Paula Wężyk

Paula Wężyk (Wężykówna)
Data i miejsce urodzenia

11 kwietnia 1876
Kępno

Data i miejsce śmierci

27 kwietnia 1963
Śrem

Zawód, zajęcie

poetka, publicystka, działaczka społeczna

Odznaczenia
Srebrny Wawrzyn Akademicki
Miejsce spoczynku Pauli Wężyk. Grobowiec Tadrzyńskich na cmentarzu przy śremskiej farze.

Paula (Paulina Rozalia) Wężyk, używała także formy Wężykówna, ps. "P.W." (ur. 11 kwietnia 1876 w Kępnie, zm. 27 kwietnia 1963 w Śremie) – polska poetka, publicystka i działaczka społeczna, odznaczona Srebrnym Wawrzynem Akademickim[1] przez Polską Akademię Literatury.

Życiorys

Była przedstawicielką myjomickiej linii rodu Wężyków z Osin herbu Wąż, którego początki sięgają pierwszej połowy XV w[2]. Była córką Pawła Bolesława Wężyka (1829–1893) i Eleonory Ewy Kamockiej (1844 -1919) z Niewierszyna. Paweł i Eleonora pobrali się 15 maja 1860 r. w kościele parafialnym w Dąbrowie nad Czarną w powiecie opoczyńskim w Królestwie Polskim. Eleonora wniosła Pawłowi Wężykowi w posagu połowę wsi Niewierszyn z folwarkami Wymysłów i Taraska oraz włości Ostrów, Kamocka Wola i Kawęczyn. Kiedy w styczniu 1863 r. w Królestwie Polskim wybuchło powstanie przeciwko rosyjskiemu zaborcy, Wężykowie od samego początku wspomagali powstańców[3]. W wyniku represji, a także obciążeń hipotecznych Paweł Wężyk zmuszony został do sprzedaży w kwietniu 1869 r. wsi Kawęczyn, a później także Niewierszyna. Eleonora Wężyk z trzema córkami opuściła Niewierszyn 1 lipca 1870 r. Przez rok mieszkała w Warszawie, w której Wężykowie mieli kamienicę, a następnie zamieszkała w Kępnie. Paweł Wężyk, na zlecenie brata Władysława, administrował jego majątkiem w Myjomicach.

Paula Wężyk miała pięć sióstr: Maria (1862-1903) wyszła za mąż za Celestyna Przyłuskiego (1854-1896), Zofia (1863-1898) poślubiła pochodzącego ze Śremu Zygmunta Tadrzyńskiego (1857-1901), Felicja (1865-1928) była żoną Antoniego Grabskiego herbu Pomian (1857-1917) , Aniela (1870-1948) wyszła za mąż za Władysława Tomaszewskiego (1865-1914)[4], Józefa (1871-) poślubiła pochodzącego z Mechlina koło Śremu Kazimierza Chrzanowskiego (1856-1909), po jego śmierci wyszła za mąż powtórnie za Bernarda Chrzanowskiego (1861-1944) herbu Nowina. Siostry Pauli były bardzo zaangażowane społecznie i udzielały się w różnych organizacjach kobiecych.

Lata 1876-1902

Pierwsze lata życia spędziła w Kępnie. W 1882 roku Wężykowie zamieszkali w Ostrowie Wielkopolskim, gdzie Paula poszła do szkoły, co skutkowało traumatycznymi przeżyciami[5]. Dla jej edukacji ważne były pobyty w majątku stryja Adolfa Wężyka w Karminie pod Pleszewem, gdzie uczyła się razem z kuzynkami Józefą, Stanisławą i Wandą. Panienki uczono języka polskiego, historii ojczystej, geografii i języka francuskiego. Już jako dziecko pisywała powinszowania dla rodzeństwa i rodziców[6]. Czytała również ówczesne czasopisma dla dzieci zwłaszcza "Wieczory Rodzinne". W 1889 roku czasopismo to ogłosiło konkurs, w którym wzięła udział wysyłając swój wiersz pt. Litościwa Bronisia, który podpisała pseudonimem Mimoza. Wiersz został doceniony i w nagrodę opublikowany jako "Powiastka konkursowa" w "Wieczorach Rodzinnych" nr 26 z czerwca 1889 roku.[7]

W grudniu 1889 roku lub w styczniu 1890 Eleonora i Paweł Wężykowie wraz z Paulą przenieśli się do Kalisza, gdzie Paula kontynuowała naukę. W ówczesnym Kaliszu ważną rolę w życiu oświatowym odgrywali Stefan Giller (1834-1918) oraz Melania Parczewska (1850-1920). W jubileuszowym artykule z 1929 roku podkreślano ich wpływ na intelektualny rozwój Pauli[6].

25 stycznia 1893 roku zmarł Paweł Wężyk. W końcu 1901 roku Eleonora Wężykowa z Paulą podjęły decyzję o opuszczeniu Kalisza i zamieszkaniu w Poznaniu.

