Narodowa Dyktatura[1] (port. Ditadura Nacional[2]) – nazwa okresu w historii państwa portugalskiego, trwającego od 1926 do 1933 roku[1][2][3][4]. W okresie tym obowiązywała konstytucja z 1911 roku, w związku z czym oficjalną nazwą państwa była Republika Portugalska (port. República Portuguesa)[5]. W Portugalii istniał wtedy dyktatorski system rządów, sprawowanych przez wojskowych[6][7]. Dobiegł on końca wraz z uchwaleniem w 1933 roku nowej konstytucji, w oparciu o którą Portugalia stała się autorytarną republiką zwaną Nowym Państwem (port. Estado Novo)[6][4].
Zgodnie z treścią niektórych publikacji okres Narodowej Dyktatury (1926-1933) oraz okres istnienia Nowego Państwa (1933-1974) są zbiorczo określane mianem Drugiej Republiki Portugalskiej[8][9]; inne z kolei odnoszą tę nazwę wyłącznie do Nowego Państwa[3][10].
Historia
28 maja 1926 roku komandor José Mendes Cabeçadas przekazał prezydentowi Pierwszej Republiki Portugalskiej Bernardino Machado petycję dotyczącą utworzenia niepartyjnego rządu[1][11]. W tym samym czasie generał Manuel Gomes da Costa rozpoczął w Bradze wojskowy zamach stanu, który poparła Narodowa Gwardia Republikańska[1]. Pucz obalił władze Republiki i wyniósł do władzy Costę. 9 lipca generałowie António Óscar de Fragoso Carmona oraz João José Sinel de Cordes odsunęli od władzy Costę i ogłosili prezydentem, premierem oraz ministrem wojny José Mendesa Cabeçadasa[1]. Niedługo później Carmona przejął urząd premiera, zaś w 1928 roku został prezydentem[12]. W tym samym roku Carmona w obliczu zbliżającego się kryzysu finansowego powierzył urząd ministra finansów profesorowi ekonomii uniwersytetu w Coimbrze António de Oliveirze Salazarowi[6].
Salazar, otrzymawszy pełne uprawnienia w zakresie wydatków zgromadził wokół siebie cywilną elitę intelektualistów i biurokratów mających nadzorować przebieg ożywienia gospodarczego[6]. Znakiem rozpoznawczym rządów Salazara stały się nadwyżki budżetowe, umożliwiające finansowanie programów socjalnych, dozbrojenie armii oraz rozbudowę infrastruktury. Rozwój ten sprawił, że współpracę z Salazarem podjęły różne partie polityczne i grupy interesu, w tym monarchiści, konserwatywni republikanie, faszyści, nacjonaliści, duchowni, przedsiębiorcy, posiadacze ziemscy i członkowie establishmentu wojskowego[6].
W 1930 roku Salazar na krótko objął funkcję ministra kolonii[13][14]. Wychodził on z założenia, że kolonie i ich relacje z Portugalią mają fundamentalne znaczenie dla politycznego i gospodarczego rozwoju Portugalii[14]. Podczas sprawowania urzędu przygotował składający się z 47 artykułów Akt Kolonialny, który opisywał nadrzędne zasady polityki kolonialnej. Zapisy Aktu zmniejszyły kompetencje władz kolonii i zredukowały ich autonomię na rzecz większego podporządkowania Ministerstwu Kolonii i administracji centralnej[13]. Dokument ustanowił także politykę nadzoru względem populacji Wysp Świętego Tomasza i Książęcej, Gwinei, Angoli, Mozambiku oraz Timoru. Z kolei mieszkańcy Wysp Zielonego Przylądka, Państwa Indii i Makau otrzymali specjalny status[13].
