Pomnik Małego Powstańca w Warszawie

Pomnik Małego Powstańca
w Warszawie
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Miejsce

ulica Podwale

Typ obiektu

posąg

Projektant

Jerzy Jarnuszkiewicz

Materiał

brąz

Data odsłonięcia

1 października 1983[1]

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Pomnik Małego Powstańca”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pomnik Małego Powstańca”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pomnik Małego Powstańca”
Ziemia52°14′59″N 21°00′34″E/52,249722 21,009444
Multimedia w Wikimedia Commons
Widok ogólny upamiętnienia
Monument nocą
Kopia pomnika w Muzeum Powstania Warszawskiego

Pomnik Małego Powstańca – pomnik znajdujący się przy ulicy Podwale u zbiegu z ulicą Wąski Dunaj, przy zewnętrznym murze obronnym Starego Miasta w Warszawie. Upamiętnia najmłodszych uczestników powstania warszawskiego.

Historia

Monument został zaprojektowany przez Jerzego Jarnuszkiewicza w 1946 roku, gdy studiował rzeźbiarstwo na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, pracując równocześnie jako wolontariusz przy odgruzowywaniu miasta. Sama rzeźba powstała w pracowni Biura Odbudowy Stolicy. Jarnuszkiewicz otrzymał za swoje dzieło, noszące wówczas tytuł Dziecko-bohater, wyróżnienie w organizowanym przez Związek Polskich Artystów Plastyków konkursie na rzeźbę upamiętniającą powstanie.

Przez wiele lat Mały Powstaniec był znany głównie z licznych miniaturowych kopii, przypominających w wielu rodzinach o dniach powstańczej walki. Rozprowadzane były przez pracownię Władysława Miecznika jako dzieło Jana Małety. W 1979 roku warszawski sąd rozstrzygnął spór dotyczący autorstwa rzeźby, nazywanej niekiedy Antkiem Rozpylaczem, na korzyść Jerzego Jarnuszkiewicza[2].

Z inicjatywą wzniesienia pomnika najmłodszych uczestników powstania warszawskiego wystąpili harcerze z Chorągwi Stołecznej ZHP im. Bohaterów Warszawy w ramach obchodów 15. rocznicy nadania chorągwi imienia. Jerzy Jarnuszkiewicz ofiarował harcerzom swój projekt oraz przygotował nieodpłatnie dokumentację potrzebną do wykonania odlewu w Zakładach Mechanicznych im. Marcelego Nowotki w Warszawie. Pieniądze na pokrycie kosztów prac związanych z odlaniem i ustawieniem monumentu (około 1 milion złotych) zostały zebrane przez harcerzy.

Odsłonięcie pomnika 1 października 1983 roku przybrało formę uroczystej zbiórki harcerskiej. Odsłonięcia dokonał harcerz-powstaniec warszawski Jerzy Świderski w obecności setek harcerzy z Warszawy i innych miast Polski, a także przedstawicieli władz oraz mieszkańców stolicy. Wartę honorową przed pomnikiem zaciągnęli rówieśnicy najmłodszych żołnierzy powstania warszawskiego[3].

Opis pomnika

Rzeźba z brązu przedstawia kilkuletniego chłopca w opadającym na czoło niemieckim stahlhelmie (powstańcy nosili hełmy zdobyte na Niemcach) z orzełkiem i namalowaną biało-czerwoną opaską, w za dużych butach i płaszczu (czy też bluzie-panterce) oraz pistoletem maszynowym przewieszonym przez ramię.

Pomnik został ustawiony na pozostałościach ósmej baszty półokrągłej zewnętrznego obwodu murów obronnych Starego Miasta[4].

Na murze przy pomniku dokładnie rok po jego odsłonięciu[5] umieszczono tablicę pamiątkową z czerwonego piaskowca z krzyżem harcerskim i fragmentem popularnej powstańczej piosenki Warszawskie dzieci:

Warszawskie dzieci pójdziemy w bój
 za każdy kamień twój
 stolico damy krew
 St. R. Dobrowolski

W hołdzie bohaterskim
rówieśnikom harcerze
Chorągwi Stołecznej ZHP
im. Bohaterów Warszawy
1.X.1984

Inne informacje

Prowadzę z samym sobą spór o tę rzeźbę. Zaraz po wojnie uległem sentymentalnej potrzebie spłacenia długu walczącym dzieciom, potem jednak zacząłem się wstydzić tej rzeczy. Wyrzucałem sobie, że – choć nieświadomie – dokonałem manipulacji na najbardziej intymnych uczuciach, zaniedbałem formę na rzecz treści, zrobiłem knota.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1 X–31 XII 1983. „Kronika Warszawy”. 2(58), s. 191, 1984. 
  2. ↑ a b Helena Kowalik. Pomnik bez brązu. „Wprost”. 32/2015. s. 71–73. 
  3. ↑ Odsłonięcie pomnika Małego Powstańca. „Stolica”, s. 15, 16 października 1983. 
  4. ↑ Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund (red.): Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Część I – Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 411. ISBN 83-221-0628-9.
  5. ↑ Stanisław Ciepłowski: Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII-XX wiek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 174. ISBN 83-01-06109-X.
  6. ↑ Sanitariuszka Różyczka, „wyborcza.pl” [dostęp 2018-08-01] (pol.).
  7. ↑ Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2018-08-01].
  8. ↑ Powstańcze biogramy. Ryszard Chęciński. [w:] Muzeum Powstania Warszawskiego [on-line]. 1944.pl. [dostęp 2020-03-01].
  9. ↑ Bogdan Stanisław Bartnikowski. [w:] Muzeum Powstania Warszawskiego [on-line]. 1944.pl. [dostęp 2023-07-23].
  10. ↑ Ich krew była tak samo czerwona jak nasza. Rozmowa z Bohdanem Hryniewiczem. „Skarpa Warszawska”. 8, s. 14, sierpień 2018. 
  11. ↑ Jerzy Filipowicz: Miałem wtedy 14 lat. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1969, s. 158.

Bibliografia

  • Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 104–106. ISBN 83-7005-211-8.
  • Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 152–153. ISBN 83-88973-59-2.

Linki zewnętrzne