Pamiątkowa tablica ufundowana przez członków poznańskiego oddziału Związku Literatów Polskich

Lata 1902-1921

Poznań będący centrum polskiego życia społecznego i kulturalnego dawał Pauli Wężyk możliwości zapewnienia godnego życia sobie i matce. Zadebiutowała w marcu 1903 roku na łamach "Dziennika Poznańskiego" skromnym wierszem zadedykowanym solenizantom - Józefom[8]. W 1904 roku opublikowała wiersz Zaduszki[9] oraz wiersz Na wiec, który nawiązywał do odbywającego się w tym czasie w Poznaniu wiecu kobiet[10]. W tym samym, roku nawiązała współpracę z ks. Józefem Kłosem[11] i kierowanym przez niego "Przewodnikiem Katolickim", pisała do dodatku dla dzieci pod nazwą "Opiekun Dziatek"[12]. Z czasem jej wiersze zaczęły ukazywać się na pierwszej stronie tygodnika. Utwory nawiązywały tematyką do świąt kościelnych, przyrody, obyczajów ludowych i problemów społecznych. Wiersz Nad polską wioską (1907, nr 42) był jej głosem w sprawie noweli osadniczej z 1904 roku i postawy walczącego o prawo do wybudowania domu Michała Drzymały. W Poznaniu Paula Wężyk szybko włączyła się w działalność charytatywną[13]. W 1907 roku zadebiutowała w tygodniku "Praca" wierszem napisanym z okazji "Złotego wesela" hr. Mieczysława (1833-1918) i Marii (1837-1924) Kwileckich z Oporowa koło Szamotuł[14]. W 1909 roku Paula Wężyk pisała do wychodzącego w Poznaniu dwutygodnika "Gazeta dla Kobiet"[15]. Od maja 1910 roku na łamach "Pracy" ukazywał się skierowany do dzieci "Nasz kącik", którego redagowanie powierzono Pauli Wężyk. W Kąciku m.in. edukowała dzieci (pozbawione w szkole możliwości nauki języka polskiego) w zakresie poprawnego posługiwania się językiem ojczystym. Pisała do Kącika wiersze, opowiastki, legendy, zagadki historyczne, porady, relacjonowała swoje podróże i wpajała zasady dobrego zachowania. Korespondowała z czytelnikami, zachęcała dzieci do pisania listów i odpowiadała na nie w Kąciku podpisując się jako "Kochająca przyjaciółka". W swoich utworach odnosiła się do ważnych rocznic i bieżących wydarzeń, po śmierci Elizy Orzeszkowej[16], a później Marii Konopnickiej[17] opublikowała upamiętniające obie pisarki wiersze. Angażowała się w działalność społeczną i zachęcała do tego dzieci, m.in. prowadziła zbiórkę darów które przekazywała na potrzeby Towarzystwa św. Wincentego à Paulo. W 1912 roku włączyła się w akcję Komitetu Polek dla Sprawy Kanonizacji Królowej Jadwigi. Pisała o tym w Kąciku i zachęcała dzieci do zbierania podpisów pod odezwą. Za tę działalność otrzymała podziękowania od bpa diecezji lwowskiej ks. Władysława Bandurskiego (1855-1932)[18]. Współpracowała z księdzem Antonim Ludwiczakiem (1878-1942) i wspierała swoimi utworami wydawane przez niego pisemko "Przyjaciel dzieci". Paula Wężyk interesowała się metodami pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym. Współpracowała z działającą wówczas w Poznaniu Walerią Puffke (1852-1915)[19] znaną i cenioną nauczycielką specjalizującą się w zakresie teorii i praktyki wychowania przedszkolnego[20]. Wspierała działalność organizacji i czasopism abstynenckich w tym "Przyjaciela Trzeźwości" i "Naszego Przewodnika"[21].

Od pierwszych dni wojny w "Naszym Kąciku" uspokajała dzieci, pocieszała i radziła, aby mimo trwającej wojny nie zaniedbywały nauki. Redagowała Kącik do końca 1915 roku. Od marca 1916 roku do wychodzącego w Poznaniu "Przewodnika Gospodarskiego" dołączany był dodatek "Gospodyni Wiejska" w którym Paula Wężyk prowadziła rubrykę "Trzy słówka"[22]. Prawdopodobnie w styczniu 1917 roku rozpoczęła współpracę z ukazującym się w Poznaniu "Głosem Wielkopolanek", w którym redagowała stronę kierowaną dla dzieci również pod nazwą "Nasz Kącik". W latach wojny aktywnie angażowała się w działalność dobroczynną, apelowała o pomoc dla cierpiących, ogłaszała zbiórki darów i sama dostarczała je potrzebującym rodzinom. Od połowy 1919 roku w związku z chorobą matki Paula Wężyk ograniczała swoją aktywność w Kąciku. W listopadzie 1919 roku opublikowała wiersz pt. Kiedyś nam Polskę powrócił Boże[23] w którym wyrażała troskę o przyszłość wolnej Ojczyzny.

Eleonora Wężykowa zmarła 30 listopada 1919 roku. Przeżycia związane z chorobą matki i jej śmiercią nadwyrężyły zdrowie Pauli Wężyk. Dla podratowania zdrowia wyjeżdżała do Myjomic. Pracę przerwała aż do 1922 roku.

