PWS-24

PWS-24 w barwach LOT
Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	PWS
Typ	samolot pasażerski
Konstrukcja	górnopłat o konstrukcji mieszanej, podwozie klasyczne – stałe
Załoga	2
Historia
Data oblotu	1931
Lata produkcji	1933 – 1935
Wycofanie ze służby	1939
Dane techniczne
Napęd	1 silnik gwiazdowy, 9-cylindrowy Škoda Wright Whirlwind J5 (PWS-24) lub Pratt-Whitney Wasp Junior TB (PWS-24bis)
Moc	220 KM (162 kW) (PWS-24) 400 KM (294 kW) (PWS-24bis)
Wymiary
Rozpiętość	15,00 m
Długość	9,65 m
Wysokość	2,95 m
Powierzchnia nośna	31,75 m²
Masa
Własna	1 245 kg (PWS-24) 1 220 kg (PWS-24bis)
Startowa	1 867 kg (PWS-24) 2 000 kg (PWS-24bis)
Osiągi
Prędkość maks.	185 km/h (PWS-24) 225 km/h (PWS-24bis)
Prędkość minimalna	85 km/h (PWS-24) 90 km/h (PWS-24bis)
Prędkość wznoszenia	2,1 m/s (PWS-24) 4,2 m/s (PWS-24bis)
Pułap	3 330 m (PWS-24) 5 000 m (PWS-24bis)
Zasięg	750 km (PWS-24) 700 km (PWS-24bis)
Dane operacyjne
Liczba miejsc
4
Użytkownicy
Polska
Rzuty
Multimedia w Wikimedia Commons

PWS-24 – pierwszy seryjnie produkowany samolot pasażerski polskiej konstrukcji wprowadzony do eksploatacji przez PLL LOT, skonstruowany w latach 1930-1931 przez inż. S. Cywińskiego z wytwórni PWS na bazie PWS-21bis. Był to sześciomiejscowy samolot pocztowo-komunikacyjny (4 pasażerów, 2 członków załogi) do obsługi linii krajowych, z czasem przystosowany także do zastosowań aerofotogrametrycznych. Pozostał jedynym seryjnie produkowanym polskim samolotem pasażerskim.

Prototyp o nr rej. SP-AGR oblatany został w sierpniu 1931 roku i po próbach został zmodyfikowany. W kwietniu 1932 roku przeszedł próby w PLL LOT i wygrał konkurs na następcę Junkersa F 13, wygrywając z Lublinem R.XVI. Koszt budowy samolotu seryjnego wynosił ok. 90 tys. zł^[a]. Zamówienie złożone zostało w 1933 roku na 5 egzemplarzy SP-AJF, SP-AJG, SP-AJH, SP-AJJ, SP-AJK („Filip”, „Gienek”, „Hipek”, „Jacek” i „Kazik”). Samoloty SP-AGR, SP-AJF i SP-AJJ w połowie 1933 roku przerobione zostały na aerofotogrametryczne.

W samolotach aerofotogrametrycznych przebudowano kadłub, który uległ wydłużeniu. W miejscu kabiny pasażerskiej zamontowano aparaturę fotograficzną i podręczne laboratorium. W podłodze zamontowano przeszklone wzierniki do wykonywania zdjęć. Podwozie uległo zmianie, amortyzator został przesunięty ku dołowi. Samoloty otrzymały krajowe silniki Škoda-Wright o mocy startowej 235 KM i metalowe śmigło (nastawne na ziemi) typu Gnome-Rhone seria 350 nr 49^[1].

Samoloty pierwszej serii wycofane zostały z użycia w 1936 roku, z wyjątkiem SP-AJJ wycofanego w 1938 roku.

W 1932 roku prototyp został wyposażony w silnik Lorraine Algol, o mocy 220 kW (300 KM), a w 1934 roku Pratt & Whitney Wasp Junior, o mocy 294 kW (400 KM), co dało początek wersji PWS-24 bis. Wersja ta zamówiona została przez PLL LOT w kolejnych 5 egzemplarzach i w 1935 roku odebrano samoloty oznaczone SP-AMN, SP-AMO, SP-AMP, SP- AMR i SP-AMS. Jeden z samolotów z poprzedniej serii SP-AJH został też przerobiony do wersji PWS-24 bis z nowym oznaczeniem SP-ASY.

Samolot PWS-24 bis nr SP-AMR w 1935 roku odstąpiono wojsku, SP-AMO w 1936 roku zakupiła Liga Morska i Kolonialna, SP-AMN wycofano z użycia w 1937 roku, a SP-AMP i SP-AMS przerobiono na aerofotogrametryczne w 1936 roku. SP-AMR rozbił się we wrześniu 1939 roku niedaleko Brześcia nad Bugiem. SP-AMS został ewakuowany do Rumunii i internowany, a w lutym 1940 przejęty przez rząd Rumunii i używany zgodnie z przeznaczeniem jako fotogrametryczny przez linie LARES, do czasu skasowania po wypadku z datą 8 września 1940^[2].

• Andrzej Glass Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939 wyd. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1977
• Wojciech Mazur: Samoloty komunikacyjne PLL LOT. T. 81. Edipresse Polska S.A., 2016, seria: Wielki Leksykon Uzbrojenia. Wrzesień 1939. ISBN 978-83-7945-055-8.
• Jerzy Litwiński. PWS-24 pierwszy seryjny polski samolot komunikacyjny. „Lotnictwo: Aviation International”. 1/2016, s. 90-98, styczeń 2016. Warszawa: Zespół Badań i Analiz Militarnych. ISSN 2450-1298. OCLC 32174832. 

• Zdjęcia i opis samolotu (w języku rosyjskim)