PROFILPELAJAR.COM

Mowa nienawiści (z ang. hate speech^[1]) – negatywne wypowiedzi o członkach grup głoszone na podstawie uprzedzeń o cechach takich jak: rasa (rasizm), pochodzenie etniczne (ksenofobia), narodowość (szowinizm), płeć (seksizm), tożsamość płciowa (transfobia), orientacja psychoseksualna (homofobia), wiek (ageizm, adultyzm), światopogląd religijny (antysemityzm, chrystianofobia, islamofobia)^[2]^{[brak potwierdzenia w źródle]}.

Rada Europy definiuje to pojęcie jako „wszystkie formy ekspresji, które rozpowszechniają, podżegają, wspierają lub usprawiedliwiają nienawiść rasową, religijną, ksenofobię, antysemityzm lub inne formy nienawiści wynikające z nietolerancji, łącznie z nietolerancją wyrażoną za pomocą agresywnego nacjonalizmu i etnocentryzmu, dyskryminacją i wrogością wobec przedstawicieli mniejszości, imigrantów i osób obcego pochodzenia”.

Aspekty prawne w Polsce

Mowa nienawiści była typizowana już w ustawodawstwie państw zaborczych, na przykład w austriackiej „Ustawie prasowej” z 1862 r. oraz „Ustawie karnej” z 1852 r. która w §300 mówiła o „podburzaniu do nienawiści i pogardy przeciw władzom”. Paragraf ten był wykorzystywany bez zmian w Krakowie oficjalnie do roku 1927, a w praktyce do 1932 r., głównie do zwalczania przeciwników politycznych^[3].

W żadnym z przepisów obowiązujących obecnie w Polsce nie została zawarta definicja mowy nienawiści^[4], zaś samo określenie „nawoływania do nienawiści” budzi poważne wątpliwości prawne co do jego precyzji a jego niejasność była wielokrotnie krytykowana przez Sąd Najwyższy^[5]. Art. 256 Kodeksu karnego penalizuje znieważanie lub nawoływanie do nienawiści na tle narodowościowym, rasowym, etnicznym lub wyznaniowym. Nie ma w Polsce przepisu szczególnego prawa karnego chroniącego wprost osoby przed prześladowaniem z powodu orientacji psychoseksualnej lub tożsamości płciowej. Według Ewy Łętowskiej mowę nienawiści należy rozgraniczyć od podobnych przestępstw, takich jak pochwała wojny napastniczej, znieważenie narodu, znieważenie Prezydenta RP, znieważenie flagi, obraza uczuć religijnych, pochwała pedofilii, pomówienie czy zaprzeczanie zbrodniom komunistycznym lub nazistowskim^[6].

Art. 18 Ustawy o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 1992 dotyczy zakazu propagowania przez audycje działań, postaw i poglądów dyskryminujących ze względu na płeć, rasę lub narodowość. Znajduje się tam także przepis, nakazujący poszanowanie przekonań religijnych odbiorców, w szczególności chrześcijańskiego systemu wartości^[7].

Konstytucja

Art. 54 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. ochrania wolność słowa^[8]. W art. 13 Konstytucja zakazuje istnienia partii politycznych oraz innych organizacji, których program jest oparty o metody totalitarne, praktyki działania nazizmu, komunizmu i faszyzmu oraz tych, których program zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową^[9]. Art. 35 zapewnia ochronę praw mniejszości narodowych i etnicznych^[10].

Konsekwencje

Według licznych badań naukowych mowa nienawiści prowadzi do wzrostu uprzedzeń wobec grup, których dotyczy. Członkowie tych grup są mniej akceptowani np. jako współpracownicy czy sąsiedzi. Inną konsekwencją mowy nienawiści jest wzmocnienie tendencji do izolowania lub wykluczania adresatów^[11]. Zetknięcie z mową nienawiści prowadzi u jej adresatów do wywołania odczuć zawstydzania, poniżania, złości, silnego stresu a nawet, wg niektórych badań, do wzrostu ilości samobójstw w danej grupie^[12].

