Protram 405N (typ nadany przez producenta i używany przez przewoźnika – 405N[5][1], inne spotykane oznaczenia typu – 405N-Kr[6] i 405Kr[7]) – prototypowytramwaj zbudowany w latach 2011–2012 w zakładach Protram we Wrocławiu, specjalnie dla MPK Kraków. Pojazd powstał w wyniku modernizacji trzech wagonów typu 105Na wyprodukowanych w zakładach Konstal Chorzów, które połączono dwoma członami niskopodłogowymi opartymi na przegubach. Wyprodukowano tylko jeden egzemplarz. Ze względu na zmianę polityki przewoźnika zaprzestano modernizacji tego typu i zdecydowano się na zakup nowych tramwajów.
Historia
Geneza i produkcja prototypu
W latach 1975–1992 do Krakowa dostarczano tramwaje typu 105N i ich pochodne produkowane w Chorzowskiej Wytwórni Konstrukcji Stalowych Konstal. W szczytowym momencie eksploatowanych było ponad 400 sztuk tych pojazdów[8]. W 1999 MPK Kraków rozpoczęło zmiany taborowe mające na celu sprostanie współczesnym trendom i dostosowanie komunikacji tramwajowej do potrzeb wszystkich podróżnych, w tym osób starszych i z niepełnosprawnościami. W 2011 poszukiwano zamiennika dla składów złożonych z trzech wagonów typu 105Na stosowanych na najbardziej obciążonych trasach[2]. 13 lipca 2011[6], ze względu na brak możliwości zakupu nowego tramwaju tej klasy, ogłoszono przetarg na wykonanie tramwaju typu 405N-Kr, który byłby modernizacją trzech pojazdów 105Na. W postępowaniu swe oferty złożyły zakłady Modertrans Poznań oraz Protram, który ostatecznie wygrał konkurs[2]. Początkowo planowano, że tramwaj wyjedzie na krakowskie tory do końca 2011[2], ale ostatecznie miało to miejsce 20 kwietnia 2012[9].
Upadek projektu
Po wyborze wykonawcy istniały plany, że w przypadku pozytywnych opinii o pojeździe większość krakowskich wagonów typu 105Na zostanie zmodernizowana w ten sposób[2]. W ramach umowy Protram przekazał przewoźnikowi kompletną dokumentację techniczną pojazdu wraz z autorskimi prawami majątkowymi, świadectwem homologacyjnym i wynikami badań, co miało na celu obniżenie kosztów budowy kolejnych wagonów 405N[10]. Ostatecznie krakowskie MPK poprzestało na jednym egzemplarzu tramwaju tego typu i zdecydowało o zakupie nowych tramwajów o długości ok. 40 m[11]. W lipcu 2014 przedsiębiorstwo zamówiło pojazdy Pesa Krakowiak[12].
Prototypowy tramwaj typu 405N powstał w wyniku przebudowy trzech wagonów typu 105Na[1] o numerach 450, 454 i 456[8] na tramwaj jednopowierzchniowy składający się z pięciu członów, z których dwa są niskopodłogowe[1]. Jednostronny i jednokierunkowy[4] pojazd o długości 40,57 m[1] był najdłuższym polskim tramwajem od jego wybudowania w 2012[7] do końca czerwca 2015, kiedy to bydgoskie zakłady Pesa dostarczyły również do Krakowa pierwszy tramwaj Krakowiak[13] o długości blisko 43 m[14].
Wnętrze
Wnętrze wagonu
Tramwaj ma 7 odskokowo-przesuwnych drzwi wejściowych[4]. Pierwsze i ostatnie z nich są jednoskrzydłowe, natomiast pozostałe dwuskrzydłowe i umieszczone centralnie na ścianie bocznej każdego z członów[8].
We wnętrzu pojazdu znajduje się 57 siedzeń obitych tkaniną ze wzorem w lajkoniki[8], natomiast całkowita pojemność tramwaju to 297 osób[1]. Podłoga w pierwszym, trzecim i piątym członie jest na wysokości 915 mm[1][3]. Niska podłoga na poziomie 365 mm znajduje się natomiast w drugim i czwartym członie oraz stanowi 25% całości[3][4]. Połączenie członów o różnej wysokości podłogi stanowią trzy stopnie[8]. Przedział pasażerski wyposażono ponadto w system informacji wizualnej[4], 10 kasowników[10], 2 biletomaty, monitoring[8], układ wentylacyjny i klimatyzację, której agregaty zamontowano na dachu pojazdu[3].
Stanowisko motorniczego zostało znacząco zmodernizowane i różni się od tego zastosowanego w wagonach typu 105Na. Kabina jest klimatyzowana[8].