Lata 1922–1939

Do redagowania Kącika powróciła w 1922 roku[24]. Kącik podzieliła i prowadziła na przemian, dla dzieci wieku 7-15 lat i starszych. W każdym numerze publikowała wiersze, obrazki sceniczne i pogadanki wychowawcze oraz odpowiedzi na listy. W maju 1923 roku Paula Wężyk opuściła Poznań i przyjechała do Śremu, gdzie jesienią podjęła pracę wychowawczyni w ochronce dla dzieci. Pracowała w Śremie do 1924 roku. Wróciła do Poznania wezwana przez księdza Józefa Kłosa, który powrócił do kierowania redakcją "Przewodnika Katolickiego". W kwietniu 1924 roku do "Przewodnika Katolickiego" dołączono pierwszy numer "Opiekuna Dziatek" w którym zamieszczono wiersz Pauli Wężyk pt. Jak witają Opiekuna![25]. Współpracę z "Przewodnikiem Katolickim" kontynuowała przez kolejnych piętnaście lat pisząc do jego kolejnych dodatków dla dzieci: "Naszej Przyszłości" (1927-1930)[26], a następnie "Małego Przewodnika". W 1927 roku wznowiono w Poznaniu pismo "Przyjaciel Trzeźwości". W latach 1927–1930 Paula Wężyk współpracowała z jego redaktorem ks. Tadeuszem Gałdyńskim(1891-1941)[27] bezinteresownie wspierając wydawnictwo swoimi wierszami, opowiastkami i małymi utworami scenicznymi. W następnych latach kontynuowała współpracę z kolejnymi redaktorami m.in. księdzem Józefem Janiszewskim (1880-1940)[28]. W tym czasie pisała również do "Małego Światka" redagowanego przez księdza Henryka Szumana (1882-1939). Zamieszczała tam przede wszystkim wiersze religijne i patriotyczne. Paula Wężyk była oddana idei organizowania katolickich misji w Afryce i Azji. Wspierała zgromadzenia misyjne, a zwłaszcza Zgromadzenie Słowa Bożego oraz Sodalicję św. Piotra Klawera dla Katolickich Misji Afrykańskich, dochód z drukowanych przez oba zgromadzenia utworów przeznaczała na potrzeby pracy na misjach i wśród polskiej emigracji. Była miłośniczką polskiej pieśni i muzyki, a temat ten poruszała w swoich wierszach. W czasach zaborów, w celu zachowania polskości, zachęcała do śpiewania dzieci i młodzież. Napisała m.in. słowa pieśni dla Miejskiego Katolickiego Gimnazjum Żeńskiego w Bydgoszczy[29] oraz słowa do Mszy D-dur ks. kanonika Kazimierza Kleina[30][31]. Do jej utworów muzykę pisali Feliks Nowowiejski (1877-1946)[32], Otton Mieczysław Żukowski (1867-1942)[33] i Jan Edmund Reszke (1909-1950)[34]. W 1929 roku podczas odbywającej się w Poznaiu Powszechnej Wystawy Krajowej w pawilonie Związku Ziemianek i Włościanek pokazano osiągnięcia jego członkiń, twórczość Pauli Wężyk znalazła miejsce wśród pisarek takich jak Maria Rodziewiczówna, Zofia Kossak-Szczucka czy Maria Zamoyska[35]. W tym czasie Paula Wężyk była także aktywną działaczką poznańskiej Sodalicji Pań pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny[36][37], Towarzystwa "Pielgrzym" w Poznaniu[38] oraz Towarzystwa Kolonii Wakacyjnych i Stacji Sanitarnych "Stella"[39].

W grudniu 1929 roku obchodziła jubileusz pracy literackiej z tej okazji ukazało się w prasie wiele okolicznościowych artykułów. O poetce pisały: "Kurier Poznański"[40], "Przewodnik katolicki"[41], "Nasza Przyszłość"[42], "Przegląd Oświatowy"[43] oraz "Przyjaciel Trzeźwości"[44]. W 1936 roku otrzymała Srebrny Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury "za krzewienie czytelnictwa"[45].

Informacje na temat jej losów na początku wojny są sprzeczne. Opuściła Poznań pod koniec 1939 roku lub na początku 1940 i znalazła schronienie w Pleszewie.

Lata 1940-1963

W czasie pobytu w Pleszewie przebywała w Zgromadzeniu Sióstr Służebniczek Niepokalanie Poczętej Najświętszej Maryi Panny[46]. Zgromadzenie prowadziło Dom Opieki dla Dorosłych. W maju 1940 roku Niemcy zakazali służebniczkom prowadzenia tej działalności, a grudniu 1941 roku zajęli ich dom generalny na szpital wojskowy. Zakonnice szukały schronienia w okolicy, a Paula Wężyk przyjechała do Śremu, gdzie początkowo zamieszkała w domu Heleny i Marcelego Mieloszyńskich[47]. Utrzymywała kontakty z dziećmi i przygotowywała je do pierwszej Komunii św., ofiarowując w prezencie swoje wiersze, niektóre z nich znajdują się w zbiorach Muzeum Śremskiego[48]. W kwietniu 1945 roku otwarto w Śremie ponownie Zakład dla Ubogich[49], po koniecznych remontach Paula Wężyk otrzymała tam samodzielny pokój na poddaszu. W październiku 1946 roku śremskie parafie wizytował abp metropolita poznański Walenty Dymek (1888-1956) wśród śremian przyjmujących dostojnego gościa była także Paula Wężyk. Wzięła także udział w spotkaniu arcybiskupa z uczniami Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Śremie. Paula Wężyk nawiązała trwałe relacje ze śremianami, którzy odwiedzali ją w tzw. "klasztorku". Miłe kontakty miała także ze śremskimi harcerzami. W 1945 roku nakładem Powiatowego Komitetu Opieki Społecznej w Śremie ukazał się tomik na podstawie rękopisu poematu Pauli Wężyk pt. O mój Jezu, kocham Cię[50].

Zmarła 27 kwietnia 1963 roku a pogrzeb odbył się 30 kwietnia[51].Kondukt żałobny w asyście księży prowadził biskup Franciszek Jedwabski (1895-1975). Mszę św. pogrzebową odprawił ksiądz Kazimierz Tadrzyński (1891-1980)[52], siostrzeniec poetki. W pogrzebie tłumnie uczestniczyli mieszkańcy Śremu. Poetka spoczęła w grobowcu 'Familii Tadrzyńskich" na cmentarzu przy śremskiej farze.