Kontrowersje

Debata na temat mowy nienawiści obejmuje kwestie związane z konfliktem między dwiema wartościami: wolnością słowa i dobrami osobistymi jednostki^[13]. Zwolennicy poglądu, iż wolność słowa stanowi wartość najwyższą, niekiedy krytykują samo określenie „mowa nienawiści”, obawiając się, iż może ono stanowić zamaskowaną chęć usunięcia opinii propagujących nienawiść poza nawias debaty publicznej, co oceniane jest przez nich jako nieprawidłowe. W badaniu CBOS z 2007 roku 16% respondentów jako najbliższą swojej wybrało opinie, że Wolność słowa gwarantuje możliwość swobodnego wypowiadania opinii, nawet jeśli te opinie są odczuwane przez pewne osoby lub grupy jako obraźliwe, wyszydzające lub krzywdzące, podczas gdy większość (73%) nie podzielała tego poglądu^[14].

Do często stawianych w debacie podstawowych pytań należą:

czy mowa nienawiści to wyrażanie osobistych opinii, czy narzędzie podsycania nienawiści?
czy wyrażanie każdej, nawet skrajnej opinii jest dobre dla debaty publicznej?

Określenie „mowa nienawiści” bywa również krytykowane za brak precyzji. Zdaniem krytyków trudno jest ustalić granicę między krytyką zachowań reprezentowanych przez pewną grupę osób a nawoływaniem do nienawiści. Niektórym osobom stosującym termin „mowa nienawiści” stawia się zarzut, iż pojęcie to stosują głównie opisując działania jednej opcji politycznej (zazwyczaj prawicowej i tradycjonalistycznej, która w sposób wulgarny obraża mniejszości seksualne, ideologiczne i o innej narodowości), nie zwracając jednocześnie uwagi na stosowanie języka odpowiadającego definicji mowy nienawiści przez inną opcję polityczną (przeważnie lewicową)^[15].

W praktyce ściganie różnych form podżegania do przemocy natrafia na liczne przeszkody wynikające z globalnego charakteru sieci Internet. Na przykład dwie skrajne, wzajemnie zwalczające się ugrupowania Redwatch i Antifa umieszczały w sieci listy odpowiednio „wrogów narodu” i „faszystów”. Osoby tam wymienione składały doniesienia o popełnieniu przestępstwa, które zostały jednak umorzone, ponieważ listy były publikowane z terytorium Stanów Zjednoczonych, które w obu przypadkach odmówiły pomocy prawnej^[16]^[17].

