcę licencji na prowadzenie transportu drogowego^[2].

Po bezskutecznych postępowaniach na sprzedaż całego przedsiębiorstwa, syndyk zbył w całości wyłącznie majątek PKS na rzecz spółki JW Services z Wrocławia^[2]. Spółka zaprzestała działalności przewozowej z dniem 1 marca 2009 r., następnie doprowadziła do sprzedaży nieruchomości na cele związane z handlem detalicznym (supermarkety)^[2][3].

Przedsiębiorstwo obsługiwało regionalne linie autobusowe w rejonie pokrywającym się z utworzonym w 1999 roku powiatem wałbrzyskim^[21].

Według stanu na rok 2009, pod koniec działalności spółka prowadziła połączenia na terenie powiatu wałbrzyskiego^[24]

• Wałbrzych – Głuszyca,
• Wałbrzych – Łomnica,
• Wałbrzych – Sierpnica
• Wałbrzych – Gostków.

Funkcjonowały również linie regionalne, m.in. do Wrocławia, Jeleniej Góry, Kudowy-Zdrój i Stronia Śląskiego^[2].

Działalność przewozową zakończono 1 marca 2019 r., po odkupieniu majątku przedsiębiorstwa przez spółkę JW Services z Wrocławia^[2][3].

Z powojennym rozwojem Państwowej Komunikacji Samochodowej w Wałbrzychu (lata 50. XX wieku) dawna stacja kolejowa Wałbrzych Towarowy została zaadaptowana na dworzec autobusowy^[25]. Obiekt funkcjonował w latach 1957-2014^[25]. Spółka, która wykupiła bankrutujący, uprzednio sprywatyzowany oddział PKS, sprzedała dworzec^[26]. Decyzję o sprzedaży działki tłumaczono planowaną przebudową układu drogowego okolicy (budowa obwodnicy), która - zdaniem nowego właściciela dworca - uniemożliwiłaby dalszą działalność przystanku w tym miejscu^[27]. W miejscu dawnego dworca wzniesiono supermarket^[28].

Połączenia PKS Wałbrzych od początku lat 90. obsługiwali liczni przewoźnicy prywatni^[13]. Według stanu na rok 2007 przewoźnicy uruchamiali ok. 100 mikrobusów na kilkudziesięciu liniach w powiecie wałbrzyskim^[13].

Od 2012 roku władze samorządowe Wałbrzycha we współpracy z okolicznymi gminami rozwijają na tereny podmiejskie linie komunikacji miejskiej w Wałbrzychu^[29].

• Transport w Wałbrzychu

Wałbrzych >> Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej, sp. z o.o.(phototrans.eu)

• Sławomir Książek. Przestrzenny aspekt przekształceń w transporcie autobusowym na Dolnym Śląsku po 1989 r.. „Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG”. 19(1)/2016, s. 52-69, 2016-09-29. Komisja Geografii Komunikacji Polskiego Towarzystwa Geograficznego. DOI: 10.4467/2543859XPKG.16,005.6303. ISSN 1426-5915. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-26]. (pol.). 
• Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański. Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw PKS w nowej sytuacji gospodarczej. „Przegląd Geograficzny”. 79 (zeszyt 1)/2007, s. 5-44, 2007-04. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im.Stanisława Leszczyckiego PAN. ISSN 0033-2143. (pol.).