Twórczość

Książki

  • O dzieciach dla dzieci, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1905.
  • Westchnienia i uśmiechy, Nakładem i drukiem „Pracy”, Poznań 1909.
  • Rok w powiastkach i wierszykach dla dzieci, [Okładka i ilustracje Jan Wroniecki], Nakładem i czcionkami Drukarni „Pracy”, Poznań 1912.
  • Rok w powiastkach i wierszykach dla dzieci, [Okładka i ilustracje Jan Wroniecki], Nakładem i czcionkami Drukarni „Pracy”, Poznań 1913 [wznowienie].
  • Zbudzenie śpiących rycerzy, Baśń fantastyczna w 3 odsłonach, Czcionkami Drukarni „Dziennika Poznańskiego”, Poznań 1918/1919.
  • Zbudzenie śpiących rycerzy, Baśń fantastyczna w 3 odsłonach, Czcionkami Drukarni „Dziennika Poznańskiego”, Poznań 1922 [drugie wydanie].
  • Święte powołanie, Misyjny obrazek sceniczny w 3 odsłonach, Nakładem Zakładu Misyjnego św. Józefa w Górnej Grupie 1926.
  • Dziewczęce dusze, Misyjny obrazek sceniczny w dwóch odsłonach, Nakładem Zakładu Misyjnego św. Józefa w Górnej Grupie 1927.
  • Kochajmy ptaszki i zwierzęta, Fiszer i Majewski Księgarnia Uniwersytecka, Poznań 1929.
  • Droga do Nieba, Zbiór pięknych wierszyków o Dzieciątku Jezus dla dzieci. Nakładem drukarni „Powściągliwość i Praca”, Kraków 1929.
  • Nasz wróg, Zbiór wierszy, powiastek i obrazek sceniczny. Katolicki Związek Abstynentów, Poznań 1929.
  • Powiastki i opowiadania, Nakładem Wydawnictwa „Małego Misjonarza” w Górnej Grupie pod Grudziądzem 1929: Tom 1: Promyczek Boży. Tom 2: Bez opieki. Tom 3: Laleczka.
  • Droga do Nieba, Zbiór pięknych wierszyków o Dzieciątku Jezus dla dzieci. [Okładka i ilustracje Michalina Janoszanka]. Nakładem drukarni „Powściągliwośći Praca”, Kraków 1930. [ponowny druk].
  • Jak trwoga to do Boga, czyli jak biały zamienił się w murzyna. Obrazek z życia misyjnego w 1. akcie. Z francuskiego uzupełniła i przerobiła P[aula] W[ężyk], Sodalicja św. Piotra Klawera, Kraków 1931.
  • Kwiat polskiej ziemi, Obrazek ludowy sceniczny w 5 odsłonach ze śpiewami układu ks. Franciszka Walczyńskiego. Nakład i własność Urzędu Parafialnego w Zabawie. Tarnów 1931.
  • Błogosławieni którzy chwalą Pana, Sztuka w trzech aktach. Czcionkami i nakładem Misjonarzy Słowa Bożego, Górna Grupa 1933.
  • Ja o Was nigdy nie zapomnę! Obraz sceniczny w sześciu odsłonach. Rzecz dzieje się w kolonii polskiej „Orzeł Biały” w Brazylii w roku 1932-32. Nakładem Seminarium Zagranicznego, Potulice 1935.
  • Dla Boga i Ojczyzny, Obraz sceniczny w czterech aktach, Nakładem Seminarium Zagranicznego, Potulice 1935.
  • Jone-K. Misyjny obrazek sceniczny w trzech aktach. Józef Świętek, [opracowanie Paula Wężykówna], Nakład i druk Wydawnictwa Misjonarzy Słowa Bożego w Górnej Grupie 1936.
  • Dla ministrantów, Powinszowania, deklamacje, obrazki sceniczne, hymny, Nakładem Księży Proboszczów Poznańskich, [Poznań] 1935.
  • Nawrócony, Misyjny obrazek sceniczny w 4 odsłonach. Nakładem i drukarnią Księży Misjonarzy Słowa Bożego, Górna Grupa 1937.
  • Feluś i inne pobożne dzieci, Fragmenciki z ich życia. Nakładem i drukarnią Księży Misjonarzy Słowa Bożego, Górna Grupa 1938.
  • O mój Jezu, kocham Cię, Wierszyki religijne dla dzieci. Nakładem Powiatowego Komitetu Opieki Społecznej w Śremie, Śrem 1945.
  • Jak się bawią nasze dzieci, Książeczka z obrazkami dla najmłodszych, Paula Wężyk, Janina Jellaczyc, Zofia Sokołowska. [Okładka Czesław Kuryatto; ilustracje Wanda Świdowa]. Nakładem Księgarni św. Jacka w Katowicach, Katowice 1946.
  • Syn Niemki, Pulaski, Wis. [USA], Wydawnictwo OO. Franciszkanów, 1954.

Pieśni z nutami

  • Hymn ministrantów, Muzyka Jan Edmund Reszke; słowa Paula Wężykówna, Poznań 1934.
  • Królowa Panieńska, Pieśń uczennic Miejsk[iego] Katol[ickiego] Gimn[azjum] Żeńskiegow Bydgoszczy: śpiew [i] fortepian lub harmonium. Muzykę skomponował prof. [Leon] Fengler; słowa napisała Paula Wężyk, Bydgoszcz 1924 [druk].
  • Tryumfalna msza polska, Na chór mieszany: op. 13, tenor, bas. Muzyka Kazimierz Klein; słowa Pauly[!] Wężykównej [!], Poznań: K.T. Barwicki, 1948.
  • Tryumfalna msza polska, Na chór mieszany z tow[arzyszeniem] organów. Op.13. ułożył Kazimierz Klein; słowa Pauly[!]Wężykówny [!], Poznań: K.T. Barwicki, 1949.

