Polonia Warszawa – polski męski klub koszykarski z siedzibą Warszawie, mistrz Polski z 1959, dziesięciokrotny wicemistrz Polski, 46-krotny uczestnik Polskiej Ligi Koszykówki, trzeci klub w Polsce (po Śląsku Wrocław i Lechu Poznań) oraz pierwszy w Warszawie z największą liczbą rozegranych sezonów na najwyższym szczeblu ligowym.
Początki polonijnej koszykówki łączy się z istniejącą od 1925 r. Sekcją Gier Sportowych w Klubie Sportowym Polonia Warszawa. Pierwszy udokumentowany mecz koszykarze Polonii rozegrali 8 stycznia 1928 z AZS-em Warszawa[2].
Pierwszymi gwiazdami koszykarskiej Polonii byli Wacław Zgliński i Edward Ałaszewski – reprezentanci Polski w koszykówce, ale też piłkarze Czarnych Koszul. Największą postacią był niewątpliwie Jerzy Gregołajtys – członek wszystkich medalowych drużyn Polonii. Poloniści odnosili również sukcesy na arenie międzynarodowej. Jerzy Gregołajtys, a także dwaj inni wicemistrzowie Polski z 1939 – Jerzy Rossudowski i Bohdan Bartosiewicz – współtworzyli reprezentację narodową, która w 1939 zajęła trzecie miejsce na mistrzostwach Europy w koszykówce mężczyzn.
Sekcja koszykówki reaktywowana została w 1948 za sprawą małżeństwa Ireny Kameckiej-Jaźnickiej i Henryka Jaźnickiego – przedwojennych członków koszykarskich drużyn Polonii. W 1951 koszykarze Polonii (wówczas grający jako Kolejarz Warszawa) dowodzeni przez grającego trenera Władysława Maleszewskiego awansowali do I ligi (ówczesny najwyższy poziom rozgrywkowy), a w 1954 zdobyli wicemistrzostwo Polski. Sukces ten powtórzyli w 1957, w składzie z przyszłymi wybitnymi reprezentantami Polski – Januszem Wichowskim i Jerzym Piskunem.
Po mistrzowskim sezonie Polonię opuścił jeden z architektów sukcesu, trener Władysław Maleszewski, który zasilił lokalnego rywala – Legię. W 1960 Polonia w walce o mistrzostwo Polski ustąpiła właśnie Legii i zdobyła wicemistrzostwo.
Brak obrony mistrzowskiego tytułu Polonia powetowała sobie w Pucharze Europy. Po dwukrotnym pokonaniu fińskiego Panterreit Helsinki oraz (także dwukrotnie) słynnej FC Barcelony – klub awansował do półfinału Pucharu Europy, w którym dopiero pokonało go Dynamo Tbilisi.
Półfinał Pucharu Europy był zwieńczeniem tamtej drużyny. Po sezonie 1959/60 klub opuścili czołowi gracze: Janusz Wichowski i kapitan Witold Zagórski, którzy przeszli do Legii. Polonia, z czołowej drużyny w Polsce, stała się drużyną środka, czy wręcz dołu tabeli. Pozostała w lidze m.in. za sprawą znakomitych występów Jerzego Piskuna, króla strzelców sezonu 1961/62. Piskun był też w składzie reprezentacji Polski, która w 1963 zdobyła srebrny medal mistrzostw Europy.
Wicemistrzostwo Polski i pierwszy spadek
Polonia stopniowo zaczęła odbudowywać dawną pozycję. Drużynę w tym okresie prowadzili kolejni trenerzy – byli koszykarze Polonii: Zygmunt Ślesicki i Sławomir Złotek-Złotkiewicz, a w 2. połowie lat 60. Andrzej Gmoch. W 1969 Polonia zdobyła Puchar Polski, dzięki czemu zagrała w Pucharze Zdobywców Pucharów (znów odpadła po meczach z Dinamo Tbilisi), a w 1972, po 12 latach przerwy, powróciła na ligowe podium, zajmując 3. miejsce.
W następnych sezonach klub zajmował miejsca w drugiej połowie tabeli. W 1975 Polonia zdobyła Puchar Polski i uplasowała się tuż za ligowym podium. Rok później koszykarze Polonii zdobyli wicemistrzostwo Polski. W 1978 klub po raz pierwszy w historii spadł do II ligi, wrócił na najwyższy poziom jednak już rok później.
Lata 80. i 90.
W latach 80. Polonia nie była w stanie nawiązać do sukcesów z wcześniejszych lat. Klub w latach 1978–1991 w ekstraklasie występował czterokrotnie – w edycjach 1979/80, 1982/83, 1984/85 i 1986/87. Początek lat 90. dawał nadzieję na odzyskanie dawnej pozycji – w 1991 Polonia trenowana przez Marka Jabłońskiego awansowała do I ligi, w której – dzięki sponsoringowi firmy Nadbuże i wzmocnieniom składu – była uważana za jeden z silniejszych zespołów. Jednak już pierwszy sezon zweryfikował plany – sponsor zbankrutował, a Polonia zajęła 5. miejsce. Sezon później była na 6. pozycji, a w sezonie 1993/94 do samego końca walczyła o utrzymanie, które udało się wywalczyć przede wszystkim dzięki Wojciechowi Królikowi, królowi strzelców tego sezonu. W następnym sezonie – już bez Królika w składzie – klub spadł z ekstraklasy. Przed sezonem 1995/96 miał jeszcze szansę na wywalczenie awansu w turnieju barażowym, jednak nie udało mu się tego osiągnąć. W latach 1995–1999 Polonia grała w II lidze.
