Ostryż długi

Ostryż długi
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

imbirowce

Rodzina

imbirowate

Rodzaj

ostryż

Gatunek

Ostryż długi

Nazwa systematyczna
Curcuma longa L.
Sp.Pl.2 1753[3]
Synonimy
  • Curcuma domestica Val.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

brak danych
Multimedia w Wikimedia Commons
Ostryż

Ostryż długi (Curcuma longa L.) – nazywany także ostryżem Zohary, kurkumą długą, ostryżem indyjskim, kurkumą, szafranem indyjskim – gatunek byliny z rodziny imbirowatych. Rośnie dziko w Indiach, jest uprawiany w wielu krajach o klimacie tropikalnym[5].

Morfologia i biologia

Pokrój
Roślina o wysokości do 1 m i prostej, wzniesionej i nierozgałęzionej łodydze[6].
Kłącze[7]
Jajowate, podłużnie jajowate, gruszkowate lub cylindryczne, często krótko rozgałęzione. Długość do 6 cm, szerokość do 15 mm. Kłącze główne wykazuje blizny po bocznych rozgałęzieniach. Powierzchnia jest punktowana i brunatnawożółta, żółta lub brunatnawoszara, delikatnie prążkowana. Przełam jest ziarnisty, gładki, niewłóknisty, lekko błyszczący, jednolicie pomarańczowożółty. Posiada wąską korę, ciemniejszą na zewnątrz.
Liście
W dolnej części łodygi wyrasta naprzemiennie, rzędami 4-6 liści pochwiasto obejmujących łodygę. Mają długość do 50 cm[6].
Kwiaty
Pęd kwiatowy jest bezlistny, na jego szczycie wyrasta duży kłos kwiatowy. Kwiaty żółte, dość długie, o rurkowatym kielichu. Są 3-krotne, mają jeden słupek i pręcikowie złożone z jednego płodnego pręcika i 4 prątniczków tworzących warżkę. Przysadki białe, o różowych szczytach[6].
Owoc
Owocem jest torebka[6].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski

Kłącze ostryżu długiego (Curcumae longae rhizoma) – całe, stabilizowane (przez gotowanie lub poddanie działania pary wodnej)[7][8], wysuszone kłącze z usuniętymi korzeniami i warstwą zewnętrzną. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 25 ml/kg olejku eterycznego i cechować się 2,0% obecnością pochodnych dicynamoilometanu, w przeliczeniu na kurkuminę[7].

Działanie

Kurkuminoidy i olejek eteryczny odpowiada za działanie żółciopędne i żółciotwórcze. Mieszanki kurkuminoidów izolowane z kłączy wykazują działanie przeciwzapalne (prawdopodobnie przez hamowanie syntezy prostaglandyn), hepatochronne i neurochronne, spowalniają rozwój nowotworów i działają antymutagennie, przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo[8]. Za działania te odpowiadają właściwości przeciwutleniające kurkuminoidów i ich pochodnych (m.in. tetrahydrokurkuminoidów)[8]. Wyciągi z kłącza stosowane są głównie przy dolegliwościach żołądkowych[8].

Roślina przyprawowa

Zmielona, wysuszona bulwa ma nazwę kurkuma i jest używana jako aromatyczna przyprawa do potraw[6] oraz jako dodatek do mieszanek przyprawowych takich jak curry[8] czy garam masala[9].

Wartość odżywcza

Wartość odżywcza
Ostryż długi
(w 100 g)
Wartość energetyczna 1461 kJ (349 kcal)
Białka 6,3 g
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 14% 14% 14% 14%
M 11% 11% 11% 11%
Węglowodany
Przyswajalne 0 g
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
Błonnik 2,6 g
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 10% 10% 12% 12%
M 6,8% 6,8% 8,7% 8,7%
Tłuszcze 5,1 g
Makroelementy
Wapń 150 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 15% 15% 13% 13%
M 15% 15% 15% 13%
Magnez 278 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 90% 87% 87% 87%
M 70% 66% 66% 66%
Mikroelementy
Żelazo 67 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 372% 372% 838% 838%
M 838% 838% 838% 838%
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[10]

Roślina barwierska

  • Dawniej używany był do barwienia tkanin[6]. Jako żółty barwnik stosowany przez Izraelitów wymienia go biblijna Pieśń nad Pieśniami (4,13-14)[11].
  • Używany jako wskaźnik odczynu (pH) do wyrobu papierków wskaźnikowych, które w roztworach alkalicznych barwią się na czerwono, a w obojętnych są żółte[6].

Roślina kosmetyczna

Obecnie stosowana głównie do barwienia szminek do ust, podkładów pod makijaż i płukanek do włosów. Olejek kurkumowy bywa stosowany do wyrobu perfum o typie orientalnym[12].

Roślina ozdobna

Obecnie jest uprawiany jako ozdobna roślina pokojowa także w krajach o zimniejszym klimacie, również w Polsce[13].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-18] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
  4. ↑ Curcuma longa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-11-20].
  6. ↑ a b c d e f g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  7. ↑ a b c Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
  8. ↑ a b c d e Dietrich Frohne, Leksykon roślin leczniczych: przewodnik naukowy, wyd. 1, Wrocław: MedPharm Polska, [cop. 2010], s. 187-188, ISBN 978-83-60466-40-7, OCLC 751097851.
  9. ↑ Agata Orzełowska, Kurkuma i jej właściwości lecznicze. Wachlarz jej zastosowań zaskakuje, wspiera odchudzanie i odporność. Jak stosować kurkumę z pieprzem? [online], Strona Zdrowia, 24 października 2022 [dostęp 2023-01-20] (pol.).
  10. ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  11. ↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  12. ↑ Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 90. ISBN 83-09-00765-5.
  13. ↑ Dr Tomasz Baj. Ostryż długi kurkumą zwany. Lecznicza przyprawa. [dostęp 2014-11-30].

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.