Upamiętnienie

Mural na elewacji Biblioteki Publicznej im. H. Święcickiego w Śremie, ul. Grunwaldzka 10

Spoczywa w grobowcu Familii Tadrzyńskich na cmentarzu parafialnym przy śremskiej farze[53]. Na ścianie grobowca umieszczono tablicę ufundowaną przez członków poznańskiego oddziału Związku Literatów Polskich. Decyzję o ofiarowaniu pamiątkowej tablicy podjęto podczas walnego zebrania sprawozdawczo–wyborczego 12 listopada 1963 r. Przewodniczył zebraniu poeta – Edwin Herbert (1910–1974)[54]. Paula Wężyk ma swój biogram w Archiwum Historii Kobiet[55]. O Pauli Wężyk pisywał Sławomir Leitgeber (1921-2010)[56] wnuk jej siostry Anieli. Jest on także autorem biogramu poetki zamieszczonego w Wielkopolskim słowniku biograficznym[57]. Fragment wiersza Kocham Śrem[58] opublikował w 1990 roku Adam Podsiadły w miesięczniku "Głos Śremski"[59]. W Kępnie przypominał poetkę regionalista Henryk Tyszkiewicz[60]. Cenny wkład w upamiętnienie dorobku Pauli Wężyk ma Muzeum Śremskie, w którym organizowane były spotkania i wieczory wspomnieniowe z udziałem m.in. Sławomira Leitgebera i Józefa Drążkiewicza (1944-2017)[61]. Popularyzatorkami twórczości poetki są też Danuta Płygawko[62] i Barbara Nowicka, autorka biogramu zamieszczonego w Słowniku biograficznym Śremu[63] wydanym przez Bibliotekę Publiczną w Śremie. W 2022 roku w serii "Śrem w małych monografiach" ukazała się książka Danuty Płygawko i Ewy Bąk pt. Paula Wężyk (1876-1963). Poetka, która pokochała Śrem, której wydawcą jest Biblioteka Publiczna w Śremie. 16 września 2023 roku na elewacji Biblioteki Publicznej w Śremie odsłonięto mural poświęcony poetce. Mural "Paula Wężyk – ocalić od zapomnienia" zrealizowany został dzięki współpracy z Fundacją Autentyczności w Sztuce i dofinansowaniu ze środków Biura "Niepodległa" w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa"[64].