Zobacz też

Przypisy

↑ mowa nienawiści [online], wsjp.pl [dostęp 2025-01-12] (pol.).
↑ Joanna Krukowska: Polska rzeczywistość: Ciemnogród, mohery i katole.. Kurier Poranny, 2009.
↑ GrażynaG. Wrona GrażynaG., Krakowski „indeks książek zakazanych" z lat 1932 -1939 [online], Akademia Pedagogiczna Kraków, 2006, s. 122, 129, 132, 171, 177, Cytat: Jak już wspomniano, w Krakowie w pierwszej dekadzie okresu mię-dzywojennego, tj. do roku 1927, a w praktyce do 1932 r., podstawą prawną konfiskat i spraw karnych wytaczanych wydawcom i redaktorom jednod-niówek były austriackie akty prawne, czyli „Ustawa prasowa” z 1862 r. oraz „Ustawa karna” z 1852 r.12 ... paragram 300 (podburzenie do nienawiści i pogardy przeciw władzom) − • zastosowany w dziesięciu przypadkach. Wykorzystano go w przy-padku jednodniówki „Nowy Sygnał Kolejarski” – dwie sprawy karne, „Zew Młodych”, „Sygnał Kolejarski”, „Głos Robotnicy”, „Zew Młodych Robotników”, „Czerwony Robociarz. Jednodniówka PPS Lewicy”, „Czerwona Warszawa”, „Związkowiec”, „Polska Republika Socjalistyczna” ... .
↑ PiotrP. Sobański PiotrP., Zagadnienie możliwości i celowości zdefiniowania tzw. mowy nienawiści w prawie polskim [online], 2019, s. 9-11 .
↑ MałgorzataM. Tomkiewicz MałgorzataM., "Przestępstwa z nienawiści” na tle wyznaniowym w prawie polskim [online], Forum Teologiczne, 2013, s. 55, 56 [dostęp 2024-09-30], Cytat: Okreœlenie „nawo³uje do nienawiœci” równie¿ jest sformu³owaniem, którebudzi powa¿ne w¹tpliwoœci. ... .
↑ Ewa Łętowska: Zwodnicze uroki pokusy karania hate speech. Obserwator Konstytucyjny, 2013.10.04. [dostęp 2016-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016–12–20)].
↑ Dz.U. z 2022 r. poz. 1722
↑ Art. 54. Konst. – Zasada wolności poglądów – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-12-10].
↑ Art. 13. Konst. – Zakazanie działania partii politycznych faszystowskich, nazistowskich i komunistycznych – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-12-10].
↑ Art. 35. Konst. – Zasada zapewniania praw mniejszościom – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-12-10].
↑ Hansen i Świderska 2018 ↓, s. 62.
↑ Hansen i Świderska 2018 ↓, s. 63.
↑ GrzegorzG. Blicharz GrzegorzG., MaciejM. Delijewski MaciejM., Wolność słowa. Współczesne wyzwania w perspektywie prawnoporównawczej, Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości [dostęp 2021-01-24] .
↑ CBOS, Społeczna percepcja przemocy werbalnej i mowy nienawiści. Komunikat z badań, Warszawa, maj 2007, s. 11 .
↑ Tygodnik Głos nr 45/1007 8 listopada 2003 – Witold Starnawski „Nieudolnie i dowolnie” – polemika z raportem Sergiusza Kowalskiego i Magdaleny Tulli, dotyczącym mowy nienawiści. glos.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-23)].
↑ Szczucie na stronie Antify bezkarne. Rzeczpospolita, 2012.
↑ Prokuratura: wszczęto dochodzenie ws. witryny Redwatch. gazeta.pl, 2012. [dostęp 2013-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

Bibliografia

Sergiusz Kowalski, Magdalena Tulli, Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści, Wydawnictwo W.A.B, Warszawa 2003, ISBN 83-89291-58-4.
Raport o Homofobicznej Mowie Nienawiści w Polsce
Fundacja Wiedza Lokalna, Raport mniejszości
Karolina Hansen, Aleksandra Świderska: Mowa nienawiści jako zachowanie powiązane ze stereotypami i emocjami międzygrupowymi. W: Mikołaj Winiewski (red.): Uprzedzenia w Polsce 2017: oblicza przemocy międzygrupowej. Warszawa: 2018. ISBN 978-83-63487-26-3.
Wolność słowa. Współczesne wyzwania w perspektywie prawnoporównawczej, red. G. Blicharz, M. Delijewski, Warszawa 2019: https://books.google.pl/books?id=RGroDwAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false

Linki zewnętrzne

Lista RPO zgłoszeń, które przez prokuraturę nie zostały uznane za "mowę nienawiści"
LuvellL. Anderson LuvellL., MichaelM. Barnes MichaelM., Hate Speech, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 25 stycznia 2022, ISSN 1095-5054 [dostęp 2022-04-12] (ang.).

[1] mowa nienawiści [online], wsjp.pl [dostęp 2025-01-12] (pol.).

[2] Joanna Krukowska: Polska rzeczywistość: Ciemnogród, mohery i katole.. Kurier Poranny, 2009.