Era Warbudu, SPEC i Azbudu
Przełomem w historii klubu był rok 1998. Zespół koszykarzy Polonii przejęła wówczas największa firma budowlana w Warszawie – Warbud. W 2000 zespół prowadzony przez Amerykanów Tyrone Thomasa i Roberta Shepherda awansował do Polskiej Ligi Koszykówki.
Pierwsze sezony po powrocie do ekstraklasy nie przyniosły sukcesów – w 2000/01 Polonia zajęła 9., a w 2001/02 – 5. miejsce. W 2002/03 klub awansował do półfinałów, jednak uległ w nich Prokomowi Trefl Sopot, a w walce o 3. miejsce Śląskowi Wrocław. Brązowy medal – pierwszy medal od 29 lat – udało się klubowi zdobyć rok później pod wodzą trenera Wojciecha Kamińskiego, w walce o 3. miejsce pokonując Anwil Włocławek.
W trakcie sezonu 2004/05 ze sponsoringu Polonii wycofał się Warbud, co spowodowało duże problemy finansowe klubu. Mimo to – głównie dzięki pozyskaniu wsparcia Stołecznego Przedsiębiorstwa Energii Cieplnej – ponownie udało się jej zdobyć brązowy medal. Jednak długi powstałe po odejściu sponsora wpływały znacząco na pozycję Polonii w następnych latach. W trakcie sezonu 2005/06 z funkcji trenera zrezygnował Wojciech Kamiński – zastąpił go dotychczasowy asystent, a wcześniej wieloletni koszykarz Polonii Paweł Czosnowski, a klub zajął dopiero 11. miejsce w lidze i nie awansował do play-offów.
W kolejnych sezonach Polonia zajmowała miejsca w drugiej połowie tabeli, kilkukrotnie walcząc o utrzymanie w lidze (w sezonie 2007/2008 udało się to dopiero w ostatnim meczu z AZS Koszalin, wygranym dopiero w dogrywce). Przed sezonem 2010/11 klub znalazł się na skraju nieprzystąpienia do sezonu przez problemy finansowe wynikające z wycofania się sponsora – krakowskiej firmy Azbud. Ostatecznie Polonia przystąpiła do rozgrywek, jednak był to ostatni sezon występów w ekstraklasie – na kolejny Polska Liga Koszykówki nie przyznała klubowi licencji.
Czasy MKS-u
Drużyna Polonii ponownie pojawiła się w rozgrywkach ligowych w sezonie 2012/13. Do najniższej, III ligi, zespół zgłosił młodzieżowy MKS Polonia Warszawa. W debiutanckim sezonie zawodnikom prowadzonym przez Andrzeja Kierlewicza nie udało się wywalczyć awansu. Mimo to w następnych sezonach Polonia występowała w II lidze, do której trafiła za sprawą zaproszenia od Polskiego Związku Koszykówki.
Przed sezonem 2014/15 doszło do przesilenia w klubie. Wskutek zawirowań organizacyjnych w MKS Polonia, czołowi zawodnicy wraz z trenerem Andrzejem Kierlewiczem odeszli do nowo powstałego klubu KK Warszawa. Drużyna MKS-u w sezonie 2015/16 składała się głównie z niepełnoletnich zawodników, wygrała zaledwie 4 mecze i ponosząc aż 24 porażki spadła z II ligi. MKS Polonia Warszawa zgłaszał jeszcze drużyny do III ligi w latach 2016–2018 i 2019/20. Zespoły oparte na młodzieżowcach zajmowały miejsca na dole tabeli.
KKS Polonia Warszawa
Na przełomie roku 2020 i 2021 zawiązała się inicjatywa mająca na celu odbudowę dawnej potęgi męskiej koszykówki Polonii Warszawa. Z inicjatywy Fundacji Nasza Warszawa (prowadzącej dotychczas klub KK Warszawa), a także Fundacji Horizon+ i Fundacji Kultywowania Tradycji Koszykarzy Polonii Warszawa zgłoszono drużynę Polonii Warszawa do II ligi[3]. Trenerem zespołu został Andrzej Kierlewicz, kapitanem – Marcin Dutkiewicz, wychowanek Polonii, zawodnik drużyny, która w 2005 zdobyła brązowy medal. W II lidze w sezonie 2021/22 Polonia nie przegrała ani jednego meczu i po 36 wygranych z rzędu awansowała do I ligi[4]. Od sezonu 2022/23 drużyną KKS-u Polonia Warszawa zarządza Projekt 1P sp. z o.o.
Sieniarski, Stefan: Kolejowy Klub Sportowy „Polonia”: 70 lat „Czarnych Koszul”. Warszawa, 1984.
Rzut w minione stulecie. Opowieść o ludziach, miejscach i wydarzeniach w 90. rocznicę powstania sekcji koszykówki w Klubie Sportowym Polonia Warszawa, Warszawa, 2015.