Przypisy

  1. ↑ Rocznik Polskiej Akademii Literatury 1933/1936 – Śląska Biblioteka Cyfrowa [online], sbc.org.pl [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  2. ↑ Marek Makieła, Wężykowie Osińscy z ziemi ostrzeszowskiej cz. I, „Gens”, 2013–2014.
  3. ↑ Antoni Szymborski, Burzliwe fortuny obroty. Mój pamiętnik (1831–1881), Kraków 2000.
  4. ↑ Maciej Krzyżański, Zielone Puszczykowo: Człowiek, który wymyślił letnisko w Puszczykówku [online], Zielone Puszczykowo, 24 czerwca 2013 [dostęp 2022-12-27].
  5. ↑ Paula Wężyk, Wspomnienia z dzieciństwa, „Głos Wielkopolanek” (35), 2 września 1923.
  6. ↑ a b Bogu, Polsce i dzieciom. W dwudziestopięciolecie pisarskiej pracy Pauli Wężykówny, „Przewodnik Katolicki” (50), 15 grudnia 1929.
  7. ↑ Sprawozdanie z zadania konkursowego, „Wieczory Rodzinne” (25), 10 czerwca 1889, s. 194-195.
  8. ↑ P.W., Józefom, „Dziennik Poznański” (63), 18 marca 1903.
  9. ↑ Paula Wężyk, Zaduszki, „Dziennik Poznański” (251), 1 listopada 1904.
  10. ↑ Na wiec, „Dziennik Poznański” (250), 30 października 1904.
  11. ↑ Kłos Józef Albin, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-12-27].
  12. ↑ Opiekun Dziatek [online] [dostęp 2022-12-27] (pol.).
  13. ↑ Przedstawienie amatorskie na cel dobroczynny, „"Postęp"” (89), 1906.
  14. ↑ P. Wężyk, Złote gody, „Praca” (41), 13 października 1907.
  15. ↑ Ignacy (1877-1941) Red Czechowski, Gazeta dla Kobiet : dwutygodnik poświęcony sprawom kobiet pracujących : organ „Związku Stowarzyszeń Kobiet Pracujących” z siedzibą w Poznaniu. 1909 [całość], Związek Stowarzyszeń Kobiet Pracujących, 1909 [dostęp 2022-12-27].
  16. ↑ P. Wężyk, Śp. Elizie Orzeszkowej, „Praca” (22), 29 maja 1910.
  17. ↑ P. Wężyk, Marya Konopnicka, „Praca” (42), 16 października 1910.
  18. ↑ List bpa Wł. Bandurskiego do P. Wężyk, Lwów 5.10.1912, „Praca” (42), 20 października 1912.
  19. ↑ W. Karolczak, Z dziejów szkółki i seminarium freblowskiego Walerii Puffke w Poznaniu w latach 1892-1915 [online], bazhum.pl [dostęp 2022-12-04].
  20. ↑ Listy od przyjaciół. Waleria Puffke do redakcji, Poznań 27.12.1909, „Praca” (1), 2 stycznia 1910.
  21. ↑ Izabela Krasińska, Wizerunek działacza antyalkoholowego w przekazie „Przyjaciela Trzeźwości” (1927–1939), s. 205-224, DOI: 10.26142/STGD-2019-013 [dostęp 2023-02-05].
  22. ↑ P. Wężyk, Orędzie do Matek, „Gospodyni Wiejska” (1), 31 marca 1916.
  23. ↑ P. Wężyk, Kiedyś nam Polskę powrócił Boże, „Głos Wielkopolanek” (48), 29 listopada 1919.
  24. ↑ P. Wężyk, Powitanie, „Głos Wielkopolanek” (1), styczeń 1922.
  25. ↑ P. Wężyk, Jak witają Opiekuna!, „Opiekun Dziatek” (1), 6 kwietnia 1924.
  26. ↑ Kochane dzieci! Droga Młodzieży!, „Nasza Przyszłość” (1), 2 stycznia 1927.
  27. ↑ Tadeusz Gałdyński - Wielkopolscy Księża od XVIII do XX wieku [online], wtg-gniazdo.org [dostęp 2022-12-27].
  28. ↑ Towarzystwo Przyjaciół Lasek - Poeta w sutannie. Twórczość księdza Józefa Janiszewskiego (1880-1940) [online], tpl-lukus.kepno.pl [dostęp 2022-12-27].
  29. ↑ Królowa Pańieńska, Paula Wężyk, Leon Fengler (muz.), Pieśń uczennic Miejskiego Katolickiego Gimnazjum Żeńskiego w Bydgoszczy; śpiew i fortepian, Bydgoszcz 1924.
  30. ↑ Korespondencja parafian, „Orędownik Śląski” (30), 30 marca 1921.
  31. ↑ Kazimierz Klein - Wielkopolscy Księża od XVIII do XX wieku [online], wtg-gniazdo.org [dostęp 2022-12-27].
  32. ↑ F Nowowiejski, Śpiewnik szkolny. 12 kanonów polskich na chór czterogłosowy, op. 23, nr 1, Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Muzyki Polskiej, s. 26-31.
  33. ↑ O.M. Żukowski, Pieśni Marjańskie w układzie na chór mieszany lub na jeden głos z towarzyszeniem organów,, op.80. Zeszyt 1, Kraków 1930, s. 17.
  34. ↑ P. Wężyk, Cześć Matkom naszym, cześć, „Mały Przewodnik” (20), 19 maja 1935.
  35. ↑ Pawilon ziemianek i włościanek na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu 1929 r., Warszawa 1930, s. 40-41.
  36. ↑ Sprawozdanie Sodalicji Pań w Poznaniu pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny rok 1924, Poznań 1925.
  37. ↑ Sodalicje Mariańskie w I połowie XX wieku :: Sodalicja Mariańska [online], sodalicja-marianska.manifo.com [dostęp 2022-12-27].
  38. ↑ Z Tow. "Pielgrzym" w Poznaniu, „Kurier Poznański” (90), 25 lutego 1931.
  39. ↑ Na Gwiazdkę "Stelli", „Kurier Poznański” (35), 22 stycznia 1933.
  40. ↑ W. Brzeska, Laureatka literatury dziecięcej..., „Kurier Poznański” (256), 30 listopada 1929.
  41. ↑ Bogu, Polsce i dzieciom. W dwudziestopięciolecie pisarskiej pracy Pauli Węzykówny, „Przewodnik Katolicki” (50), 15 grudnia 1929.
  42. ↑ Przyjaciółka dziatwy, „Nasza Przyszłość” (50), 15 grudnia 1929.
  43. ↑ ., Zasłużony jubileusz pracy pisarskiej, „Przegląd Oświatowy” (1), styczeń 1930.
  44. ↑ Cześć zasłudze, „Przyjaciel Trzeźwości” (2), kwiecień 1930.
  45. ↑ M.P. 1936 nr 261 poz. 461 "za krzewienie czytelnictwa"
  46. ↑ Zgromadzenie Sióstr Służebniczek w Pleszewie [online], sluzebniczki-pleszew.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  47. ↑ D. Płygawko, E. Bąk, Paula Wężyk (1876-1963). Poetka, która pokochała Śrem., Śrem 2022.
  48. ↑ P. Wężyk, O mój Jezu Kocham Cię!, Muzeum Śemskie, Archiwum. syg. 1546, Śrem 1950.
  49. ↑ Śrem - Klasztorek - zespół klasztorny klarysek (2 poł. XVIII, XIX w.). Atrakcje turystyczne Śremu. Ciekawe miejsca Śremu [online], polskaniezwykla.pl [dostęp 2022-12-27].
  50. ↑ P. Wężykówna, O mój Jezu, kocham Cię. Wierszyki religijne dla dzieci., Śrem 1945.
  51. ↑ Nekrolog, „Głos Wielkopolski” (101), 30 kwietnia 1963.
  52. ↑ Kazimierz Tadrzyński - Wielkopolscy Księża od XVIII do XX wieku [online], wtg-gniazdo.org [dostęp 2022-12-27].
  53. ↑ Parafia Śrem Cmentarz Parafialny - szukaj grobów swoich bliskich. [online], sremfara.pl [dostęp 2022-12-27].
  54. ↑ T. Kraszewski (red.), Pięćdziesiąt lat Poznańskiego Oddziału Związku Literatów Polskich 1921–1971. Księga Jubileuszowa, Poznań 1971, s. 46.
  55. ↑ Kobiety » Paula Wężyk [online], herstorie.pl [dostęp 2022-11-26].
  56. ↑ Maciej Krzyżański, Sławomir Leitgeber - kronikarz Puszczykowa [online], Blog dla Puszczykowa, 12 września 2016 [dostęp 2022-12-27].
  57. ↑ Sławomir Leitgeber, Wężyk Paulina (1976-1963), [w:] A. Gąsiorowski, J. Topolski (red.), Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, s. 181.
  58. ↑ Adam Podsiadły, Noty biograficzne [Paula Wężyk], „Głos Śremski”, luty 1990.
  59. ↑ Gostomski i inni, Głos Śremski 1990.02 R.7 Nr2(68) [online], luty 1990 [dostęp 2022-12-27] (pol.).
  60. ↑ Kępno: Zmarł Henryk Tyszkiewicz [online], Serwis Samorządowy PAP [dostęp 2022-12-27] (pol.).
  61. ↑ Hanna Kabat, Wężykówna, „Gazeta Śremska”, kwiecień 2003.
  62. ↑ Danuta Płygawko, Literatka Paula Wężykówna (1876-1963), „Gazeta Śremska”, marzec 2013.
  63. ↑ Barbara Nowicka, Paula Wężykówna, [w:] Danuta Płygawko, Adam Posiadły (red.), Słownik biograficzny Śremu, Śrem 2008.
  64. ↑ Adam Podsiadły, Mural na ścianie biblioteki w Śremie, „Kronika Wielkopolski” (4), 2023, s. 89-91.