Reformy Antónia de Oliveiry Salazara jako ministra finansów pozwoliły ustabilizować portugalską gospodarkę i wyciągnąć ją z kłopotów finansowych. Przysporzyły także samemu Salazarowi popularności w społeczeństwie[15]. Mając to na uwadze w lipcu 1932 roku Carmona powierzył Salazarowi stanowisko premiera[15][6]. W następnym roku rząd Salazara przygotował projekt nowej konstytucji, który portugalskie społeczeństwo zatwierdziło w zorganizowanym 19 marca 1933 roku referendum konstytucyjnym[6][16]. Zapisy nowej ustawy zasadniczej umożliwiły zastąpienie wojskowej dyktatury autorytarną, korporacjonistyczną, monopartyjną republiką zwaną Nowym Państwem, w której pełnię władzy sprawował Salazar[6][4][15].
Przypisy
- ↑ a b c d e Karina Paulina Marczuk: Trzecia opcja: gwardie narodowe w wybranych państwach Basenu Morza Śródziemnego. [w:] Narodowa Gwardia Republikańska w Portugalii [on-line]. books.google.pl, 2007. [dostęp 2020-01-08]. (pol.).
- ↑ a b Ditadura Nacional (1926-1933). politipedia.pt. [dostęp 2020-01-08]. (port.).
- ↑ a b C. Neuhold, O. Rozenberg, J. Smith, Claudia Hefftler: The Palgrave Handbook of National Parliaments and the European Union. [w:] Portugal's path to democracy nad accession to the European Union [on-line]. books.google.pl, 2016. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- ↑ a b c David Pretel, Lino Camprubí: Technology and Globalisation: Networks of Experts in World History. [w:] Re-Designing Africa: Railways and Globalization in the Era... [on-line]. books.google.pl, 2018. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- ↑ Ana Maria Belchior: As Constituições Republicanas Portuguesas; Direitos fundamentais e representação política (1911-2011). [w:] Índice [on-line]. mundossociais.com, 2013. [dostęp 2020-01-08]. (port.).
- ↑ a b c d e f g h Portugal - The First Republic, 1910–26, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-01-08] (ang.).
- ↑ Diego Palacios Cerezales (UCM): France, Italy or Britain? Foreign dimensions of policing in Portugal’s dictatorship (1926-1974).. eprints.ucm.es, 2008. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- ↑ Jay Heale, Angeline Koh, Elizabeth Schmermund: Portugal: Third Edition. [w:] Portugal's constitution [on-line]. books.google.pl, 2016. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- ↑ C.X. George Wei: Macao - The Formation of a Global City. [w:] Macao's urban identity question [on-line]. books.google.pl, 2013. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- ↑ Jorge Bacelar Gouveia: Religion and Law in Portugal. books.google.pl, 2018. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- ↑ Sérgio Neto: Machado, Bernardino. encyclopedia.1914-1918-online.net. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- ↑ António Oscar de Fragoso Carmona, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-01-08] (ang.).
- ↑ a b c Patrícia Ferraz de Matos: The Colours of the Empire: Racialized Representations during Portuguese Colonialism. [w:] The colonial act and the creation of Indigéna [on-line]. books.google.pl, 2013. [dostęp 2020-01-14]. (ang.).
- ↑ a b Marta Iñiguez de Heredia, Zubairu Wai: Recentering Africa in International Relations: Beyond Lack, Peripherality, and Failure. books.google.pl, 2018. [dostęp 2020-01-14]. (ang.).
- ↑ a b c Sebastian Chosiński: Historia w obrazkach: Żywot człowieka przyzwoitego [Pierre-Henry Gomont „Twierdzi Pereira. Na podstawie powieści Antonia Tabucchiego” - recenzja]. [w:] Recenzje [on-line]. esensja.pl. [dostęp 2020-01-08]. (pol.).
- ↑ Diario di Governo. [w:] PRESIDENCIA DO CONSELHO [on-line]. dre.pt, 1933-04-02. [dostęp 2020-01-14]. (port.).
| Państwa portugalskie |
|
|---|
| Pozostałe |
|
|---|
