Niełazowate

Niełazowate
Dasyuridae
Goldfuss, 1820[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – niełaz plamisty (Dasyurus viverrinus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Podkrólestwo

Bilateria

(bez rangi) wtórouste
Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Infratyp

żuchwowce

Nadgromada

czworonogi

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

ssaki niższe

Nadrząd

torbacze

Rząd

niełazokształtne

Rodzina

niełazowate

Typ nomenklatoryczny

Dasyurus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796

Podrodziny

4 podrodziny + 4 rodzaje wymarłe o statusie incertae sedis – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Niełazowate[2] (Dasyuridae) – rodzina ssaków z rzędu niełazokształtnych (Dasyuromorphia), występujących w krainie australijskiej[3].

Systematyka

Do rodziny należą następujące podrodziny[4][5][2]:

Zawierają one w sumie 17 rodzajów i 76 gatunków[4].

Opisano również rodzaje wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej i nie sklasyfikowane w żadnej z powyższych podrodzin:

Budowa

Niełazowate osiągają zróżnicowane rozmiary. Najmniejszy z nich nocołazik waży zaledwie 5 g, podczas gdy największy przedstawiciel rodziny diabeł tasmański osiąga masę 8 kg[10].

Wzór zębowy I C P M
42-46 = 4 1 2-3 4
3 1 2-3 4

Niełazowate cechują się wydłużoną głową o dobrze rozwinietych kłach. Tułów jest nieznacznie wydłużony. Nie występują na nim u niektórych niełazowatych marsupium, czyli torba lęgowa. Samice mają zaś wtedy sutki w ułożeniu okółkowym. Niekiedy zamiast torby występują tylko fałdy brzuszne. Ciało kończy ogon, również długi, porosły sierścią, zwierzęta nie potrafią nim chwytać. Kończyny są raczej krótkie. Naziemni przedstawiciele rodziny mają tylne łapy dłuższe niż u nadrzewnych niełazowatych. Występuje stopochodność, nie stwierdza się syndaktylii. Tylne łapy mogą mieć mały, ruchomy kciuk, zwłaszcza taksony żyjące na drzewach, podczas gdy ich naziemni krewni cechują się redukcją aż do całkowitego zaniku tegoż kciuka[10].

Ekologia

Niełazowate żywią się pokarmem mięsnym, najczęściej są owadożerne[10].

Przypisy

  1. ↑ G.A. Goldfuss: Handbuch der Zoologie. Cz. 2. Nürnburg: Johann Leonhard Schrag, 1820, s. 447. (niem.).
  2. ↑ a b nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6–9. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  3. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Dasyuridae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-22].
  4. ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-01-06]. (ang.).
  5. ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 60–70. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  6. ↑ C.R. Campbell, Tertiary Dasyuridae and Peramelidae (Marsupialia) from the Tirari Desert, South Australia, [w:] Praca doktorska, University of California, Berkeley 1976 (Dissertation Abstracts International), s. 4375 (ang.).
  7. ↑ S. Wroe. A new 'bone-cracking' dasyurid from the Miocene of Riversleigh, northwestern Queensland. „Alcheringa”. 22 (3), s. 278, 1998. DOI: 10.1080/03115519808619205. (ang.). 
  8. ↑ R.A. Stirton. Tertiary marsupials from Victoria, Australia. „Memoirs of the National Museum of Victoria”. 21, s. 129, 1957. DOI: 10.24199/j.mmv.1957.21.09. (ang.). 
  9. ↑ J. Cramb, S. Hocknull, R.M. Beck, S. Kealy & G.J. Price. Urrayira whitei gen. et sp. nov.: a dasyuromorphian (Mammalia: Marsupialia) with incipient zalambdodonty from the Middle Pleistocene of Queensland, Australia. „Alcheringa: An Australasian Journal of Palaeontology”, s. 4, W druku. DOI: 10.1080/03115518.2023.2169351. (ang.). 
  10. ↑ a b c Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 77.

Bibliografia

  • Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
  • Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
  • Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
  • Phil Myers: Dasyuridae (dasyurids). Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-07]. (ang.).
  • Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Dasyuridae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2015-06-28]