Bibliografia

  • Płygawko D., Bąk E. Paula Wężyk (1876-1963). Poetka, która pokochała Śrem, Śrem 2022

Read other articles:

Opsterland

Opsterland Opsterlâncode: fy is deprecated   (West Frisian)MunisipalitasGedung dahulunya pengadilan di Beetsterzwaag BenderaLambang kebesaranLokasi di FrieslandNegaraBelandaProvinsiFrieslandPemerintahan[1] • BadanDewan munisipal • Wali kotaFrancisca Ravestein (D66)Luas[2] • Total227,64 km2 (8,789 sq mi) • Luas daratan224,63 km2 (8,673 sq mi) • Luas perairan3,01 km2 (116...

 

Élections législatives de 2017 dans la Haute-Saône

2012 2022 Élections législatives de 2017 dans la Haute-Saône 2 sièges de députés à l'Assemblée nationale 11 et 18 juin 2017 Type d’élection Élections législatives Campagne 22 mai au 10 juin12 juin au 16 juin Corps électoral et résultats Population 237 706 Inscrits 179 208 Votants au 1er tour 95 653   53,38 %  10,6 Votes exprimés au 1er tour 92 774 Votes blancs au 1er tour 1 679 Votes nuls au 1er tour 1 200 Votants au 2d tour...

 

Sex differences in psychology

Differences in the mental functions and behaviors of the sexes Part of a series onSex differences in humans Biology Sexual differentiation disorders In research Physiology Medicine and health Autoimmunity Life expectancy Mental disorders autism depression schizophrenia substance abuse suicide Stroke care Neuroscience and psychology Cognition Coping Emotional expression Aggression Emotional intelligence Empathy Gender empathy gap Intelligence Memory Narcissism Neurosexism Sexuality age dispari...

Massimiliano Pironti

Italian painter (born 1981) Arek Hersh and artist Massimiliano Pironti at The Queen's Gallery Massimiliano Pironti (born 22 December 1981 in Colleferro, Province of Rome) is an Italian painter and former actor, singer and dancer.[1][2] Life As an autodidact he learned to paint, after he began studies in singing, classical ballet, modern and contemporary dance and earned a reputation initially in Italy and later in Germany as a musical performer. Since 2018 he is a painter of i...

 

John Bradfield (engineer)

Australian engineer John BradfieldCMGBorn26 December 1867Sandgate, Queensland, AustraliaDied23 September 1943 (aged 75)Gordon, New South Wales, AustraliaResting placeSt Johns Anglican Church, Gordon, New South Wales, AustraliaNationalityAustralianEducationIpswich Grammar SchoolAlma materUniversity of SydneySpouseEdith Bradfield (Jenkins)Children6Parent(s)John EdwardMaria BradfieldEngineering careerEmployer(s)New South Wales Department of Public Works Queensland Railways DepartmentProject...

 

History of Alaska

For a topical guide to this subject, see Historical outline of Alaska. Alaska in 1895 (Rand McNally). The boundary of southeastern Alaska shown is that claimed by the United States before the conclusion of the Alaska boundary dispute. Part of a series on theHistory of Alaska Prehistory Russian America (1733–1867) Department of Alaska (1867–1884) District of Alaska (1884–1912) Territory of Alaska (1912–1959) State of Alaska (1959–present) Other topics vte The history of Alaska dates...

Katedral Denver

Katedral DenverKatedral Basilika Dikandung Tanpa NodaInggris: Cathedral Basilica of theImmaculate ConceptionKatedral Denver39°44′25.01″N 104°58′54.98″W / 39.7402806°N 104.9819389°W / 39.7402806; -104.9819389Koordinat: 39°44′25.01″N 104°58′54.98″W / 39.7402806°N 104.9819389°W / 39.7402806; -104.9819389Lokasi401 East Colfax AvenueDenver, ColoradoNegaraAmerika SerikatDenominasiGereja Katolik RomaSitus webwww.denvercathed...

 

Синелобый амазон

Синелобый амазон Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеНадкласс:ЧетвероногиеКлада:АмниотыКлада:ЗавропсидыКласс:Пт�...

