Pokrzewka wąsata[4] (Curruca cantillans) – gatunek małego wędrownego ptaka z rodziny pokrzewek (Sylviidae). Gniazduje w basenie Morza Śródziemnego, zimą wędruje do saharyjskiej części Afryki i częściowo Sahelu. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Takson ten został poddany w XXI wieku gruntownej rewizji taksonomicznej i podziałowi. W starszym ujęciu systematycznym do C. cantillans zaliczano cztery podgatunki[2][6], obecnie (2021) już tylko dwa[5]. Najpierw, w oparciu o prace z 2008 i 2013 roku, z pokrzewki wąsatej wydzielono pokrzewkę różowobrzuchą (C. subalpina); wcześniej używana wobec tego taksonu nazwa moltonii okazała się młodszym synonimem[6]. Jednocześnie, w 2013 roku został opisany podgatunek C. c. iberiae[6]. W 2020 roku wraz z populacją z północno-zachodniej Afryki, opisywaną wcześniej jako C. c. inornata, podniesiono ten takson do rangi gatunku, a nowo wyróżniony gatunek nazwano C. iberiae (pokrzewka iberyjska), gdyż dowiedziono, że nazwa inornata jest synonimem innego gatunku – C. subalpina[4][5][7].
Podgatunki i zasięg występowania
IOC wyróżnia obecnie dwa podgatunki C. cantillans[5]:
C. c. cantillans – centralne i południowe Włochy oraz Sycylia
C. c. albistriata – północno-wschodnie Włochy przez południowo-wschodnią Europę do zachodniej Turcji
Do Polski pokrzewka wąsata zalatuje sporadycznie – do końca 2018 odnotowana była 7 razy (obserwowano łącznie 8 osobników)[8].
Morfologia
Długość ciała wynosi około 12 cm, masa ciała 7–16,1 g[2]. Najbliższe wyglądem pokrzewki wąsate są cierniówce, jednak samce w szacie godowej są niemożliwe do pomylenia z innymi pokrzewkami. Wyróżniają się ceglastordzawym gardłem i piersią, niebieskawoszarym wierzchem ciała, białym wąsem, czerwoną obrączką oczną, białym spodem ciała i rdzawym nalotem na piersi oraz szarym wierzchem ciała[9].
Ekologia i zachowanie
Pokrzewki wąsate gniazdują w zwartych, ciernistych krzewach i makii, niekiedy siedliska porośnięte tylko pojedynczymi krzewami. Poza sezonem lęgowym zamieszkują różnorodne siedliska, od występujących na półpustyniach suchych, ciernistych krzewów przez sawannę po lasy namorzynowe[9]. Makia, w której pojawiają się pokrzewki wąsate, może być podzielona na dwa typy: pierwszy porośnięty jest z rzadka drzewami, takimi jak dęby ostrolistne (Quercus ilex), w drugim przeważają chruściny (Arbutus) i wrzośce (Erica). Często spotykane są również w młodych lasach dębów korkowych (Quercus suber)[10]. Podczas sezonu lęgowego pokrzewki wąsate żywią się głównie owadami, poza sezonem lęgowym trzon diety stanowią owoce[9].
Lęgi
Jaja
Okres lęgowy trwa od końca marca do końca czerwca[10]. Po przylocie na tereny lęgowe samiec buduje gniazda-wabiki[9]. Po przybyciu samicy oba ptaki z pary budują właściwe gniazdo, które ma formę głębokiego, grubego kubeczka z traw, cienkich korzonków i liści; wyściółkę stanowią delikatniejsze trawy, korzonki i włosy. Umiejscowione może być pod niskim krzewem lub na niewielkim drzewie, na wysokości 0,3–1,3 m nad ziemią. W zniesieniu 3–5 jaj[10].
Status i ochrona
IUCN uznaje pokrzewkę wąsatą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). BirdLife International uznaje trend globalny populacji za wzrostowy, europejski – za umiarkowanie wzrostowy[11]. Obie te instytucje na razie nie zaakceptowały w pełni podziału taksonomicznego tego taksonu i choć w 2016 roku wydzieliły do osobnego gatunku pokrzewkę różowobrzuchą[12][13], nadal jednak wliczają do niego pokrzewkę iberyjską.
↑Sylvia cantillans, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-03-18](ang.).
↑ abcdeAymí, R., Gargallo, G., Christie, D.A. & Garcia, E.F.J.: Subalpine Warbler (Sylvia cantillans). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-02)].
↑ abBirdLife International, Sylvia cantillans, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-3 [dostęp 2021-02-13](ang.).
↑D. Zuccon et al. Type specimens matter: new insights on the systematics, taxonomy and nomenclature of the subalpine warbler (Sylvia cantillans) complex. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 190 (1), s. 314–341, 2020. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlz169. (ang.).
↑ abcdDominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 380. ISBN 978-83-7845-983-5.
↑ abcAshpole, J., Burfield, I., Ieronymidou, C., Pople, R., Wheatley, H. & Wright, L.: Sylvia cantillans -- (Pallas, 1764). 31 marca 2015. [dostęp 2016-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].
.jpg)