Wózki
Pojazd opiera się na sześciu dwuosiowych wózkach napędowych[3] o rozstawie osi 1900 mm[1]. Dwa pierwsze znajdują się pod pierwszym członem, dwa kolejne pod trzecim, a dwa ostatnie pod piątym. Człon drugi i czwarty natomiast są zawieszone na przegubach[3]. Rozstawy kolejnych wózków wynoszą 5200, 8400, 5600, 8400 i 5200 mm[1].
Wózki wyposażono w klasyczne zestawy kołowe[3] z kołami o średnicy 650 mm[1], belkę bujakową oraz dwa stopnie usprężynowania. Pierwszy stopień stanowią skośne stosy metalowo-gumowe oraz koła jezdne z wkładkami metalowo-gumowymi, drugi natomiast sprężyny śrubowe i amortyzatory hydrauliczne. Ponadto na każdym z wózków wzdłuż osi pojazdu zamontowano dwa trakcyjne silniki asynchroniczne o mocy 50 kW każdy. Napęd na zestawy kołowe przekazywany jest za pomocą wału napędowego ze sprzęgłami Cardana i przekładni kątowej[3].
Układ napędowy i hamulcowy
W tramwaju 405N energia elektryczna jest pobierana z sieci za pomocą dwóch pantografów zamontowanych na dachu pierwszego i trzeciego członu pojazdu. Następnie jest ona przetwarzana w falownikachIGBT zamontowanych pod pudłem pierwszego, trzeciego i piątego członu. Każde z urządzeń tego typu obsługuje dwa silniki trakcyjne realizując funkcję rozruchu i hamowania[3]. Cały tramwaj jest wyposażony w 12 silników typu STDa 200L4A[4] o łącznej mocy 600 kW. Połączone są one w grupy, a ich praca w odpowiednich konfiguracjach pozwala osiągnąć wymaganą siłę pociągową i parametry hamowania. Ponadto w pojeździe zainstalowano na dachu pierwszego i piątego członu po jednej przetwornicy statycznej do zasilania obwodów 24 V DC i 230 V AC[3].
Hamowaniem podstawowym jest hamowanie elektrodynamiczne silnikami trakcyjnymi realizowane przez układ falowników. Zastosowany w pojeździe układ połączeń elektrycznych pozwala część energii powstającej przy hamowaniu w silnikach trakcyjnych pracujących w trybie generatorowym oddać do sieci, natomiast resztę skierować do układu rezystorowego. Ponadto tramwaj wyposażono w hamulce mechaniczne bębnowe i szynowe, układ antypoślizgowy[3] oraz piasecznice[10].
19 stycznia 2012 we Wrocławiu miała miejsce pierwsza jazda testowa pojazdu typu 405N. Poinformowano wtedy, że w ruchu liniowym pojawi się on w lutym[7], jednak 3 lutego zorganizowano drugą próbę wagonu we Wrocławiu[15]. Ostatecznie tramwaj do Krakowa dostarczono w nocy z 1 na 2 marca w dwóch częściach przetransportowanych na lawetach. Po rozładowaniu zostały one połączone[3] i tramwaj o własnych siłach przejechał z Podgórza do zajezdni Nowa Huta[8], gdzie stacjonuje[16]. Następnie miały miejsce testy w Krakowie oraz szkolenia pracowników MPK[3]. 20 kwietnia 2012 pojazd rozpoczął planową eksploatację od kursów na linii nr 1[9]. Po kilku dniach skierowano go do obsługi linii nr 50, a następnie na docelową linię nr 4[1].
Początkowo wagon nosił numer 4001[8]. Od czerwca 2015, gdy krakowskie MPK wprowadziło nowy system numeracji tramwajów[17], pojazd nosił oznaczenie HX999[18]. Pod koniec lipca 2016 natomiast wóz otrzymał malowanie zgodne z księgą identyfikacji wizualnej pojazdów krakowskiej komunikacji miejskiej oraz numer HG999[19].
↑ abcdeStanisław Jurga. 105-tka i co dalej?. „Przewoźnik Krakowski”. 3 (41) 2011 lipiec-wrzesień, s. 6–7. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie. [dostęp 2015-10-19]. (pol.).
↑ abcdef405N. „Przewoźnik Krakowski”. 3 (53) 2014 lipiec-wrzesień, s. 43–44. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie. [dostęp 2015-10-19]. (pol.).
↑MPK Kraków: Tramwaje. mpk.krakow.pl. [dostęp 2015-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-06)]. (pol.).
↑Marek Gancarczyk. Zmiana numerów inwentarzowych krakowskich tramwajów. „Przewoźnik Krakowski”. 2 (56) 2015 kwiecień-czerwiec, s. 42. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie. [dostęp 2015-10-19]. (pol.).
↑holmes: Protram 405N-Kr #HX999. fotozajezdnia.pl, 2015-06-15. [dostęp 2015-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-19)]. (pol.).
↑J. Kołodziej. Nowe barwy 405N. „Świat Kolei”. 10/2016, s. 8. Łódź: Emi-Press. ISSN1234-5962. (pol.).