 

Spartaco Landini

Spartaco Landini Nazionalità  Italia Altezza 179 cm Peso 73 kg Calcio Ruolo Allenatore (ex difensore) Termine carriera 1978 - giocatore 1980 - allenatore Carriera Giovanili 19??-19?? Sangiovannese Squadre di club1 1962-1970 Inter94 (1)1970-1973 Palermo97 (0)1973-1976 Napoli26 (0)1976-1978 Sangiovannese69 (0) Nazionale 1966 Italia4 (0) Carriera da allenatore 1978-1980 AvellinoVice 1 I due numeri indicano le presenze e le reti segnate, per le sole partite di...

Kysuce Protected Landscape Area

Kysuce Protected Landscape AreaCHKO KysuceIUCN category V (protected landscape/seascape)Veľká Rača mountainLocationNorth-western SlovakiaCoordinates49°25′N 18°57′E / 49.417°N 18.950°E / 49.417; 18.950Area654.62 km² (252.7 mi²)Established23 May 1984Governing bodySpráva CHKO Kysuce (Kysuce PLA administration) in Čadca Kysuce Protected Landscape Area (Slovak: Chránená krajinná oblasť Kysuce) is one of the 14 protected landscape areas in Slovakia. I...

 

J.R. Giddens

Questa voce sull'argomento cestisti statunitensi è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. J.R. Giddens J.R. Giddens con la maglia del Basket Brescia Leonessa nel 2013 Nazionalità  Stati Uniti Altezza 196 cm Peso 98 kg Pallacanestro Ruolo Ala piccola / guardia Termine carriera 2019 CarrieraGiovanili John Marshall High School2003-2005 Kansas Jayhawks2006-2008 New Mexico LobosSquadr...

 

Russ Morman

American baseball player Baseball player Russ MormanFirst basemanBorn: (1962-04-28) April 28, 1962 (age 62)Independence, Missouri, U.S.Batted: RightThrew: RightMLB debutAugust 3, 1986, for the Chicago White SoxLast MLB appearanceSeptember 27, 1997, for the Florida MarlinsMLB statisticsBatting average.249Home runs10Runs batted in43 Teams Chicago White Sox (1986, 1988–1989) Kansas City Royals (1990–1991) Florida Marlins (1994–1997) Russell Lee Morman (bo...

Данио-рерио

Данио-рерио Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеГруппа:Костные рыбыКласс:Лучепёрые рыбыПодкласс:Новопёрые рыбыИн�...

 

约翰斯顿环礁

此條目可参照英語維基百科相應條目来扩充。 (2021年5月6日)若您熟悉来源语言和主题，请协助参考外语维基百科扩充条目。请勿直接提交机械翻译，也不要翻译不可靠、低品质内容。依版权协议，译文需在编辑摘要注明来源，或于讨论页顶部标记{{Translated page}}标签。 约翰斯顿环礁Kalama Atoll 美國本土外小島嶼 Johnston Atoll 旗幟颂歌：《星條旗》The Star-Spangled Banner約翰斯頓環礁�...

 

Williamstown, Kentucky

City in Kentucky, United StatesWilliamstown, KentuckyCityMain Street in WilliamstownLocation of Williamstown in Grant County, Kentucky.Coordinates: 38°38′30″N 84°34′03″W / 38.64167°N 84.56750°W / 38.64167; -84.56750CountryUnited StatesStateKentuckyCountiesGrant, Pendleton[1]Area[2] • Total17.23 sq mi (44.64 km2) • Land16.71 sq mi (43.27 km2) • Water0.53 sq mi (1.37&...

2006 Central American Junior and Youth Championships in Athletics

International athletics championship eventXIX Central American Junior and XIV Central American Youth Championships in AthleticsDatesMay 11–13Host cityCiudad de Guatemala, Guatemala VenueEstadio Cementos ProgresoLevelJunior and YouthEvents80 (41 boys, 39 girls)Participation7 nationsRecords set17← 2005 Managua 2007 San Salvador → The 2006 Central American Junior and Youth Championships in Athletics were held at the Estadio Cementos Progreso in Ciudad de Guatemala, Guatemala, betwe...

 

Angel of the North

Sculpture by Antony Gormley in northern England This article is about the sculpture. For the Finnish film, see Angel of the North (film). Angel of the NorthAbove: Front view. Below: Rear view within the surrounding landscape.Location within Tyne and WearGeneral informationTypeArtworkLocationLamesley, Gateshead, NE9Coordinates54°54′51″N 1°35′22″W / 54.9141°N 1.5895°W / 54.9141; -1.5895Elevation75 metres (246.1 ft)Construction started1994Completed15 Feb...

 

Національні символи Ізраїлю

Національні символи Ізраїлю — символи що використовуються в Ізраїлі і закордоном представляють країну та її людей. Зміст 1 Національний прапор — прапор Ізраїлю 2 Національний герб — Герб Ізраїлю 3 Національний гімн — «Хатіква» 4 Національні кольори — сині...

1871 Wisconsin gubernatorial election

1871 Wisconsin gubernatorial election ← 1869 November 7, 1871 1873 →   Nominee Cadwallader C. Washburn James Rood Doolittle Party Republican Democratic Popular vote 78,301 68,910 Percentage 53.17% 46.79% County resultsWashburn :      50–60%      60–70%      70–80%      80–90%      >90%Doolittle :    &#...

 

2026 IIHF World Championship

2026 edition of the IIHF World Championship Main article: 2026 Men's Ice Hockey World Championships 2026 IIHF World ChampionshipTournament detailsHost country  SwitzerlandVenue(s)2 (in 2 host cities)Dates15–31 MayTeams16← 20252027 → The 2026 IIHF World Championship will be hosted by Switzerland from 15 to 31 May 2026, as the International Ice Hockey Federation (IIHF) announced on 27 May 2022 in Tampere, Finland. Host nation bid The only bidders were Kaza...