[:6-3] GrażynaG. Wrona GrażynaG., Krakowski „indeks książek zakazanych" z lat 1932 -1939 [online], Akademia Pedagogiczna Kraków, 2006, s. 122, 129, 132, 171, 177, Cytat: Jak już wspomniano, w Krakowie w pierwszej dekadzie okresu mię-dzywojennego, tj. do roku 1927, a w praktyce do 1932 r., podstawą prawną konfiskat i spraw karnych wytaczanych wydawcom i redaktorom jednod-niówek były austriackie akty prawne, czyli „Ustawa prasowa” z 1862 r. oraz „Ustawa karna” z 1852 r.12 ... paragram 300 (podburzenie do nienawiści i pogardy przeciw władzom) − • zastosowany w dziesięciu przypadkach. Wykorzystano go w przy-padku jednodniówki „Nowy Sygnał Kolejarski” – dwie sprawy karne, „Zew Młodych”, „Sygnał Kolejarski”, „Głos Robotnicy”, „Zew Młodych Robotników”, „Czerwony Robociarz. Jednodniówka PPS Lewicy”, „Czerwona Warszawa”, „Związkowiec”, „Polska Republika Socjalistyczna” ... .

[4] PiotrP. Sobański PiotrP., Zagadnienie możliwości i celowości zdefiniowania tzw. mowy nienawiści w prawie polskim [online], 2019, s. 9-11 .

[5] MałgorzataM. Tomkiewicz MałgorzataM., "Przestępstwa z nienawiści” na tle wyznaniowym w prawie polskim [online], Forum Teologiczne, 2013, s. 55, 56 [dostęp 2024-09-30], Cytat: Okreœlenie „nawo³uje do nienawiœci” równie¿ jest sformu³owaniem, którebudzi powa¿ne w¹tpliwoœci. ... .

[6] Ewa Łętowska: Zwodnicze uroki pokusy karania hate speech. Obserwator Konstytucyjny, 2013.10.04. [dostęp 2016-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016–12–20)].

[7] Dz.U. z 2022 r. poz. 1722

[8] Art. 54. Konst. – Zasada wolności poglądów – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-12-10].

[9] Art. 13. Konst. – Zakazanie działania partii politycznych faszystowskich, nazistowskich i komunistycznych – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-12-10].

[10] Art. 35. Konst. – Zasada zapewniania praw mniejszościom – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-12-10].

[CITEREFHansenŚwiderska201862-11] Hansen i Świderska 2018 ↓, s. 62.

[CITEREFHansenŚwiderska201863-12] Hansen i Świderska 2018 ↓, s. 63.

[13] GrzegorzG. Blicharz GrzegorzG., MaciejM. Delijewski MaciejM., Wolność słowa. Współczesne wyzwania w perspektywie prawnoporównawczej, Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości [dostęp 2021-01-24] .

[14] CBOS, Społeczna percepcja przemocy werbalnej i mowy nienawiści. Komunikat z badań, Warszawa, maj 2007, s. 11 .

[15] Tygodnik Głos nr 45/1007 8 listopada 2003 – Witold Starnawski „Nieudolnie i dowolnie” – polemika z raportem Sergiusza Kowalskiego i Magdaleny Tulli, dotyczącym mowy nienawiści. glos.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-23)].

[16] Szczucie na stronie Antify bezkarne. Rzeczpospolita, 2012.

[17] Prokuratura: wszczęto dochodzenie ws. witryny Redwatch. gazeta.pl, 2012. [dostęp 2013-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

PROFILPELAJAR.COM

Mowa nienawiści

Aspekty prawne w Polsce

Konstytucja

Konsekwencje

Kontrowersje

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Nissan Pathfinder

Menara miring

Élections législatives de 2017 dans l'Oise

List of visiting expeditions to the International Space Station

Qal'eh Dokhtar

Kodeks Leicester

ألاريك الأول

Fuerza mayor

El Pilar

Tanaquil

Kaifi Azmi

Bilal ibn Rabah

Голубянки

Shuji Nakamura

ヨハネス12世 (ローマ教皇)

مناهضة العنصرية

Setengah dolar Kennedy

Rebecca Lobo

Zoe Porphyrogenita

Torneo di Wimbledon 2017 - Doppio misto