PROFILPELAJAR.COM

Pohorelá
	; Widok ogólny
Herb	Flaga
Państwo	Słowacja
Kraj	bańskobystrzycki
Powiat	Brezno
Starosta	Jozef Kalman
Powierzchnia	46,94 km²
Wysokość	724 m n.p.m.
Populacja (2023); • liczba ludności; • gęstość	; 2 093; 44,82 os./km²
Nr kierunkowy	048
Kod pocztowy	976 69
Tablice rejestracyjne	BR
	Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego Pohorelá
	Położenie na mapie Słowacji Pohorelá
	48°51′55″N 20°01′06″E/48,865278 20,018333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Pohorelá (węg. Koháryháza) – wieś (obec) w dolinie Hronu na Słowacji, w kraju bańskobystrzyckim, w powiecie Brezno.

Położenie

Wieś położona jest w Kotlinie Helpiańskiej (Heľpianske podolie) u południowych podnóży Niżnych Tatr, a dokładniej szczytu Andrejcová^[5]. Praktycznie całość zabudowy znajduje się na prawym brzegu Hronu, w dolinie jego prawobrzeżnego dopływu zwanego Kopanický potok (też: Kopanica). Leży w odległości 33 km na wschód od siedziby powiatu, Brezna.

Historia

Wieś została założona na samym początku XVII w. w ramach osadnictwa na prawie wołoskim. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z roku 1612^[6]. Wieś należała do feudalnego „państwa” z siedzibą na zamku Murań, którym wówczas władała rodzina Szèchych. Jej mieszkańcy zajmowali się początkowo wyłącznie pasterstwem, pracą w lesie oraz obróbką drewna. W XVIII w., gdy wieś należała do Kohárych, na jej terenie rozpoczęto eksploatację rud żelaza, a w jej wschodniej części, na lewym brzegu Hronu powstała huta żelaza i kuźnica. Rozrastające się wokół nich osiedle robotnicze utworzyło wkrótce nową jednostkę osadniczą zwaną Pohorelská Maša (obecnie w granicach wsi). Sama Pohorelá stała się w XIX w. jednym z głównych ośrodków przemysłowych w dolinie Hronu, mieściła się w niej m.in. dyrekcja tutejszych hut, kuźnic i walcowni należących do rodziny Koburgów.

W latach międzywojennych, zwłaszcza w czasach wielkiego kryzysu gospodarczego z lat 1929-1933, znaczne wpływy uzyskała we wsi, a zwłaszcza wśród pracowników zakładów metalurgicznych w Pohorelskéj Maše, uzyskała Komunistyczna Partia Czechosłowacji. Mieszkańcy brali udział w protestach i strajkach, zwłaszcza w wielkim strajku zorganizowanym na budowie linii kolejowej na trasie Červená Skala - Margecany w czerwcu 1932 r.

W latach II wojny światowej, poczynając od 1943 r., wielu mieszkańców wsi wstępowało do działających w okolicy oddziałów partyzanckich. W schyłkowym okresie słowackiego powstania narodowego, pod koniec października 1944 r., wieś zajęły oddziały niemieckie, postępujące z góry doliny Hronu od Červenéj Skaly. Wyzwolenie spod faszystowskiej okupacji nastąpiło 30 stycznia 1945 r.

Powojenny rozwój wsi, a następnie znaczący spadek jej mieszkańców związany był ściśle z działalnością zakładów metalurgicznych w Pohorelskéj Maše. W połowie lat 80. XX w., gdy zakłady te znajdowały się w szczytowym okresie rozwoju, ludność Pohoreléj liczyła ok. 3,4 tysiąca. W ciągu 30 lat, do 2005 r. (całkowite zamknięcie zakładów^[7]) zmniejszyła się o ok. 0,9 tysiąca.

Demografia

Według danych z dnia 31 grudnia 2012, wieś zamieszkiwały 2293 osoby, w tym 1225 kobiet i 1068 mężczyzn^[8].

W 2001 roku rozkład populacji względem narodowości i przynależności etnicznej wyglądał następująco^[9]:

Słowacy – 99,36%
Czesi – 0,11%
Romowie – 0,22%
Ukraińcy – 0,04%

Ze względu na wyznawaną religię struktura mieszkańców kształtowała się w 2001 roku następująco^[9]:

Katolicy rzymscy – 95,03%
Grekokatolicy – 1,49%
Ewangelicy – 0,26%
Prawosławni – 0,3%
Ateiści – 1,91%
Nie podano – 0,78%

Zmiany liczby ludności w miejscowości Pohorelá od 1996 roku.
Źródło: Štatistický úrad Slovenskej republiky

We wsi jest używana gwara przejściowa słowacko-czadecka. Gwara czadecka jest zaliczana przez polskich językoznawców jako gwara ze zmieszanymi elementami dialektów małopolskiego i śląskiego języka polskiego, przez słowackich zaś jako gwara przejściowa polsko-słowacka^[10].

Przystanek kolejowy
Pomnik poległych podczas I i II wojny
Fragment miejscowości
Kościół katolicki

Przypisy

↑ Lista wybranych wójtów, burmistrzów gmin i miast w wyborach do organów gminy. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09]. (słow.).
↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 46,94S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
↑ Turystyczna i satelitarna mapa Słowacji. [dostęp 2017-06-05].
↑ Statystyki ogólne miejscowości. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09]. (ang.).
↑ "Strojsmalt Holding Pohorelá končí" [1]
↑ Dane statystyczne dotyczące liczby mieszkańców. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09]. (słow.).
↑ ^a ^b Statystyki mieszkańców na podstawie spisu statystycznego z roku 2001. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09]. (ang.).
↑ JúliaJ. Dudášová-Kriššáková JúliaJ., Goralské nárečia z pohľadu súčasnej slovenskej jazykovedy, Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity v Prešove, 2016, s. 31-35, ISBN 978-80-555-1714-8 (słow.).

Bibliografia

Linhart Kamil a kolektív: Slovenské Rudohorie. Stolické vrchy, Muránska planina. Turistický sprievodca ČSSR, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1987;
Nízke Tatry. Kráľova hoľa. Turistická mapa 1:50 000 ,4. vydanie, VKÚ Harmanec 2002, ISBN 80-8042-315-6.